W ciągu ostatnich dwustu lat badania nad historią Biblii i redakcją tekstu przeszły od fazy zakorzenienia w myśli chrześcijańskiej do zdrowego sceptycyzmu, prowadząc jednocześnie ku dalszej sekularyzacji zachodnich społeczeństw. Biblistyka chrześcijańska w wielu aspektach stoi jednak w miejscu, w zasadzie nie ma innego wyjścia, zamykając oczy na fakty, albo interpretując je według własnego uznania. Przykładem takiej postawy jest niejaki dr Stefan Drüeke z niemieckiego Museum fur Bibelgeschichte, na którego wykładzie miałem wątpliwą przyjemność przebywać.

Księga Izajasza

Przeważająca część prezentacji poświęcona była kwestiom dotyczącym integralności Starego Testamentu. Wg Drüeke rygorystyczny sposób pracy żydowskich skrybów wykluczał wystąpienie jakichkolwiek pomyłek. Tekst przepisywany był litera po literze, mechanicznie, w oparciu o ściśle określone zasady pracy. Starano się nie przepisywać z pamięci, w oparciu o zapamiętywane wyrazy, zdania, nawet jeśli skryba znał na pamięć całe wersety. Po skopiowaniu danej księgi zliczano znaki i porównywano je z tekstem pierwotnym. W kopiowanym tekście, w odróżnieniu od kodeksów nowotestamentowych, nie dokonywano korekt. Jeśli skryba się pomylił, zwój zakopywano w ziemi i całą, żmudną pracę, trwają nierzadko kilka lat, rozpoczynano od nowa. Można sobie wyobrazić co się działo, w sytuacji gdy kopista pomylił się na ostatniej stronie danego zwoju po czterech latach pracy.

Niezmienność i trwałość tekstu starotestamentowego potwierdzać mają również ostatnie odkrycia w Qumran. Dotyczy to w szczególności Zwoju Izajasza, który praktycznie nie różnić się ma od wersji kodeksu leningradzkiego z X/XI wieku, najstarszego dotąd znanego tekstu ST. Podobne wnioski prezentuje m.in. Garry K. Brantley z Apologetics Press:

Interestingly, when scholars compared the MT of Isaiah to the Isaiah scroll of Qumran, the correspondence was astounding. The texts from Qumran proved to be word-for-word identical to our standard Hebrew Bible in more than 95 percent of the text. The 5 percent of variation consisted primarily of obvious slips of the pen and spelling alterations (Archer, 1974, p. 25). Further, there were no major doctrinal differences between the accepted and Qumran texts. This forcibly demonstrated the accuracy with which scribes copied sacred texts, and bolstered our confidence in the Bible's textual integrity. [1]

Wg apologetów biblijnych w całym rozdziale 53 Izajasza znaleziono jedynie 17 różnic, mających charakter wyłącznie stylistyczny i niewpływający na sam tekst Słowa Bożego. Jakie są jednak fakty? Jeff Benner z Ancient Hebrew Research Center postanowił sprawdzić na ile prawdziwe są tezy powielane w chrześcijańskich publikacjach, dotyczące zwoju Izajasza. Już w trzech pierwszych wersach rozdziału 53. wskazuje na 19 różnic [2], głównie gramatycznych, z czego część powoduje zmiany znaczeniowe w tekście — wystąpienie wariantów. Poniżej porównanie tekstu masoreckiego z tekstem qumrańskim:

Wskazane wyżej różnice nie są może nad wyraz istotne, ale jednak występują i, mimo że nieznaczny, to jednak mają pewien wpływ na warstwę znaczeniową (by się nim zachwycać / by zachwycać nas, był wzgardzony/ i wzgardziliśmy nim). Przede wszystkim nawet na tym drobnym przekładzie widać wyraźnie, że kopiści popełniali błędy i mimo starannej pracy uniknięcie takich technicznych błędów nie było możliwe.

Drüeke pomija jeszcze kilka istotnych rzeczy: tworzenie i integralność samego kanonu ksiąg, różnice między tekstem Septuaginty a tekstem masoreckim, które do tej pory zrzucane były na karb pomyłek greckich tłumaczy, interpretacja tekstu hebrajskiego, opartego o same spółgłoski czy wreszcie jakość współczesnych przekładów, pozostawiającą wiele do życzenia.

