Oto jest filozof. No bo czy filozof znaczy to ten co umiłował wymyślanie nowych mądrości (wielce poczesne zajęcie, godne laurów, jednak mi chodzi o nomenklaturę), czy może to być również ten kto miłuje już istniejącą mądrość? Upiększa, ją ozdabia, pielęgnuje i popularyzuje… Tak, według mnie ktoś kto sprawdza się na tym poletku zasługuje na miano wielkiego „miłośnika mądrości".

Wolter inspirował rewolucję francuską

"Wolter był jednym z ojców duchowych rewolucji."

Faktem pozostaje, że jego idee wywarły pewien wpływ na rozbudzenie nastrojów rewolucyjnych (abstrahując od tego, czy rewolucja była czymś dobrym czy złym), jednak nie aż tak wielki jak można przypuszczać, a ponadto sam Wolter był rewolucji przeciwny, więc był to wpływ niejako wbrew niemu. Był on przeciwnikiem gwałtownych rewolucyjnych przeobrażeń społecznych. Dostrzegał takie zagrożenie i przestrzegał przed tym panujących, jednakże chciał aby odpowiednie zmiany dokonywały się w sposób łagodny, ewolucyjny. Nawet kiedy walczył z tyraństwem panujących nie głosił potrzeby obalenia absolutyzmu, lecz chciał aby władcy nabrali duchowej ogłady i sami stali się promotorami postępowych przeobrażeń — był rzecznikiem „absolutyzmu oświeconego". Warto na zakończenie tego wątku przytoczyć słowa samego Woltera, który pisał w Słowniku filozoficznym:

"Powinniśmy pobłogosławić tej prawdzie, iż nie wszyscy biedni odzyskują świadomość, dumę i żądzę przemiany tego co jest. Większość, zrodzona w chlewnej nędzy, głuchnie na głos buntu. Ciągłość niewoli — to wróg nad wrogi niewolnika, szpieg i sprzymierzeniec na żołdzie ciemięzcy. Najbliższe jutro zasłania inne wszystko, każdy dzień głodny pogłębia gnuśną mogiłę, w którą się zapada duch człowieka. Biada światom, gdy się heloty budzą. Wszystkie wszakże rewolucye, jak dotąd, nie przyniosły wolności upragnionej. Mocarz mocarzy, ciołek złoty, z wszystkich prób ogniowych wychodzi cało, co gorzej — zwycięsko."

Czy przed śmiercią się nawrócił?

"Dnia 1.11.2003 podczas nawiedzania grobów moich przodków na cmentarzu w małym miasteczku odbywała się msza św. W kazaniu ksiądz poinformował, ze Wolter przed śmiercią błagał o księdza tylko przyjaciele nie chcieli dopuścić świętobliwej osoby do umierającego"

Jest to kolejna sprawa, którą w życiu Woltera środowiska religijne ciągle wykorzystują celowo lub z ignorancji zniekształcając fakty. Fakt, że Wolter miał przed śmiercią mały „romans" z Kościołem, ale on się ani nie nawrócił, ani o księdza nie błagał. Sprawa jest dość trywialna, choć szczególnej chwały Wolterowi nie przynosi. On się po prostu przez całe życie panicznie bał, że po śmierci jego zwłoki będą znieważone i pochowane na „nieświęconej ziemi", „pod płotem". Bał się tego odkąd stał się publicznym bezbożnikiem, a najbardziej od sprawy pewnej znanej francuskiej aktorki, która z uwagi na jej zawód pochowano właśnie na nieświęconej ziemi. Wolter energicznie to potępiał, ale sam bał się, że spotka go to samo. To cała tajemnica jego dwuznacznych zachowań tuż przed śmiercią. Aby przedstawić to dokładniej przytoczę fragment ze świetnego źródła o Wolterze — osiemsetpiećdziesięciostronicowej biografii autorstwa J. Orieux pt.: Wolter czyli królewskość ducha. Rozdział „Romans z naszą Świętą Matką Kościołem.."

