Nie można wykluczyć, że do wspólnot mitraistycznych należeli również zwykli wyznawcy, nieposiadający jeszcze żadnych stopni. Obowiązywały ich zapewne obrzędy wprowadzające, odbywające się w przedsionku mitreum lub w jakimś innym pomieszczeniu do niego przylegającym. Wprowadzenie mogło być rodzajem próby potwierdzającej, że kandydat jest godzien należeć do wybranych. Do takiej wstępnej inicjacji odnosić się mogą freski z mitreum w Kapui. Przedstawiają one różne ceremonie, z których część trudno jest dopasować do znanych nam stopni wtajemniczenia. Być może, przyczyn naszej niewiedzy szukać należy w nie najlepszym stanie zachowania malowideł, ale niektóre z bardziej czytelnych scen zmuszają do zastanowienia. Widać bowiem na nich nagą postać z zawiązanymi oczami, prowadzoną przez człowieka w krótkiej białej tunice oblamowanej czerwonym pasem. Dalej ta sama postać klęczy przed człowiekiem w hełmie, co ciekawe, ów „żołnierz" dotyka jej twarzy pochodnią. Czyżbyśmy mieli w tym przypadku do czynienia z próbą ognia? Próbą wytrzymałości na ból i strach? Nie można chyba takiej interpretacji wykluczyć, tym bardziej że opisywana postać wydaje się mieć ręce związane na plecach, obok niej zaś widać wbity w ziemię miecz. Kolejna scena jest jeszcze bardziej intrygująca, albowiem „nasz bohater" pojawia się w niej z mieczem wbitym w brzuch i można odnieść wrażenie, że zaraz upadnie, wyraźnie zresztą popychany przez swojego przewodnika. Nic mu się jednak nie stało, dalej widzimy go bowiem, jak klęczy z rękoma skrzyżowanymi na piersi przed człowiekiem w czerwonej szacie pokazującym mu okrągły bochen chleba.

Wbrew pozorom sceny te są dosyć czytelne bez względu na to, czy ilustrują przyjęcie do wspólnoty mitraistycznej, czy inicjację na stopień „Żołnierza", czego przecież wykluczyć nie można. Ciemność, którą symbolizuje opaska na oczach, miecz zagłębiony w ciele — tylko za pomocą takich symboli artysta mógł pokazać przejście do nowego życia, przeznaczonego wybrańcom Mitry. Podobna symbolika nie była też obca pierwszym chrześcijanom. Przypominam, że piszę o świecie, kiedy nikt jeszcze nie rodził się chrześcijaninem, ale stawał się nim z własnego wyboru i musiał udowodnić współwyznawcom, że zasługuje na przyjęcie do wspólnoty i wytrwa w chwili próby. Dopiero po tym okresie przygotowawczym przychodził czas na chrzest, tę faktyczną „inicjację" w chrześcijaństwo. Odbywał się on, jak powszechnie wiadomo, poprzez zanurzenie w wodzie, zwykle do pasa, a wyznawca Chrystusa wchodził do wody zupełnie nagi. Przemiana spowodowana chrztem porównywana jest w niektórych chrześcijańskich tekstach do przebudzenia z głębokiego snu, „powstania z martwych", by odwołać się do słów św. Pawła, cytowanych często przez autorów chrześcijańskich hymnów religijnych.

Poza ceremoniami inicjacji wyznawcy mitraizmu spotykali się w mitreach, by uczestniczyć w codziennej liturgii, polegającej na udziale we wspólnym wieczornym posiłku. W ten sposób każdego dnia potwierdzali przymierze Mitry ze Słońcem, jak można wywnioskować z reliefów przedstawiających obydwa bóstwa za stołem ofiarnym. Chrześcijanie zarzucali mitraistom, że podczas wieczornych spotkań parodiowali eucharystię. Justyn Męczennik w pierwszej ze swoich Apologii pisał z właściwą temu literackiemu gatunkowi retoryką: „Demony naśladują ten obrzęd (tzn. eucharystię) w misteriach mitry. Przedstawia się tam chleb i kielich z wodą, i wymawia jakieś formuły". Ofiarę z chleba potwierdza również Tertulian w traktacie Przeciwko heretykom, używając na jej określenie terminu oblatio, który dla chrześcijan oznaczał właśnie eucharystię.

*

Tekst pochodzi z książki: D. Musiał, Antyczne korzenie chrześcijaństwa, (Warszawa 2001). Publikacja w Racjonaliście za zgodą Autorki.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Starożytny Rzym Pompeje - kult Wenus

Comment on this article..   See comments (9)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word