Powyższym cytatem można by podsumować usilne próby zdefiniowania humanizmu podejmowane przez moderatorów podczas drugiej młodzieżowej konferencji International Humanist anad Ethical Youth Organisation, która odbyła się między 1 a 5 lipca tego roku w Utrechcie. Próby zdefiniowania podejmowano mimo, że humanizm jest pojęciem dogłębnie przeanalizowanym i już dawno zdefiniowanym. Również zadziwiająco mało otwarty był sposób w jaki próbowano definiować humanizm, co przypominało sposób definiowania pojęcia Boga przez kościół katolicki, co jak wiadomo jest drogą prowadzącą wprost donikąd. Niestety celem samym w sobie było udowadnianie na wszelkie sposoby z góry założonej tezy.

Dwie postawy anty

Humanizm w ujęciu zaprezentowanym podczas konferencji młodzieżowej okazał się pojęciem dalece odbiegającym od powszechnie znanej i akceptowanej definicji, sprowadzającym się do pleonazmów i uproszczeń. Jednakże na koniec dysput nad humanizmem pojawiła się narzucona przez moderatorów konkluzja, że postawa humanistyczna musi składać się z dwóch postaw anty.

Podążając tym torem myślenia stwierdzono między innymi, że humanizm musi być antyreligijny, gdyż religia, jako opium dla ludu, zatruwa umysły ludzi i zabrania im sceptycznego myślenia. Nie sposób nie zgodzić się z powyższymi stwierdzeniami, jednak dyskusje na ten temat sprowadzono li tylko do bezproduktywnej i mało kreatywnej krytyki religii nie podając jednocześnie, jaką alternatywą dla religii może być (czy nawet musi) humanizm. Popełniono przy tym istotny błąd logiczny, mianowicie utożsamiano – błędnie moim zdaniem – religię z wiarą – nota bene analogicznie jak u ortodoksów katolickich – a przecież pojęcia te, choć ze sobą nierozerwalnie związanie w ogólnym ich rozumieniu, oznaczają w praktyce coś zgoła odmiennego. Religia to przecież zespół obrządków i religijnych aksjomatów – niekoniecznie wynikających z wiary, a tych, w które należy wierzyć – plus w różnym stopniu i formie zhierarchizowana instytucja kościoła nadająca ton życiu religijnemu. Wiara to li tylko przyjmowanie istnienia nadnaturalnych sił i żywienie na ich temat określonych przekonań – ta może obyć się bez kleru, dogmatów czy uroczystości, czyli innymi słowy wiara może śmiało istnieć bez religii jako takiej. Niepojęte wydawało się też odseparowanie religii/wiary od instytucji kościoła, który głosi pewną filozofię, ale jak pokazała historia niekoniecznie się doń stosuje i który jest organizatorem życia religijnego (poza wieloma innymi oficjalnymi, półoficjalnymi czy nieoficjalnymi funkcjami, które pełni). Odniosłem również wrażenie, że wbrew oficjalnym stanowiskom niektórzy z humanistów chcieliby mieć monopol na prawdę podobny do tego, jaki mają krytykowane przez nich religie i kościoły. Ich tok myślenia przypomina bowiem klesze myślenie, szczególnie jeśli chodzi o propagowanie humanistycznej myśli. Ulotki, festyny, „humanistyczne oazy i kółka”, nawracanie, tłumaczenie jednakże bez stricte humanistycznych fundamentów, bazując jedynie na negowaniu religii i kościoła. Podobny sposób krzewienia „humanizmu” popularny jest w Niemczech, gdzie organizacji „humanistycznych” są całe zastępy. Funkcjonują one na zasadach takich, jak kościoły. Podatek non olet...

Według młodzieżowych ideologów humanizmu humanista musi być również ateistą; może być także antyklerykałem, choć jest to uznawane za zbyt radykalne stanowisko z powodu zamiłowania do dialogu, o którym później. Rozmawiałem o tych kwestiach z mnóstwem osób na obu kongresach i znaczna ich część to ludzie nastawieni antyreligijnie i antyklerykalnie, co jednak nie przeszkadzało im w wierze w siły transcendentne wszelkiego rodzaju. Nie do przyjęcia było jednak stwierdzenie, że humanistą może być również – świadomie lub nie – osoba wierząca w nadnaturalne siły, lecz wypełniająca podstawowy postulat humanizmu jakim jest praca na rzecz drugiego człowieka, obrona jego praw etc.

