Życie filozofa prawdopodobnie zawiera się w przedziale pomiędzy 489 a 430 r. p.n.e. Od samego Parmenidesa miał być młodszy o 25 lat. Co ciekawe - stale przedkładał swoje rodzinne miasto nad Ateny, gdzie bywał jako gość, a w roku 449 miał widzieć się tam z młodym Sokratesem. Zresztą wspomina o nim Platon w swoim „Parmenidesie", a w „Fajdrosie" stwierdza, iż Zenon był doskonałym dialektykiem.

Cały koncept Zenona zasadzał się na obaleniu poglądów sprzecznych z wizją jego nauczyciela. Dzięki dialektyce wyszło mu to nad podziw wspaniale, a jego paradoksy są szeroko dyskutowane po dziś dzień. W głównej mierze dotyczą one ruchu, który jego mistrz całkowicie odrzucił (teraźniejszość rzeczy). Najbardziej chyba znanym jest ten, mówiący o Achillesie i żółwiu. Achilles ma za zadanie dogonić żółwia. Zwierzę wyprzedza na początku herosa o pewien dystans, który to człowiek musi pokonać. Aby dobiec do żółwia, Achilles, musi wpierw osiągnąć miejsce, z którego gad wyruszył. Jednakże zanim tego dokona, żółw posunie się o pewien odcinek dalej — i tak ad infinitum. Oczywiście przeczy to zdrowemu rozsądkowi - wiadomo przecież, iż heros dogoniłby zwierzę w kilka sekund. Jednakże rozumowaniu Zenona trudno odmówić piękna myśli.

Podobnie ma się rzecz z paradoksem strzały. Lecąca strzała w każdym momencie swojego ruchu znajduje się w jakimś miejscu. Skoro zaś znajduje się w pewnym miejscu, wówczas nie możemy stwierdzić, iż jest w ruchu. Tym samym ruch jako taki nie istnieje.

By nie popaść w paradoksy należy z góry przyjąć, iż takie „rzeczy" jak czas czy przestrzeń są wielkościami ciągłymi, a nie tylko sumą jednostek. Zenon przeciwstawiał się tutaj Pitagorejczykom, którzy całość widzieli jako sumę pojedynczych jednostek. Podobnie bronił też aprioryczności teorii swego mistrza. Świeżawski ujmuje to tak: "Korzec zboża spadając na ziemię wydaje odgłos. Ale jedno z ziaren, które składają się na korzec zboża, spadając nie wydaje dźwięku. Jeśli więc jedna z części składających się na całość nie wydaje odgłosu, jak mogłoby być możliwe, by wydawała dźwięk całość?".

Empedokles z Akragas

Empedokles z pewnością był bardzo ciekawą postacią, o czym świadczy olbrzymia ilość informacji biograficznych, które przekazał Diogenes Laertios. W porównaniu z ledwie kilkunastoma linijkami o jego poglądach, należy stwierdzić, iż filozof o wiele lepiej zachował się w pamięci potomnych jako silna osobowość, a nie mędrzec głoszący określone poglądy.

Nie należy się zresztą temu dziwić. Reale podkreśla to w swej „Historii Filozofii Starożytnej": "Był człowiekiem o bardzo silnej osobowości i rozległej wiedzy: do niego odwołuje się filozofia i mistyka, magia i medycyna. Brał także udział w życiu politycznym działając w partii demokratycznej". Szczyt jego działalności przypada na 84 olimpiadę, co oznacza lata 444-441 przed Chrystusem. Powołując się na Arystotelesa, który podał długość życia filozofa (64 lata), łatwo określić, iż prawdopodobny czas jego życia to okres pomiędzy 484 a 421 rokiem (biorąc pod uwagę „poprawkę" na 4 lata).

Empedokles napisał dzieła „O naturze" oraz „Pieśni oczyszczające". Zachowały się one do naszych czasów we fragmentach, które dość jasno przedstawiają doktrynę myśliciela. W niniejszym opracowaniu skupię się wyłącznie na nauce o elementach (termin jeszcze nie używany przez filozofa, który pisał o „korzeniach"). Empedokles próbował w niej pogodzić filozofię eleacką z codziennym doświadczeniem.

Za „elementy" kosmosu uważał on cztery podstawowe żywioły, a także dwie przeciwstawne „rzeczy" — miłość i waśń. Na ich podbudowie stworzył swoją kosmogonię i całą fizykę. Przejął naukę Parmenidesa o stałości bytu. Jednakże stwierdził, iż istnieją tylko cztery podstawowe byty, których mieszanie się i rozpadanie stwarza naszą rzeczywistość. Elementami, które są to nie odpowiedzialne jest miłość i waśń.

Wszechświat przekształca się w czterech charakterystycznych fazach. W pierwszej z nich niepodzielnie rządzi miłość, która spaja wszystkie elementy w kulę świata (wpływ Parmenidesa). Wraz z pojawieniem się waśni następuje przejście do drugiej fazy. Jej cechą jest częściowe połączenie bytów, ale także ich osamotnienie. Według Empedoklesa właśnie w tej fazie obecnie istniejemy. Trzecia faza to całkowita dominacja waśni, w której to wszystkie elementy są rozproszone. Natomiast ostatnia faza to ponowny tryumf miłości, spajającej wszystkie elementy w jedno.

W porównaniu z powyższymi zapisami, drugie dzieło myśliciela - „Pieśni Oczyszczenia", są zwrotem w stronę mistycyzmu, którego korzeni należy doszukiwać się w orfizmie oraz pitagoreizmie. Empedokles przyjmował, iż bytność duszy w ciele jest czymś z gruntu złym, a ona sama oczyszcza się poprzez wędrówkę z ciała do ciała. Należy tu także wspomnieć o myśli przejętej od Ksenofanesa, który przeciwstawiał się antropomorfizacji bogów. Empedokles pisze o tym następująco: "Nie jest on bowiem zaopatrzony w ludzką głowę na swym ciele, nie wyrastają z jego barków dwie gałęzie rąk, nie posiada nóg ani spiesznych kolan, ani żadnych człowieczych części. Albowiem jest on tylko jestestwem uświęconym i nie dającym się wyrazić, które cały świat przemierza lotem błyskawicy, szybką swą myślą".

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Jońscy myśliciele Bractwo pitagorejskie

Comment on this article..   See comments (4)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Michał Piotrowski Student politologii Uniwersytetu Warszawskiego; brał udział w olimpiadzie filozoficznej, finalista ogólnopolskiej Olimpiady Wiedzy o UE; pochodzi z Leszna Wielkopolskiego. Członek Polskiego Stowarzyszenia Racjonalistów.  Number of texts in service: 19  Show other texts of this author  Newest author's article: Impeachment na przykładzie prezydenta Litwy - Rolandasa Paksasa