„20 lutego dostał list od pewnego duchownego, księdza Gautier, który prosił go o przyjęcie. List był poważny, skromny, ksiądz nie ukrywał, że pragnie pomóc bezbożnikowi w zbawieniu duszy, że się za niego modli i oczekuje odpowiedzi, nie chcąc jej wymuszać. Ten list wzruszył Woltera. Zaprosił księdza, wspominając w swym liście o ceremonii, podczas której udzielił błogosławieństwa wnukowi Franklina. Nie było to zbyt prawowierne. Ale w końcu zostawiał drzwi otwarte. Ów ksiądz był dawnym jezuitą. Nie ma wątpliwości, że zawsze na drodze Woltera znajdzie się jakiś syn świętego Ignacego. Tyle przypadków to już nie przypadki: kiedy jakieś istoty tak się nawzajem przyciągają, to na całe życie, a nawet na dłużej. Na dźwięk słowa "jezuita" drga w Wolterze czuła struna: dziecko, które nie znało matki, i które nie kochało ani ojca, ani brata, kochało swoich mistrzów i było zawsze przez nich kochane. Stał się krnąbrnym dzieckiem, niemniej był to ich syn najwrażliwszy, najbardziej nerwowy, a także najdumniejszy! Cóż mogli byli zrobić ci zacni nauczyciele, by go przy sobie zatrzymać? Rzecz niemożliwą. Powinni byli przyklasnąć jego wybrykom i bluźnierstwom. Uśmiechając się rozbrajająco, mrugnąłby okiem: „My się nie damy nabrać, my, ludzie wytworni i inteligentni, my się rozumiemy… co nas obchodzi kategoria durniów, rzymskie ramole, marionetki hierarchii… ach! śmiejmy się w towarzystwie kardynała takiego jak Babet la Bouquetiere!". Oto na co musieliby przystać jego mistrzowie, gdyby byli godni opinii, jaką miał o nich ich wychowanek.

Dobrzy ojcowie przywołali go do porządku. To go zirytowało. Tym bardziej, że w jego przekonaniu większość z nich podobnie jak on nie miała złudzeń co do Świętych Tajemnic. Pierwsza rozmowa z księdzem Gautier była serdeczna. Wolter zapytał go od razu, kto go przysłał. Ksiądz zapewnił, że przyszedł z własnej woli, lecz nie ukrywał przed nim, że zda sprawę z wizyty swemu przełożonemu, księdzu de Fersac, proboszczowi Saint-Sulpice. Ta szczerość spodobała się Wolterowi. Trzy osoby przerwały ich rozmowę, a wśród nich pan de Villette, który dostał burę: „Ejże! Drogi panie, proszę mnie zostawić z moim przyjacielem księdzem, on mi nie schlebia." Pani Denis i Wagniere weszli, każde pod innym pretekstem. Wreszcie powiedzieli, że ta wizyta męczy Woltera, gdyż zaniepokoiła ich samych. Ksiądz Gautier jeszcze powróci, odnajdziemy go później. Tymczasem pojawił się inny duchowny, ksiądz Marthe, natchniony. Rzucił się ku Wolterowi i powiedział: „Musi się pan przede mną natychmiast wyspowiadać, i to bezwarunkowo, proszę się nie sprzeciwiać, po to tu jestem." Namówiono go, by się oddalił. Wracał wielokrotnie popróbować szczęścia, a raczej wedrzeć się siłą. Wolter poczynił w związku z tym kilka spostrzeżeń. Uświadomił sobie, że w Paryżu będzie stawką w rozgrywkach stronnictw, które będą konkurować o jego duszę. Gdyby zmiękł, nie wiadomo, kto by ją zagarnął; postanowił zatrzymać ją dla siebie. Lecz w tym celu nie wolno było chorować. Otóż on był chory, i to bardziej, niż sądził. Lecz był także odurzony kadzidłem. Nie zważał już ani na swoje siły, ani na swoją słabość. (...)

25 lutego, gdy leżał w łóżku i dyktował listy Wagniere’owi, chwycił go gwałtowny kaszel i krew poszła mu z nosa i z ust. „Och! Och! — zawołał — pluję krwią." Pani Denis wezwała Tronchina. Wolter dał Wagniere’owi bilecik z prośbą o sprowadzenie księdza Gautier. Wagniere wyrzucił bilecik. 26 lutego Wolter znów pytał o księdza. Kazał do niego napisać, mówiąc do osób wypełniających sypialnię: „Przynajmniej będziecie panowie świadkami, że miałem szczerą chęć wypełnić to, co się tutaj nazywa swymi obowiązkami." Dodał, że nie chce, aby jego ciało wyrzucono na śmietnisko. Przydzielono mu młodą pielęgniarkę, która umiała wypraszać gości, i chirurga, który przychodził wieczorem, by pozostać na noc w jego sypialni. Wygląda na to, że jego otoczenie nareszcie pojęło niebezpieczeństwo.

