Projektodawcy KKS w sposób bardzo ogólny radzą, aby rozwiązać ten problem „w sposób cywilizowany i możliwie sprawiedliwy, m.in. także za pomocą klauzuli znikomości" ^{[ 14 ]}. Paradoks bierze się w istocie z tego, że dla bitypu dwie potencjalne klauzule znikomości szkodliwości społecznej wprowadzają lukę w odpowiedzialności karnoskarbowej. Lukę tę generuje klauzula znikomości dla przestępstwa bitypu. Dla czystości konstrukcyjnej lukę tę należałoby usunąć, np. poprzez formalne wprowadzenie czegoś na kształt odpowiedzialności zredukowanej. Koncepcja ta odnosi się do przypadków kiedy typ wykroczenia jest konsumowany przez typ przestępstwa; kiedy popełnione zostaje przestępstwo, lecz z jakiejś przyczyny formalnej (na ogół brak wniosku o ściganie) sprawca nie odpowiada za przestępstwo, wówczas „odradza" się „skonsumowane" teoretycznie wykroczenie, za które sprawca może zostać pociągnięty do odpowiedzialności ^{[ 15 ]}. Swoista odpowiedzialność zredukowana na gruncie prawa karnego skarbowego wprowadzona w celu wyeliminowania „luki odpowiedzialności", mogłaby polegać na możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności za wykroczenie czynu zakwalifikowanego formalnie jako przestępstwo bitypu, jeśli ocena szkodliwości społecznej takiej kwalifikacji — w perspektywie skali przestępności — może być uznana za znikomą. Ponieważ jednak ów paradoks kreuje lukę w odpowiedzialności korzystną dla adresatów norm związanych z czynami mala prohibita, a trudno jest doszukać się potrzeby zaostrzania odpowiedzialności karnoskarbowej, zatem sądzę, iż precyzowanie konstrukcji prawnych kosztem obywatela jest nie tylko niecelowe, ale i szkodliwe.

Kryteria bitypizacji

Kryteria w oparciu o które dokonuje się bitypizacji dzieli się na:

1. rzeczowe (zwane też formalnym)
2. ocenne (zwane też materialnym)
3. podmiotowe

Ad. a) Kryterium rzeczowe odnosi się do ustawowego progu kwotowego uszczerbku lub jego zagrożenia. Art. 56 § 3 KKS stanowi:

Wykroczenie skarbowe jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi.

Jest to zatem na gruncie KKS podstawowe kryterium wyodrębnienia wykroczeń. Odnosi się ono wyłącznie do typów znamiennych także skutkiem. Kryterium rzeczowe jest zobiektywizowane i antyinflacyjne.

Przykład:

Ad b) Kryterium ocenne odnosi się z kolei do tzw. wypadku mniejszej wagi. Jest on w słowniczku (art. 53 § 8) określony następująco:

W rozumieniu kodeksu wypadek mniejszej wagi jest to czyn zabroniony jako wykroczenie skarbowe, które w konkretnej sprawie, ze względu na jej szczególne okoliczności — zarówno przedmiotowe, jak i podmiotowe — zawiera niski stopień społecznej szkodliwości czynu, w szczególności gdy uszczuplona lub narażona na uszczuplenie należność publicznoprawna nie przekracza ustawowego progu z § 6, a sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie wskazują na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowoprawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach, albo sprawca dopuszczający się czynu zabronionego, którego przedmiot nie przekracza kwoty małej wartości, czyni to z pobudek zasługujących na uwzględnienie.

Wypadek mniejszej wagi odnosi się zatem do czynów, których szkodliwość społeczna jest „niska", jej rozwinięcie ma charakter egzemplifikacyjny. Można zauważyć, że wypadek mniejszej wagi jako kryterium dyferencjacji odpowiedzialności jest stosowany także na gruncie KK, w szeregu przestępstw przeciwko mieniu. Jego rola w KK jest jednak odmienna, bowiem różnicuje jedynie dolegliwość sankcji, podczas gdy w KKS jest on jednym z kryteriów bitypizacji. Tylko na gruncie KKS został on zdefiniowany w ustawowym słowniczku.

Przykład:

„Kuriozum to na miarę schyłku wieku" — pisze pewna pani prokurator ^{[ 16 ]}. Wydaje się jednak, że można traktować go mniej nieprzychylnie. Kryterium to jest, oczywiście, znacznie mniej precyzyjne niż poprzednie, formalne, ale pozwala lepiej uelastycznić i zindywidualizować odpowiedzialność karnoskarbową.

Wypadkiem mniejszej wagi w odniesieniu do typu nieprowadzenia księgi mogłoby być np. nieprowadzenie księgi przy niewielkich obrotach po rozpoczęciu działalności podatnika zwolnionego od podatku VAT, kiedy wysokość dochodu nie powoduje jeszcze obowiązku zapłaty podatku dochodowego (czyli działalność w okresie nieprzekroczenia kwoty wolnej od podatku).

Kryterium wypadku mniejszej wagi może być stosowane zarówno w odniesieniu do typów formalnych, jak i materialnych.

Ad. c) Kryterium podmiotowe, rzadko spotykane, odnosi się do zróżnicowania strony podmiotowej (umyślność / nieumyślność)

Przykład:

Stanisław Baniak wymienia to łącznie z wypadkiem mniejszej wagi, jako kryterium ocenne. ^{[ 17 ]} Argumentem za tym jest także definicja ustawowa wypadku mniejszej wagi, która odnosi się także do nieumyślności. Wypadek mniejszej wagi zawsze będzie jednak odnosił się do mierników także przedmiotowych i jest „klasycznie" ocennny. Natomiast „ocena" umyślności/nieumyślności powinna w istocie być „ustaleniem". Stąd też sądzę, że należy oddzielić te kryteria. ^{[ 18 ]}

Poza omówionymi wyżej kryteriami bitypizacji wyodrębnienie wykroczeń w KKS opiera się także na „typach samoistnych", czyli konstruowanie znamion wykroczenia bez odpowiednika w przestępstwie. Dotyczy to zwłaszcza formalnych naruszeń.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Materialno-formalne ujęcie przestępstwa i wykroczenia skarbowego Czy należy karać surowiej?

Comment on this article..   See comments (6)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto