SCENARIUSZE REAKTYWNOŚCI

Osoby działające wedle tych scenariuszy mówią dużo o oczekiwaniach, podejmując decyzje zastanawiają się długo, komunikują o swoim myśleniu, zastanawianiu się, wątpliwościach. Ich działania kształtuje otoczenie zewnętrzne. Ludzie ci czekają, aż coś/ktoś sprawi, że podejmą aktywność. Osoby reaktywne skupiają się na analizie, przemyśliwaniu spraw. Nie decydują, nie podejmują akcji. Często zdarza się, że podjęcie samodzielnie decyzji traktują jak torturę. Używają zdań w trybie biernym. Nie lubią używać prosto sformułowanych, dyrektywnych poleceń. Wypowiadają się w sposób niejasny. Mają trudności z określeniem, nazwaniem stanów i myśli. Czasowniki zamieniają na zwroty znominalizowane (rzeczowniki odczasownikowe). Zamiast mówić o sobie, zastępują wskazanie podmiotu jakimś ogólnikiem np. określeniem „człowiek". Tego rodzaju wzorce językowe sugerują bezradność, brak wpływu na otaczający świat, niemożność kształtowania doświadczeń. Osoby takie sprawiają wrażenie, że są kontrolowane przez otoczenie bądź przez to, co sobie wyimaginowały. W kontaktach z innymi nie potrafią radzić sobie z emocjami. Sprawiają wrażenie, jakby cierpiały na brak osobistego potencjału.

Osoby reaktywne używają słów: nie mogę, nie jestem w stanie, nic nie mogę na to poradzić, on mną rządzi, on mnie złości, wyprowadza z równowagi, gdyby tylko, nie mam czasu, pieniędzy, zdolności itd.

SUGESTIE KOMUNIKACYJNE W SCENARIUSZACH JEDNOSTEK REAKTYWNYCH

W rozmowach z osobami reaktywnymi trzeba być w pewnym stopniu diagnostą.

Rozmawiając z osobą reprezentującą te scenariusze, należy uzyskać dobry kontakt. Dobrze jest działać stopniowo, etapami, prowadzić osobę reaktywną od etapu do etapu problemu, niczym dziecko, które uczymy chodzić po schodach.

UWAGI O NAJCZĘSTSZYCH INTERFERENCJACH W SCENARIUSZACH JEDNOSTEK REAKTYWNYCH

W stosunkach z osobami reaktywnymi ważne jest rozpoznanie pozostałych scenariuszy, zwłaszcza tych silnie nacechowanych zafiksowanym oporem. Scenariusze postępowania osób reaktywnych stymulowane są uwagą kierowaną na zewnątrz, na unikanie i raczej na różnice, niż na podobieństwa (scenariusze zewnętrzne, unikania, różnicy). Osoba reaktywna nie ma silnego poczucia tożsamości, źle się czuje, kiedy musi wytyczać granicę pomiędzy swoim „ja" a innymi. Stąd też osoba taka nie ma jasno zdefiniowanego metaprogramu Ja — Inni.

Zaobserwowano, że długotrwałe cierpienie, izolacja, choroba, obcowanie z nieszczęściem kogoś bliskiego uczyni nawet z bardzo dynamicznej osoby postać reagującą według scenariusza reaktywności.

METAPROGRAM VIII: W CZASIE — PRZEZ CZAS

Metaprogram ten obejmuje stosunek do czasu. Ukazuje sposoby organizowania i umiejętność rozumienia własnego czasu i ewentualnie rozumienia czasu przez inne osoby. Uświadamia postrzeganie upływu czasu, czy też postrzeganie czasu, który przeznaczyliśmy na wykonanie określonego zadania, osiągnięcie zamierzonego celu. Scenariusze temporalne różnią się od poprzednich tym, że możemy je odszyfrować tylko w ćwiczeniach odwołujących się do wyobraźni lub poprzez obserwację zachowania drugiej osoby. Nie ma tu możliwości posiłkowania się rozpoznawczymi wzorcami językowymi.

OPIS OSÓB UŻYWAJĄCYCH SCENARIUSZY W CZASIE:

• Przechowują czas w linii przód (teraz, przyszłość) — tył (przeszłość).
• Mają tendencję do widzenia zdarzeń jako zbioru niezwiązanych ze sobą epizodów.
• Szukając dostępu do wspomnień, cofają się do jednego wspomnienia i asocjują się z nim, po prostu tam są. Wspomnienia są raczej odczuwane emocjonalnie całym sobą.
• Są często mniej świadome czasu trwania, upływu czasu i łatwo dają się złapać w „teraz". Może im być trudno zakończyć spotkanie.
• Mają tendencję do szybkiego podejmowania decyzji.
• Mają tendencję do spóźniania się, ponieważ łatwo wikłają się w to, co się dzieje w danej chwili i tracą poczucie czasu.
• Mają tendencję do traktowania pracy i zabawy w podobny sposób.
• Mają tendencję do większego zainteresowania początkową fazą projektu, niż dalszą jego realizacją.
• Mogą odczuwać potrzebę szybkiego zamknięcia sprawy w czasie, ale z upływem czasu ta potrzeba maleje.