Ksiądz Gautier przyszedł dopiero nazajutrz. Wchodząc natknął się na tego starego wygę marszałka de Richelieu, który właśnie wychodził i udzielił księdzu łagodnego napomnienia prosząc go, by zanadto nie przestraszył jego „małego kolegi od Ludwika Wielkiego". Wolter przyjął księdza bardzo uprzejmie. Przypomniał mu, że obiecał się wyspowiadać przed śmiercią. Jako że moment zdawał się odpowiedni, dorzucił: „Jeśli ksiądz chce, za chwilę uporamy się z tą drobnostką." Ksiądz powiedział, że proboszcz Saint-Sulpice upoważnił go do wyspowiadania Woltera, lecz zażądał uprzedniego odwołania bluźnierstw. Wolter zgodził się i poprosił świadków o opuszczenie sypialni. Wagniere, zgadnie ze swym zwyczajem, przyłożył ucho do drzwi, które tworzyła drewniana framuga z rozpiętym na niej płótnem i papierem. Bardzo przyzwoity wynalazek dla przyzwoitego sekretarza. Wagniere powiada, że nie czułby się w porządku, gdyby usłuchał poleceń swego pana i zostawił go samego. Jego obowiązkiem było nigdy go nie opuszczać. W sumie, szpiegując go, skrupulatnie pełnił swoją funkcję. I oto przyzwoity sekretarz wpada w rozpacz, słysząc, czego ksiądz żąda od jego chlebodawcy. Wagniere tak się wiercił, że przeszkadzał słuchać innym, gdyż nie był sam za drzwiami, był tam też ksiądz Mignot i pan de Vieilleville. Ale ci wstydzili się swojej niedyskrecji. Wolter wezwał Wagniere’a i poprosił go o coś do pisania. Wagniere był w nastroju do tłuczenia kałamarza. Przyniósł go z drżeniem. Wolter bez drżenia napisał swoją retraktację. Weszli panowie Mignot i de la Vieilleville i złożyli pod nią podpisy.

Poproszono grzecznie Wagniere’a, by się również podpisał. Ale ten stanął okoniem. Zapytano go, skąd ten nagły sprzeciw. Odparł, że jest genewianinem i protestantem. Przeproszono go i niczego więcej odeń nie żądano. Kiedy Wagniere został sam na sam ze swym panem, poprosił, by tamten odsłonił mu sedno swojej myśli. Co powiedzą ludzie o tej retraktacji? Co będzie mógł powiedzieć wierny sekretarz w obronie jego pamięci? Wolter wziął kartkę papieru i napisał: „Umieram wielbiąc Boga, kochając przyjaciół, nie czując odrazy do wrogów i nienawidząc zabobonu." Zapalił Panu Bogu świeczkę i diabłu ogarek.
Wolter nie przyjął komunii. Według Wagniere’a wykręcił się mówiąc księdzu: „Niech ksiądz łaskawie zważy, że pluję krwią, i trzeba się wystrzegać zmieszania mojej krwi z krwią Pana Boga." D'Alembert napisał do Fryderyka II coś w tym stylu, ale znacznie bardziej pikantnego; Wolter powiedział jakoby, że odmawia komunii „z tej przyczyny, że pluję krwią i mógłbym równie dobrze wypluć co innego". Fryderyk chciał wszystko wiedzieć w najdrobniejszych szczegółach. D'Alembert skreślił sympatyczny portret księdza Gautier; był to ksiądz poczciwina, który z czystej dobroci przyszedł zbawić duszę Woltera. To owa dobroć otworzyła mu serce Woltera. Kiedy jednak w dwa dni później ksiądz znów się stawił, kazano mu powiedzieć, że chory nie jest w stanie go przyjąć. Wydawało się, że zrozumiał. Pomyślał, że to paru „filozofów", których zauważył w salonie, między innymi d'Alembert, zmówiło się przeciw niemu. Biedaczek bardzo się mylił, to proboszcz Saint-Sulpice uknuł kabałę! Pan de Fersac uznał, że jego podwładny zbyt daleko się posunął i zbyt szybko; poskarżył się panu de Villette i panu de Voltaire. To proboszczowi winna przypaść zasługa uratowania tej duszy równie bezbożnej co znakomitej. Wolter odgadł od razu, że sprawa się zaogni, i dla świętego spokoju odprawił księdza Gautier. Ten twierdził, że działał z upoważnienia swoich zwierzchników, ci natomiast zaprzeczali. Komu wierzyć? Proboszcz Saint-Sulpice przyszedł osobiście 13 kwietnia i nie ukrywał żalu o to, że ubiegł go jakiś pospolity ksiądz. Odźwiernemu pałacu Villette’a polecono nie wpuszczać żadnego księdza oprócz proboszcza Saint-Sulpice.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Poglądy Woltera Czy Wolter szkodził Polsce?

See comments (4)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto