(3) Prawo do informacji nie powinno naruszać środków ochrony młodzieży lub bezpieczeństwa narodowego.

(4) Środki masowej, publicznej i prywatnej informacji są zobowiązane do rzetelnego informowania opinii publicznej.

(5) Publiczne instytucje radiowe i telewizyjne są niezależne. Powinny one gwarantować prawo dostępu ważniejszym ugrupowaniom społecznym i politycznym. Organizację tych instytucji oraz kontrolę parlamentarną nad ich działalnością reguluje ustawa organiczna.

(1) Prawo do nauki zapewnione jest poprzez powszechne nauczanie obowiązkowe, szkolnictwo średnie ogólnokształcące i zawodowe, szkolnictwo wyższe, jak też poprzez inne formy kształcenia i doskonalenia.

(2) Nauczanie wszystkich stopni odbywa się w języku rumuńskim. Na warunkach określonych ustawą, nauczanie może odbywać się również w jednym z języków o znaczeniu międzynarodowym.

(3) Gwarantuje się prawo osób należących do mniejszości narodowych do uczenia się ich ojczystego języka i prawo do pobierania nauki w tym języku; sposoby wykonywania tych praw określają ustawy.

(4) Nauka w szkołach państwowych jest bezpłatna, zgodnie z ustawą.

(5) Placówki oświatowe łącznie z prywatnymi są tworzone i rozwijają swoją działalność na warunkach określonych ustawą.

(6) Gwarantuje się autonomię uniwersytetów.

(7) Państwo zapewnia swobodę nauczania religii, stosownie do wymogów właściwych dla każdego wyznania. W szkołach państwowych nauczanie religii jest organizowane i gwarantowane ustawą.

(1) Gwarantuje się prawo do ochrony zdrowia.

(2) Państwo jest zobowiązane do podejmowania środków mających na celu zapewnienie higieny i zdrowia publicznego.

(3) Organizacja pomocy lekarskiej oraz systemu ubezpieczeń społecznych w razie choroby, wypadków, macierzyństwa i rekonwalescencji, nadzór nad wykonywaniem zawodów lekarskich i pokrewnych, jak też inne środki ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego są ustalane zgodnie z ustawą.

(1) Obywatelom przysługuje czynne prawo wyborcze po ukończeniu, najpóźniej w dniu wyborów, 18 lat.

(2) Czynnego prawa wyborczego nie posiadają osoby niedorozwinięte, chore umysłowo, ubezwłasnowolnione lub skazane na utratę praw wyborczych prawomocnym wyrokiem sądowym.

(1) Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom mającym czynne prawo wyborcze, spełniającym warunki określone w art. 16 ust. (3), o ile nie odnosi się do nich zakaz zrzeszania się w partiach politycznych, stosownie do art. 37 ust. (3).

(2) Kandydaci, aby zostać wybranymi do Izby Deputowanych lub do przedstawicielskich organów samorządowych powinni mieć ukończone, najpóźniej w dniu wyborów, 23 lata oraz 35 lat, aby zostać wybranymi do Senatu lub na stanowisko Prezydenta Rumunii.

Wiece, demonstracje, procesje lub jakiekolwiek inne zgromadzenia są dozwolone i mogą być organizowane oraz mogą odbywać się tylko w sposób pokojowy, bez żadnego rodzaju broni.

(1) Obywatele mogą swobodnie zrzeszać się w partiach politycznych, w związkach zawodowych oraz innych formach stowarzyszeń.

(2) Partie lub organizacje, które, poprzez swoje cele bądź działalność, występują przeciwko pluralizmowi politycznemu, zasadom państwa prawa czy jego suwerenności, przeciwko integralności lub niepodległości Rumunii, są sprzeczne z Konstytucją.

(3) Do partii politycznych nie mogą należeć sędziowie Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznik Praw Obywatelskich, sędziowie, wojskowi w służbie czynnej, policjanci oraz inne kategorie urzędników publicznych określone ustawą organiczną.

(4) Stowarzyszenia o charakterze tajnym są zakazane.

(1) Prawo do pracy nie może być ograniczone. Wybór zawodu oraz wybór miejsca pracy są swobodne.

(2) Pracownicy najemni mają prawo do społecznej ochrony ich pracy. Środki ochrony dotyczą bezpieczeństwa i higieny pracy, warunków pracy kobiet i młodzieży, ustalania najniższego wynagrodzenia branżowego, cotygodniowego wypoczynku, płatnego urlopu wypoczynkowego, wykonywania pracy w warunkach uciążliwych, jak też innych szczególnych sytuacji.

(3) Normalny czas pracy w ciągu doby wynosi średnio najwyżej 8 godzin.

(4) Za jednakową pracę kobiety otrzymują jednakowe wynagrodzenie jak mężczyźni.

(5) Gwarantuje się prawo do negocjacji zbiorowych w sprawach pracy oraz obligatoryjny charakter układów zbiorowych.