Z tym postulowanym antyklerykalizmem też jest różnie, gdyż można postawić dość poważny zarzut, a mianowicie przedłożenie nad rozdział kościoła od państwa chęci całkowitego zlikwidowania religii celem rzekomego uwolnienia społeczeństwa. Niestety według powszechnie akceptowanej i lansowanej na Zachodzie i w Indiach wizji humanizmu na pierwszy plan nie wysuwa się podstawowy element humanizmu, czyli praca na rzecz innych, a antyreligijność i negacja wszystkiego związanego z transcendecją lub religijnością bez względu na pewne ewidentne pozytywne efekty z nich wypływające, jak chociażby pewien porządek społeczny czy zaspokajanie potrzeb ludzkich w sferze wiary. Nie widać też chęci współpracy ze związkami wyznaniowymi, choć ta, jeśli pominąć kwestie światopoglądowe, jest jak najbardziej możliwa.

Obsesja dialogu

Czas nawiązać do wszechobecnej obsesji na punkcie dialogu i politycznej poprawności. Dialog to — w rozumieniu humanistów głównie indyjskich, lecz także zachodnioeuropejskich i amerykańskich — pojęcie-wytrych odnoszące się do każdej dziedziny działalności humanistycznej. Dlatego też w wielu krajach pojawiły się grupy próbujące nawiązać dialog ze wszystkimi niemalże wyznaniami. Z ubolewaniem stwierdzam, że ów dialog rzadko kiedy dotyczy zrównania praw organizacji humanistycznych i kościołów. Głównym zaś celem dialogu jest osiągnięcie porozumienia w sprawach natury światopoglądowej, co jest dla mnie wyjątkowo dziwnie, gdyż szukanie płaszczyzny dialogu z religiami z założenia ortodoksyjnymi, pomimo ich rzekomej, bo li tylko deklaratywnej otwartości jest bezcelowe. Jak dotąd żadna religia nie zeszła z zajmowanych dotychczas stanowisk światopoglądowych, gdyż podważyłoby to sens nauk przez nią głoszonych i obniżyłoby to jej wiarygodność u wyznawców. W przeciwieństwie do humanistów z Polski, Słowacji, czy Francji pozostali zdają się tego nie zauważać lub, co bardziej prawdopodobne, nie chcą. Kuriozalny jest również fakt, że humaniści podejmujący próby dialogu wychodzą z innych, acz tak samo dogmatycznych założeń jak kościoły i ów dialog przypomina trochę dysputy ateisty z czcicielem ojca Rydzyka. Odniosłem wrażenie, że dialog ma wiele wspólnego z „nawracaniem” ludzi na „jedynie słuszną postawę”, jaką jest humanizm. Nie uważam jednak, co wywołało zdziwienie, że powinnością humanisty jest nawracanie kogokolwiek na cokolwiek, bo człowiek ma wolną wolę i humaniści mogą jedynie przedstawiać swój punkt widzenia i współpracować na rzecz jakiegoś wspólnego dobra. Humanizm nie ma i nie powinien mieć bowiem żadnej zbawczej misji.

Jednakże nie wszyscy podzielają konferencyjny punkt widzenia. Śmiało można stwierdzić, że mieszkańcy środkowej części Europy oraz Francji i do pewnego stopnia Norwegii mają zupełnie odmienne zdanie. W tych krajach humanizm stoi na fundamentach myśli i dzieł, a nie na negacji. Oczywiście w zaprawie bazy można odnaleźć zarówno ateizm, jak i antyklerykalizm, jednak te są również uzasadnione merytorycznie. W przeciwieństwie do wielu humanistów, czy też quasihumanistów z wielu krajów Europy zachodniej humaniści środkowoeuropejscy oraz francuscy rozwijają się intelektualnie w taki sposób, by odeprzeć argumenty chrześcijańskich oponentów. Niestety baza merytoryczna Amerykanów odbiega znacznie od wiedzy chociażby Polaków.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Humanistyczny sens życia I co dalej?

Comment on this article..   See comments (2)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word