(...) Nie można zgodzić się z twierdzeniem, że instrukcje nie naruszają praw i wolności obywateli, ponieważ określają jedynie warunki organizacyjne do nauczania jednego z przedmiotów w szkole i że ściśle biorąc religia nie jest w ogóle przedmiotem nauczanym przez szkołę.

Przede wszystkim religia jest przedmiotem nauczanym w szkole i przez szkołę, skoro w szkole się odbywa, wchodzi w normalny rozkład zajęć, a katecheci na pełnych prawach są członkami rad pedagogicznych. Poza tym przecież nawet w państwowych przedszkolach jest wprowadzone nauczanie religii, gdzie nie ma wykazu przedmiotów nauczania.

Minister może, adresując swą instrukcję do dyrektorów szkół, ustalać program nauczania, nie może jednak w takiej instrukcji zobowiązać rodziców i opiekunów do składania oświadczeń co do uczęszczania dziecka na lekcje religii, bo to już nie jest sprawa programu nauczania. Wkracza bowiem w sferę praw i wolności obywatelskich, do czego upoważniony jest jedynie Parlament.

Większość najistotniejszych postanowień instrukcji wkracza w materię ustawową, bądź też wprost te ustawy narusza, stanowiąc odmiennie od tych uregulowań ustawowych. (...)

Nie można w żadnym wypadku zaakceptować poglądu, jakoby ta ustawa [z 15 VII 1961 — przyp.] pochodząca z innego okresu społeczno-politycznego obecnie nie obowiązywała. Dopóki ustawa ta nie została uchylona, tego rodzaju pogląd jest zaprzeczeniem zasadzie wyrażonej w art. 1 Konstytucji RP, stanowiącym, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym. (...)

Art. 10 ust. l ustawy z 17 V 1989 o gwarancjach wolności sumienia i wyznania stanowi, że Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań. Z kolei art. 20 ust. 2 tejże ustawy i podobnie brzmiący jego odpowiednik art. 19 ust. 1 powołanej ustawy z 17 V 1989 o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej stanowią, że nauczanie religii dzieci i młodzieży odbywa się w punktach katechetycznych organizowanych w Kościołach, kaplicach i budynkach kościelnych, a także w innych pomieszczeniach udostępnionych na ten cel przez osobę uprawnioną do dysponowania pomieszczeniami.

Skoro Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań, a instrukcje wprowadzają do szkół właśnie państwowych nauczanie religii z zawieszaniem emblematów religijnych, zresztą ,jedynie chrześcijańskich wyznań, odmawianiem przez uczniów modlitwy, to nie można przyjąć, iż jest na odcinku nauki w szkole państwem świeckim i neutralnym w sprawach religii. (...)

Minister Edukacji Narodowej nie może dowolnie dysponować placówkami oświatowo-wychowawczymi, wszak jego obowiązkiem jest przestrzeganie ustawy z 15 VII 1961 o rozwoju systemu oświaty i wychowania, która w art. 2 wyraźnie stwierdza, że całokształt nauczania i wychowania w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych ma charakter świecki. (...)

Dokładnie rok po przyjęciu przez Sejm ustaw o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz o ubezpieczeniu społecznym duchownych Sejm 17 V 1990 r. dokonał zmiany ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania oraz ustawy — Karta Nauczyciela (Dz. U. nr 34, poz. 197). W powołanej noweli dokonano szeregu istotnych zmian w ustawie z 15 VII 1961 o rozwoju oświaty i wychowania, nie zmieniono jednak art. 2, mówiącego o świeckim charakterze szkoły i innych placówek oświatowo-wychowawczych.

Skoro ustawodawca, którego należy uważać za racjonalnego, nie tak dawno, bo 17 V 1990 wprowadził szereg ważnych zmian do ustawy z 15 VII 1961 to ustawę tę należy oceniać łącznie z tą nowelą. Przy takiej ocenie ustawą późniejszą w stosunku do ustaw z 17 V 1990 okaże się ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania. (...)

Minister Edukacji Narodowej w obu instrukcjach stwierdził, że wobec nauczycieli religii nie będzie stosowany zawarty w Karcie Nauczyciela przepis, który mówi, że z nauczycielem stosunek pracy rozwiązuje się z końcem roku szkolnego, w którym nauczyciel osiągnął wiek emerytalny. Instrukcją więc stwierdził, że nie będzie stosowany przepis ustawy. Z prawnego punktu widzenia jest to wprost niewiarygodne i wymaga podkreślenia z całą mocą, że tego rodzaju regulacje nie mogą być w państwie prawnym zaakceptowane jako legalne i konstytucyjne.

Podsumowując tę część wywodów należy stwierdzić, że kwestionowane instrukcje jako nielegalne, wydane bez żadnej podstawy prawnej i wręcz naruszające przepisy prawne, gwałcą także art. 1 Konstytucji, a więc zasadę, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, oraz art. 3 Konstytucji, który nakłada na wszystkie organy państwowe obowiązek przestrzegania praw Rzeczypospolitej Polskiej i działania tylko na podstawie przepisów prawa. (...)

Wywód uzasadnienia orzeczenia odnoszący się do prawa międzynarodowego jest wyjątkowo nieprzekonywający. Powołane tam przepisy wcale nie przesądzają o sprzeczności z nimi art. 2 ustawy z 15 VII 1961 o rozwoju systemu oświaty i wychowania. Przepis ten bowiem należy rozpatrywać łącznie z przepisami ustaw z 17 V 1989 o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej i o gwarancjach wolności sumienia i wyznania. Wszak te ustawy, przygotowane zostały przy współdziałaniu Episkopatu Polski, a w preambule do pierwszej z nich stwierdza się, iż ustawa ta została uchwalona przy uwzględnieniu zasad prawa międzynarodowego wyrażonego w powołanych w tej preambule aktach tego prawa, jak Karta Narodów Zjednoczonych, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka i in. (...)

Nie można wreszcie pojąć z prawnego punktu widzenia argumentacji końcowej części uzasadnienia, że skoro art. 2 ustawy z 15 VII 1961 o rozwoju systemu oświaty i wychowania jest niezgodny z przepisami prawa międzynarodowego, to należało uznać za zgodną z prawem instrukcję MEN, respektującą to prawo międzynarodowe. (...)

Państwo i Prawo, nr5/91, s.100-101

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Nauka religii w szkole – podstawy prawne Wprowadzenie religii do szkół: Glosa do OTK'91

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word