Ideę samoposiadania siebie rozpropagował filozof John Locke w Dwu traktatach o rządzie (ściślej w drugim traktacie), gdzie poruszył problematykę praw własności jednostki. To nie Locke jednak był jej prekursorem. Forpocztą tej idei były bowiem teksty lewellerów ^{[ 1 ]} w osobach: Johna Lilburne’a ^{[ 2 ]}, Richarda Overtona ^{[ 3 ]}, Williama Walwyma ^{[ 4 ]} czy Algernona Sidney’a ^{[ 5 ]}. 

To oni jako pierwsi posłużyli się pojęciem samoposiadania siebie, rozumiejąc je jako prawo każdej jednostki do posiadania swojego sumienia, intelektu, przekonań, talentów czy też wytworów swojej pracy, przyjmując, że każdy człowiek kształtuje tak siebie, jak i swoją własność. Lewellerzy byli tymi, którzy występowali przeciw tyranii władzy tak króla, jak i kościoła ^{[ 6 ]}. Podczas angielskiej wojny domowej (1642 — 1649) toczyli debaty o znaczeniu rządu, wskazując na potrzebę ograniczenia przywilejów stanowych szlachty i duchowieństwa. 

W napisanym w więzieniu pamflecie An Arrow Against All Tyrants ^{[ 7 ]} Richard Overton podkreślał, iż każdej jednostce dana jest z natury indywidualna własność. Każdy człowiek, ponieważ jest osobą, sam siebie posiada ^{[ 8 ]}, inaczej nie mógłby być sobą ^{[ 9 ]}. Zatem człowiek jako samo właściciel siebie ma prawo do swojego życia, wolności i własności. Innymi słowy, każda jednostka jest właścicielem swojego ciała, umysłu, wytworów swojej pracy, toteż każdy ma niezbywalne prawo do życia, wolności i własności. W swoich pismach Overton starał się używać argumentów zdroworozsądkowych, stawiając jednak pytania retoryczne między innymi czy ludzie woleliby być rządzeni przez tyranów, czy przez wolno wybranych reprezentantów ^{[ 10 ]}? Podkreślał, iż każdy człowiek z natury jest dla siebie samego królem, kapłanem oraz prorokiem ^{[ 11 ]}, dlatego pragnie podejmować samodzielne decyzje. 

Podobnie w Court Maxims inny leweller i republikanin, Algernon Sidney, bronił wolności przed wszelką tyranią ^{[ 12 ]}, a w traktacie politycznym Discoures Concerning Government wyraził sprzeciw wobec rządów Stuartów oraz monarchii samej w sobie. Swoją postawę i twórczość okupił wolnomyśliciel głową. Sidney uważał, że monarchia jest zła, bo zawsze działa wyłącznie na swoją korzyść, tj. chce utrzymać się u władzy ^{[ 13 ]}, dlatego też nakreślił teorię rządu ograniczonego stojącego na straży praw i wolności jednostki ^{[ 14 ]}. Pisał, iż wolność jednostki to wolność od innego i winna opierać się tak na prawie, jak i na rozumie ^{[ 15 ]}. Na krótko przed swoją egzekucją z angielskiej Tower przypominał, że zawsze jego celem była obrona powszechnych praw ludzkości od arbitralnej władzy króla i papieża ^{[ 16 ]}, i że jednostki powinny mieć prawo do życia, wolności i mienia. Podkreślał, że ludzie po to łączą się z innymi w ciało obywatelskie, aby mieć lepszy dostęp do dostatku i bezpieczeństwa ^{[ 17 ]}. 

Podobnie w 1649 lewellerzy: Lilburne, Overton i Walwyn pisali, iż każdy powinien mieć prawo, aby bezpiecznie cieszyć się swoją własnością ^{[ 18 ]}, używali przy tym kategorii własności w dwóch kontekstach: samoposiadania własnej osoby oraz własności mienia. Na plan pierwszy w ich pamfletach wysuwało się stwierdzenie, iż każdy człowiek posiada i sprawuje rząd nad swoim sumieniem i intelektem. Owo prawo jednostki do siebie i własności wywodzili z prawa naturalnego. Dlatego też — argumentowali — prawa te nie mogą przynależeć rządowi ^{[ 19 ]}. Samo zaś prawo własności (tak siebie, jak i mienia) jest nienaruszalne bowiem jest jako prawo naturalne prymarne w stosunku do reszty praw.

Do myśli lewellerów odnosił się dwudziestowieczny filozof twórca doktryny anarcho — kapitalistycznej Murray Newton Rothbard ^{[ 20 ]} (primus inter pares wśród braci i sióstr libertarianów dwudziestego wieku) powszechnie nazywany Panem Libertarianinem. Także Rothbard głosił, że każdy człowiek ma prawo do samoposiadania siebie. Wymieniał przy tym dwie możliwe konsekwencje odmówienia człowiekowi takiegoż prawa. Pierwsza z nich miała by miejsce, gdyby jedna klasa ludzi posiadła inną klasę; druga natomiast wówczas, gdyby każda jednostka miała dokładnie takie samo prawo do posiadania równej części każdej innej jednostki. Tę ostatnią możliwość odrzucił jako absurdalną ^{[ 21 ]}. 

Z idei prawa do samoposiadania siebie wyprowadzał następnie teorię praw własności oraz koncepcję własności pracy i dobrowolnej wymiany. Wolność jednostki wśród libertarianów jest zatem ściśle związana z jej własnością (Stąd też koncepcja praw własności jest jednym z filarów systemu Rothbarda). To na prawie własności filozof oparł koncepcję praw człowieka oraz wolności jednostki. Implikuje ono, dowodził, także prawo do zawierania umów, czyli wymiany tytułów własności. Arystoteles nazywał człowieka zwierzęciem racjonalnym, które poprzez bycie w świecie rozpoznaje prawa natury. Rothbard ów proces rozpoznawania praw natury tłumaczył na przykładzie Robinsona Kruzoe ^{[ 22 ]} i jego życia na wyspie. 

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Światło na końcu tunelu Laicyzm rodowy

See comments (9)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Patrycja Walter Absolwentka filozofii i nauk politycznych UAM. Współpracuje z Aletta Institute for Women's History w Amsterdamie.  Private site  Number of texts in service: 13  Show other texts of this author  Newest author's article: Harriet Taylor Mill – Nie tylko żona i matka