Septuaginta w powyższym przykładzie dodaje słowo „Panie" na początku wersu 53:1 i zmienia młodą roślinę / drzewo na młodego chłopca (paidion):

53:1 Panie, który by uwierzył temu, cośmy usłyszeli; i ramię Pana kogóż objawiło? 53:2 Ogłoszony przed nim jako chłopiec jako korzeń w suchej ziemi. Nie miał wyglądu swego ani chwały, by patrzeć na niego ani nie miał wyglądu, ani piękna. 53:3 Lecz wygląd jego bez poważania, Odrzucony przez ludzi, Mąż boleści, wygląd niosący choroby. Oblicze jego wzgardzone i nie brane pod uwagę. [5]

W przypadku polskich tłumaczeń warto zwrócić uwagę na dość istotną zmianę, występującą w Biblii Tysiąclecia. W drugim wersecie czytamy:

On wyrósł przed nami jak młode drzewo

zamiast:

On wyrósł przed Nim jak młode drzewo.

zgodnie z tekstem oryginału. Błąd ten powielany jest w Biblii Warszawsko-Praskiej, która w wielu innych miejscach zdradza wzorowanie się tekstem Tysiąclatki.

Księga Jeremiasza

Drüeke, omawiając odkrycia w Qumran, zatrzymuje się na zwoju Izajasza i jego rzekomej, prawie 100% zgodności z tekstem współczesnym. Pomija, chyba w sposób świadomy bo trudno uznać by o nich nie słyszał, dalsze odkrycia w jaskiniach nad Morzem Martwym, które to mogłyby zaburzyć jego obraz integralności i niezmienności Starego Testamentu.

W jaskini oznaczonej numerem 4 znaleziono łącznie 157 fragmentów tekstów biblijnych, z czego część w sposób drastyczny odbiega od średniowiecznych tekstów masoreckich. Najważniejszym przykładem zmian dokonywanych przez skrybów i redaktorów jest Księga Jeremiasza, która w wersji qumrańskiej występuje w krótszej wersji i zawiera tekst inaczej zredagowany, część partii znajduje się w innych miejscach niż w wersji współczesnej. Identyczne zmiany występują w Septuagincie, która również zawiera krótszą formę Jeremiasza. Do czasu odkryć w Jaskini nr 4 sądzono, ze to greccy kopiści dokonali poprawek tekstu i poskracali księgę. Jak widać było odwrotnie.

W szczególności tekst qumrański i grecki pomija m.in. następujące fragmenty: 27:19-22, 33:14-26, 39:3-14 oraz 48: 45-47. Ponadto oznaczono trzydzieści zmian redakcyjnych, w których dane fragmenty zostały przeniesione do innego rozdziału, np. obecny Jr 25:15-38 w Septuagincie i tekście qumrańskim znajduje się w rozdziale 32 a fragment 27:1-19 znajdował się pierwotnie w rozdziale 34 [6]. Podobne zmiany redakcyjne znajdujemy w tekstach Nowego Testamentu, czego przykładem jest opowieść o nierządnicy występująca w różnych kodeksach w odmiennych miejscach.

Nowy Testament

Drüeke rozbieżności występujące w kodeksach nowotestamentowych zamyka w dwóch zdaniach: „Redaktorzy Nowego Testamentu nie byli tak skrupulatni jak skrybowie żydowscy. Ilość dostępnych kodeksów pozwala nam jednak dotrzeć do tekstu pierwotnego". Niestety nie pozwala, a zarówno kompilacje oparte na tekście bizantyńskim lub współcześnie tworzone kompilacje Nestle-Alanda mają charakter subiektywnego doboru wariantów w oparciu o bliżej nieokreślone kryteria. Ilość błędów, wstawek i pominięć we współczesnym tekście greckim jest porażająca. Przykładem mogą być dwa fragmenty z rodowodów Jezusa:

Mt 1:11 występuje w dwóch wersjach, oficjalnej, prowadzącej do rozbieżności w liczbie pokoleń:

Jozjasz zaś spłodził Jechoniasza i braci jego w czasie wygnania babilońskiego

i mniejszościowej:

Jozjasz zaś spłodził Joakima, Joakim zaś spłodził Jechoniasza i braci jego w czasie wygnania babilońskiego.

zawierającej jedno imię więcej a przez to zgodnej z sumą pokoleń podawaną przez samego ewangelistę (trzy razy czternaście). Ten wariant „mniejszościowy" wspierają takie źródła jak D, M, U, Θ, Σ, f1, 33, 1342, al168, Sy, geo, Ireneusz, Epifaniusz, Afrahat, Diatessaron, Afrikanus, Euzebiusz i inni a mimo to preferowany jest błędny wariant zgodny z tekstem większościowym (A, Byz) i aleksandryjskim (א, B).

Drugi przykład: Łk 3:33 we wszystkich współczesnych przekładach (w tym Tysiąclecia) zawiera błędną wersję konflacyjną: Aminadaba, Admina, Arniego łączącą wariant aleksandryjski Admina, Arniego z bizantyńskim: Aminadaba, Arama. Łączenie różnych wersji jest typowe dla późniejszych manuskryptów i kodeksów, typowe jest też dla Ewangelii Marka, która zbyt często łączy dwie wersje z Łukasza i Mateusza by można było mówić o przypadku.

Łukasz 3:33 występuje w sześciu rozbieżnych wariantach:

τοῦ Ἀδμὶν τοῦ Ἀρνὶ („Admina, Arniego") — B;

τοῦ Ἀδὰμ τοῦ Ἀδμὶν τοῦ Ἀρνὶ („Adama, Admina, Arniego") — P4, א*, 1241, pc, Sy-S;

τοῦ Ἀμιναδὰβ τοῦ Ἀδμὶν τοῦ Ἀρνὶ („Aminadaba, Admina, Arniego") — אC2, L, X, Γ, f13, 157, pc, bo, NA-28;

τοῦ Ἀμιναδὰβ τοῦ Ἀρὰμ („Aminadaba, Arama") harmonizacja z Mt 1:4 — A, D, Π, 33, 565, 1424, Byz, it, Sy-P;

τοῦ Ἀμιναδὰβ τοῦ Ἀδμὶν τοῦ Ἰωράμ („Aminadaba, Admina, Jorama") — K, M, S, Y, Δ, Ψ, 118, 205, 209, 2542, f1, 28, 700, 892, 1071, Byz, b, e, δ, Sy-H; 3. konflacyjny:

τοῦ Ἀμιναδὰβ τοῦ Ἀρὰμ τοῦ Ἀδμὶν τοῦ Ἀρνὶ („Aminadaba, Arama, Admina, Arniego") — Θ, f1, pc [7]

Tekst preferowany współcześnie („Aminadaba, Admina, Arniego") opiera się na drugiej korekcie kodeksu synajskiego, ma charakter wtórny i konflacyjny, czyli łączący w jedno różne wersje. Wersja bizantyńska oraz zachodnia są zgodne z Mateuszem i zawierają dwa imiona: Aminadaba, Arama. Tekst aleksandryjski również zawiera dwa imiona: Admina, Arniego, stanowiące odmienną wersję leksykalną tekstu bazowego. Jest to typowe dla Łukasza, który imiona starotestamentowe przekazuje w nieco innej wersji niż Mateusz i podobnie pisze o Boozie [synu] Salacha, podczas gdy Mateusz o Boezie, synu Salmona. Prawdopodobnie wynika to z korzystania z odmiennego tłumaczenia pierwotnego tekstu aramejskiego, bo ilość różnic w przekazywanych nazwach własnych jest cokolwiek znacząca.

See comments (6)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Krzysztof Sykta Zajmuje się głównie biblistyką i religioznawstwem. Prowadzi stronę synopsa.pl. Skończył ekonomię, jest dyrektorem w izbie gospodarczej i redaktorem w Magazynie Przedsiębiorczości i Integracji Lokalnej IMPULS. Był redaktorem naczelnym ezinu Playback.pl  Private site  Number of texts in service: 102  Show other texts of this author  Latest author's article: Państwowa Kompromitacja Wyborcza