Twierdzi się również, że w dziejach kultury funkcjonują dwa odmienne sposoby przekazywania tradycji, wiedzy czy doktryny: egzoteryczny (jawny) i ezoteryczny (ukryty). To pozwala umieszczać NE na linii „odwiecznych" kontynuacji tradycji hermetycznej czy ezoteryki oraz przydawać mu miano „neognozy". Ale i tutaj wyłania się komplikacja, którą akcentuje autor pracy Co to jest ezoteryka,zauważając, iż istnieją elementy wyraźnie odróżniające NE od nurtów ezoterycznych, jako że ten pierwszy miesza idee ezoteryczne z tradycjami im obcymi, np. z indiańskimi albo z kultami przyrody. ^{[ 18 ]}

3. Tak więc rozpatrując ideologię NE w kontekście poszczególnych „ścieżek" czy tradycji — często z nim łączonych — okazuje się, że nie jest to takie proste i że tylko częściowo pokrywają się one ze światopoglądem Nowej Ery. Wypada zatem jeszcze raz podkreślić, iż NE przyswaja sobie wybiórczo tylko niektóre elementy, te mianowicie, które odpowiadają jego atmosferze i „obrastają" pewien pień światopoglądowy. Dotykamy tu oczywiście zagadnienia synkretyczności NE. Właśnie z synkretycznością New Age’u związana jest niedookreśloność jego „doktryny". Jest to jednocześnie problem „linii demarkacyjnych" między NE a np. psychologią transpersonalną; a z drugiej strony: między NE a tradycją ezoteryczną lub gnostycką. Podkreślmy raz jeszcze: każda z włączanych w ramy przesłania Wodnika tradycji doskonale funkcjonuje (lub funkcjonowała) bez szyldu z napisem „New Age". W dodatku jej włączanie nie jest całościowe, lecz cząstkowe.

O swoistym nowatorstwie NE stanowi zatem skłonność do stapiania różnorodnych — choć przecież nie dowolnych! — treści i nadawanie im nowych znaczeń w nowych odniesieniach. Działania twórców New Age byłyby więc przykładem działań, które można by nazwać reintegracyjnymi.

IV. Próba podsumowania

1. Z tego, co już powiedzieliśmy wynika, że należy pogodzić się z niemożnością wytyczenia granic mających bezsprzecznie określać co jeszcze jest, a co już nie jest „New Age’em". W sposób zamierzony wpierw staraliśmy się ukazać szereg problemów wiążących się z opisem fenomenu Nowej Ery — ale teraz nic już nie zwalnia nas od podjęcia próby nazwania tego, co jest istotą, i celem Ruchu.

Dlatego też sięgniemy wreszcie po naczelny postulat ideologii Nowego wieku — postulat "transformacji świadomości". Zarówno bowiem przejmowane doktryny czy idee, jak i techniki (medytacja, joga) mają służyć realizacji tego właśnie naczelnego postulatu.

W pewnym sensie zatem NE jest propozycją nowej wizji człowieka, rodzajem antropologii.

Konsekwencją przemiany świadomości człowieka, tej wewnętrznej „rewolucji", ma być transformacja społeczna, objawiająca się we wszystkich dziedzinach życia i doprowadzająca właśnie do nastania Nowej Ery w ewolucji człowieka i kultury. W tym sensie z kolei NE jawi się jako ideologia kolejnej utopii, wpisująca się w tradycje np. Nowego Jeruzalem, Arkadii, „bożej plantacji" z mitu amerykańskiego i wielu innych mutacji tego toposu. Pewnie nowatorstwem jest dostrzeżenie przez myślicieli NE, że bez uprzedniej wewnętrznej, duchowej przemiany, człowiek nigdy nie będzie zdolny do zbudowania szczęśliwej społeczności, że — innymi słowy — tym razem trzeba zmienić kierunek zamierzonych reform i zacząć od własnego „ja".

Zmiany mają dotyczyć nauki (por. wyżej uwagi o Nowej Nauce), w tym także nauki społeczne mają zostać zreorientowane na rozwiązania proponowane przez alternatywną edukację, ekologię, a nawet „nową ekonomię".

Także w sztuce zaznaczą się nowe trendy, np. w muzyce New Age, literaturze fantazy czy teatrze alternatywnym.

Ale najważniejszą dziedziną, podstawą, z której wszystko inne ma wypływać, jest duchowość, która ma zostać człowiekowi przywrócona.

2. Istota — nazwijmy ją „doktrynalną" — Nowej Ery zasadza się na pewnej jasnej podstawie: wszechświat widziany jest jako ewoluująca całość, będąca „w procesie" razem z fenomenem życia i człowiekiem podlegającym analogicznym prawom rozwoju poprzez przemiany inkarnacyjne. Jest to zatem wizja dynamiczna i ewolucjonistyczna. Świat ten jest w istocie Jednym, mimo wielości form (co oczywiście sytuuje NE w obrębie światopoglądu monistycznego).

Dopiero ten fundamentalny obraz prowadzi ku tym obszarom tradycji kulturowych, które

NE przywołuje, chcąc z nich wydobyć potwierdzenie tej właśnie wizji świata.

3. Oczywiście, biorąc pod uwagę wszystkie zastrzeżenia uprzednio podnoszone, zdefiniowanie NE wydaje się niemożliwością — ale gdyby zgodzić się na „nieostrą" definicję, to brzmiałaby ona tak: New Age Movement jest nazwą zbiorczą dla autonomicznie lub w powiązaniu działających grup, wspólnot, organizacji itp. podzielających idee transformacji świadomości, mającą przynieść przemianę społeczną i adaptujących w tym celu różnorodne techniki oraz ugruntowujące je teorie (w postaci hipotez naukowych, idei filozoficznych, poglądów religijnych).

Brak ściśle określonych dogmatycznych wytycznych jest nie tyle niedociągnięciem, ile wynikającą z wizji świata konsekwencją. Po prostu NE inaczej rozwiązuje problem „granic" — z otwarcia uczynił kategorię, zaś otwarcie to dotyczy wszelkich przejawów: „doktryna", oparta na wymienionych dopiero co ogólnie zarysowanych podstawach, jest otwarta (bo ważna jest wierność „duchowi", a nie „literze"); otwarta jest struktura ideologiczna, czego wyrazem jest tak często zarzucany NE synkretyzm czy eklektyzm (bo zbiór sensów mających posłużyć do tłumaczenia świata jest niewyczerpalny, jak niewyczerpalna jest — lub może być — wielość form, w jakich jawi się naszym oczom Jedna w najgłębszej istocie rzeczywistość); otwarta jest formuła organizacyjna, bez hierarchii, za to z wciąż powstającymi spontanicznie ugrupowaniami, wnoszącymi na nowo dawki kreatywności. Ba, tę skłonność do „otwartości" widzimy też w sposobie komunikowania treści — stąd przecież wynikają np. zapisy dialogów wydawane jako książki (por. wyżej), miast wykładu; a także swoiste formy działań jak „warsztaty", „treningi", „laboratoria", którymi to nazwami posługują się organizatorzy psychoterapii czy rozlicznych kursów.

Podsumowując, nieco na przekór powiemy: New Age, tak przerażający przyzwyczajonych do stosowania określonej siatki pojęć badaczy swych „chaosem", jest jednak na swój sposób koherentny...

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: New Age w Polsce Filozofia New Age? - Zarys

Comment on this article..   See comments (8)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word