(1) Praca przymusowa jest zakazana.

(2) Pracy przymusowej nie stanowią:

a) służba o charakterze wojskowym bądź działalność w jej zastępstwie wykonywana przez tych, którzy zgodnie z ustawą nie odbywają obowiązkowej służby wojskowej z przyczyn religijnych;

b) praca osoby skazanej, wykonywana w normalnych warunkach, w okresie przebywania w zakładzie karnym bądź w okresie warunkowego zwolnienia;

c) czynności nakazane sytuacją zaistniałą w wyniku klęsk żywiołowych bądź innych niebezpieczeństw, jak również te wynikające z normalnych obowiązków cywilnych określonych ustawą.

(1) Pracownicy mają prawo do strajku w obronie interesów zawodowych, ekonomicznych i socjalnych.

(2) Ustawa określa warunki oraz granice wykonywania tego prawa, jak też gwarancje niezbędne do zapewnienia ciągłości funkcjonowania służb istotnych dla społeczeństwa.

(1) Gwarantuje się prawo własności, jak również wierzytelności wobec państwa. Treść oraz granice tych praw określa ustawa.

(2) Własność prywatna, niezależnie od jej podmiotu, jest chroniona ustawą w jednakowy sposób. Obywatele obcy oraz bezpaństwowcy nie mogą nabywać prawa własności gruntów.

(3) Nikt nie może zostać wywłaszczony, z wyjątkiem sytuacji konieczności publicznej, określonej zgodnie z ustawą oraz za sprawiedliwym i uprzednim odszkodowaniem.

(4) Dla potrzeb robót o znaczeniu ogólnym, władza publiczna może wykorzystać podziemną część każdej nieruchomości z jednoczesnym obowiązkiem wypłacenia właścicielowi odpowiedniego odszkodowania z tytułu strat spowodowanych uszkodzeniem jego gruntu, upraw albo budynków, jak też z tytułu innych strat, za które władza ponosi odpowiedzialność.

(5) Odszkodowania przewidziane w ustępach (3) i (4) ustalane są wspólnie z właścicielem, a w przypadku różnicy zdań, na drodze sądowej.

(6) Prawo własności zobowiązuje do przestrzegania powinności dotyczących ochrony środowiska oraz zapewnienia dobrosąsiedzkich stosunków, jak też do dopełniania pozostałych obowiązków ciążących na właścicielu w myśl ustawy lub obyczaju.

(7) Majątek legalnie nabyty nie podlega konfiskacie. Domniemuje się legalne nabycie majątku.

(8) Dobra przeznaczone, wykorzystywane lub pochodzące z wykroczeń albo przestępstw mogą być konfiskowane tylko na warunkach określonych ustawą.

Gwarantuje się prawo dziedziczenia.

(1) Państwo zobowiązane jest do podejmowania działań dotyczących rozwoju gospodarczego i ochrony socjalnej, mających na celu zapewnienie jego obywatelom godnego poziomu życia.

(2) Obywatele mają prawo do emerytury, do płatnego urlopu macierzyńskiego, do opieki lekarskiej w państwowych placówkach służby zdrowia, do zasiłków dla bezrobotnych oraz innych form pomocy społecznej przewidzianych ustawą.

(1) Rodzina oparta jest na związku małżeńskim, swobodnie zawieranym między małżonkami, na zasadzie ich równości, jak też na prawie i obowiązku rodziców zapewnienia wychowania, wykształcenia i nauczania dzieci.

(2) Warunki zawierania, rozwiązywania i unieważnienia związku małżeńskiego określa ustawa. Zawarcie małżeństwa wyznaniowego może mieć miejsce tylko po zawarciu cywilnego związku małżeńskiego.

(3) Dzieci pochodzące ze związków pozamałżeńskich są równe wobec prawa z dziećmi pochodzącymi z małżeństwa.

(1) Dzieci i młodzież korzystają ze szczególnej opieki i pomocy w realizacji ich praw.

(2) Państwo przyznaje zasiłki dla dzieci i zapomogi na koszty opieki nad dzieckiem chorym lub upośledzonym. Ustawa określa pozostałe formy ochrony socjalnej dzieci i młodzieży.

(3) Wykorzystywanie małoletnich, szczególnie w działalności szkodliwej dla ich zdrowia, moralności lub mogącej narazić na niebezpieczeństwo ich życie lub normalny rozwój, jest zakazane.

(4) Małoletni w wieku poniżej 15 lat nie mogą być zatrudniani jako pracownicy najemni.

(5) Władze publiczne mają obowiązek przyczyniać się do zapewnienia warunków niezbędnych do swobodnego udziału młodzieży w życiu politycznym, społecznym, gospodarczym, kulturalnym i sportowym kraju.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Konstytucja Słowenii Konstytucja Norwegii

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word