OPIS OSÓB UŻYWAJĄCYCH SCENARIUSZY PRZEZ CZAS:

• Przechowują czas z lewa (przeszłość) na prawo (przyszłość).
• Mają tendencję do postrzegania zdarzeń jako serii powiązanych ze sobą epizodów. Czas jest linearny, ciągły i nieprzerwany. Są świadome trwania czasu.
• Mają tendencję do układania kilku doświadczeń w jedną postać — Gestalt (konstruują jedno wspomnienie, reprezentujące wszystkie wspomnienia tego typu), w wyniku czego mogą mieć trudność z przywołaniem lub pamiętaniem konkretnej sytuacji. Same odnoszą się do wspomnień, jak aktorzy na planie filmowym, jednocześnie mając emocjonalne poczucie bycia na zewnątrz.
• Mają tendencję do przechodzenia przez długi, pracochłonny proces przy podejmowaniu decyzji.
• Są punktualne.
• Postrzegają czas pracy jako wyraźnie różny od czasu zabawy.
• W podjęte problemy angażują się powoli i dopiero zaawansowany etap interesuje je naprawdę.
• Charakteryzuje je wysoka potrzeba zamknięcia sprawy, zakończenia zadań „przez czas".

UWAGI O NAJCZĘSTSZYCH INTERFERENCJACH DLA CAŁEGO METAPROGRAMU W CZASIE — PRZEZ CZAS

Trzeba podkreślić, że metaprogramy VII: Proaktywność — Reaktywność i VIII: W czasie — Przez czas są w praktyce życiowej najczęściej modyfikowane przez naszą wolę. Ta sytuacja może wywoływać większą lub mniejszą podatność na zmiany sterowane z zewnątrz. Możemy spotkać osoby, które będą traktować sugestie zmian jako narzucane, bądź takie, które będą ich od nas oczekiwać. U wielu osób może pojawić się większy opór i podejrzliwość, jeżeli będą — słusznie lub nie — domniemywać, że nasze sugestie dotyczące podejmowanych przez nie działań lub ich zaprzestania oraz sugestie, dotyczące dyscypliny czasowej, wypływają z naszej interesowności.

BADANIA METAPROGRAMÓW I WCHODZĄCYCH W ICH SKŁAD SCENARIUSZY

Koncepcja metaprogramów zagospodarowuje, dotychczas niezajęty, obszar rozważań o materii używanych języków, rozciągający się pomiędzy gramatyką generatywną N. Chomsky’ego, a badaniami nad kulturowymi determinantami mowy. Początkowo sądzono, ze omawiana koncepcja może mieć zastosowanie wyłącznie do języka angielskiego, a krytycy zawężali nawet jej znaczenie do środowisk menażerskich w Kalifornii. Tymczasem koncepcja ta daje się z pewnymi modyfikacjami zastosować do większości języków indoeuropejskich. Modyfikacje obejmują: wyrazistość językową metaprogramów, ich wewnętrzną przeciwstawność, wzajemną interferencję scenariuszy oraz zwroty ilustrujące dane scenariusze i odpowiadające im sugestie komunikacyjne.

Scenariusze możemy badać poprzez introspekcję psychologiczną i dokładny zapis prowadzonej rozmowy. Możemy w transie hipnotycznym dojść do ujawnienia wydarzeń, które zadecydowały o przyjęciu określonej postawy życiowej i nie do końca świadomym kierowaniu się określoną konfiguracją scenariuszy. Możemy także nagrywać na magnetofon wypowiedzi osób (np. często występujących publicznie) a następnie, niczym laborant nad preparatem osocza krwi, pochylić się nad tokiem ich wypowiedzi licząc częstotliwość występowania określonych słów czy zwrotów. Na podstawie tej częstotliwości można w znacznym przybliżeniu określić scenariusze, które kierują myśleniem i postępowaniem analizowanych osób.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Programowanie neurolingwistyczne a rehabilitacja Między etyką a psycholingwistyką kognitywną

See comments (5)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Jerzy Kolarzowski Doktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy  Number of texts in service: 51  Show other texts of this author  Newest author's article: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice