Kryzys, jaki przeżywa religia instytucjonalna uważa się w tych kręgach katolickich za tożsamy z zamykaniem się człowieka na wartości autentycznie transcendentne, z hołdowaniem permisywizmowi i relatywizmowi moralnemu, tak jaskrawo widocznym w stosunku „człowieka postmodernistycznego" do aborcji, eutanazji i eksperymentów genetycznych. Stąd też polski teolog katolicki pisze, iż pustka i utrata poczucia sensu życia „są wyrazem zagrożenia duchowego życia przez niebyt. (...) Mając poczucie skończoności oraz wyobcowania, człowiek popada w sidła zwątpienia" ^{[ 18 ]}.

Negatywną konsekwencję idei postmodernistycznych dostrzega się również w ekstremalnym materializmie konsumpcyjnym. W klimacie „ekonomizacji" życia nowymi „bóstwami" świata postmodernistycznego stają się wyłącznie dane ekonomicznych statystyk. „Ekonomia staje się jedyną wartością znaczącą dla życia". ^{[ 19 ]}. Jednakże ta sama ekonomia i jej paradygmat stają się coraz bardziej represywne wobec człowieka, czyniąc go swoim niewolnikiem, „niewolnikiem potęgi, która przybrała charakter anonimowy". Wyjściem z tej sytuacji ma być powrót do ascezy, takiej, która „uzdalnia do odrzucenia tej lub tamtej możliwości naszej władzy, jeśli ona staje się zagrożeniem dla człowieka i świata pojętego jako stworzenie Boże". Mówi się wprost o potrzebie wychowania takich ludzi, którzy umieliby „stawić czoła technologii, aby oddać ją na służbę ludziom, a nie na służbę jej samej" ^{[ 20 ]}.

Najskuteczniejszą odpowiedzią Kościoła na wyzwania epoki postmodernistycznej ma być program nowej ewangelizacji, pomimo obaw, jakie rodzić muszą trudności jego realizacji. Tak więc holenderski teolog katolicki zauważa, iż niemożność przewidzenia „plonu" ewangelizacji nie może być czynnikiem demobilizującym. Pocieszającym jest bowiem już to, że „człowiek postmodernistyczny" z całą pewnością będzie go (tj. programu ewangelizacji — J.D.) słuchał jako czegoś nowego, czego nigdy jeszcze nie słyszał. Ziemia jest gotowa pod zasiew" ^{[ 21 ]}. Chrześcijanie muszą więc być świadomi posłannictwa, jakie wyznaczyła im współczesność. „Jak dotąd — pisał przed laty Romano Quardini — sumienie chrześcijańskie w sposób pozytywny i negatywny uznało istnienie 'w świecie' różnorodnych zadań; lecz (...) nie uświadomiło sobie jasno, że wielkim zadaniem do spełnienia jest dla niego sam świat jako taki i że za ten świat ciąży na nim odpowiedzialność chrześcijańska" ^{[ 22 ]}.

Podsumowanie

Postmodernizm stanowi niewątpliwie wyzwanie dla tradycyjnych oglądów rzeczywistości, jak też ukształtowanych na gruncie umysłowości katolickiej sposobów wartościowania. Z drugiej jednak strony stwarza on szansę wyjścia poza obowiązujące filozofa i teologa katolickiego schematy myślenia. Stąd bierze się ambiwalentna ocena idei postmodernistycznych: pozytywna i jawnie krytyczna. W obu wszakże przypadkach mamy do czynienia z upatrywaniem w postmodernizmie problemu, którego nie udaje się obejść, a tym bardziej zbyć milczeniem. W sytuacji stworzonej przez postmodernizm niektórzy teologowie katoliccy dostrzegają analogie z sytuacją pierwszych chrześcijan. „Dzisiejsi chrześcijanie — zauważa hiszpański teolog Juan Jose Garrido — którzy starają się żyć w zgodzie ze swą wiarą, ponownie tworzą 'małe stadko' zagubione w obojętnym świecie, programującym ludzi przystosowanych do realizacji celów czysto materialnych, świecie, który czyni wszystko, aby wyciszyć wszelkie pytania dotyczące rzeczy ostatecznych, świecie spoganizowanym, takim, który przestał być chrześcijański, świecie postchrześcijańskim'." ^{[ 23 ]} I może dlatego właśnie, z tak pesymistycznego obrazu chrześcijaństwa zachodnioeuropejskiego, bierze się dostrzegane odchodzenie od soborowej dyrektywy odczytywania "znaków czasu" i przystosowywania się Kościoła do świata w stronę wcale nie skrywanych wezwań do odwrócenia soborowej relacji pomiędzy Kościołem i światem. Oto stwierdza się, że współczesny świat jest dla chrześcijaństwa wyzwaniem, które winno uświadomić wyznawcom, że „nie chodzi o dostosowanie się do sposobu myślenia, właściwego światu, lecz o to, by mówić o Bogu Objawienia" ^{[ 24 ]}. W takiej też relacji chrześcijaństwa do świata współczesnego upatruje się sens jego ewangelizacji.

*

„Res Humana" nr 4/1995.

See other sites: Religia i człowiek w postmodernizmie

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Postmodernizm: intelektualna czkawka Zachodu Religia i człowiek w postmodernizmie

Comment on this article..   See comments (1)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word