Kolejnym czynnikiem ułatwiającym alfabetyzację społeczeństwa była reforma samego języka chińskiego. W 1954 roku z inicjatywy rządu centralnego powstał Komitet ds. Reformy Języka Pisanego, którego zadaniem było uproszczenie języka ^{[ 43 ]}. Dwa lata później opublikowano listę 2238 uproszczonych znaków, z czego 484 hieroglify uproszczono znacznie, a pozostałych 1754 częściowo. Ponadto Komitet ustalił podstawowy kanon 700 najczęściej używanych znaków, których uczono w szkołach powszechnych i oświacie dorosłych ^{[ 44 ]}.

Również w 1956 roku ^{[ 45 ]} Komitet Reformy Języka wprowadził pinyin, czyli alfabet fonetyczny, umożliwiający zapis języka chińskiego w alfabecie łaciński. Opinie na temat przyczyn powstania pinyin nie są zgodne. Jedna z teorii zakłada, że zamiarem jego twórców było stopniowe zastąpienie chińskich znaków przez łacińską transkrypcję ^{[ 46 ]}. Według innej, bardziej przekonującej, pinyin miał pomóc w nauczaniu wymowy oraz popularyzacji dialektu pekińskiego, tak aby każdy obywatel, bez względu na jego język rodzimy, mógł porozumieć się w języku oficjalnym zwanym powszechnym (putonghua) ^{[ 47 ]}. Tak czy inaczej, faktem jest, że wprowadzenie alfabetu fonetycznego umożliwiło standaryzację pisowni i wymowy chińskich imion, nazwisk oraz nazw geograficznych. I choć dzisiaj Chińczycy coraz rzadziej posługują się pinyin i ma on zastosowanie głównie w tłumaczeniach na języki obce oraz nauczaniu języka chińskiego cudzoziemców, to jednak przyczynił się on do zwiększenia czytelności i upowszechnienia języka oficjalnego.

Wyniki kampanii alfabetyzacyjnej i wysiłków zmierzających do popularyzacji nauczania początkowego, były niezaprzeczalnym sukcesem władz komunistycznych. Na przestrzeni 17 lat poprzedzających rewolucję kulturalną (1966-1976) alfabetyzację zakończyło z sukcesem ponad 100 milionów dorosłych obywateli. W 1965 roku liczba szkół podstawowych osiągnęła 1.681.939, czyli wzrosła prawie pięciokrotnie w porównaniu z rokiem 1949. W szkołach tych uczyło się ponad 116 milionów dzieci, a odsetek dzieci w wieku szkolnym, które uczęszczały na zajęcia, wynosił 84,7%, podczas gdy 17 lat wcześniej było to tylko około 20% ^{[ 48 ]}.

4.2. Etap drugi

Rozwijający się proces alfabetyzacji został zahamowany dopiero przez Rewolucję Kulturalną, zapoczątkowaną w 1966 roku przez Mao Zedonga, którego celem było rozprawienie się z opozycją wewnątrz KPCh. Obiektem ataku Mao stała się grupa polityków oraz intelektualistów, zorganizowana wokół prezydenta ChRL, Liu Shaoqi. Pragmatyczna linia kierownictwa partii opowiadała się za rozwojem gospodarczym oraz nowoczesną modernizacją techniczną i wojskową typu sowieckiego. Środowisko to kwestionowało też zasadność Wielkiego Skoku, czyli planu gospodarczego Mao, realizowanego w latach 1958-1964. Zakładał on, iż skolektywizowana wieś będzie żywić lawinowo zwiększającą się populację, jednocześnie finansując inwestycje w przemyśle ciężkim ^{[ 49 ]}. Wielki Skok okazał się największą w historii Chin katastrofą, która sprowadziła śmierć głodową na miliony ludzi, z czego najbardziej ostrożne szacunki mówią o 16 milionach ofiar, natomiast według Jaspera Beckera ^{[ 50 ]} zmarły ponad 43 miliony ludzi ^{[ 51 ]}.

Mao Zedong potraktował głosy krytyki jako zamach na swoją pozycję i w odpowiedzi oskarżył opozycję partyjną o „rewizjonizm" oraz prowadzenie działalności „antypartyjnej", „antysocjalistycznej" i „kryminalnej" ^{[ 52 ]}. Eliminacja przeciwników, wywodzących się głównie z elity intelektualnej, odbywała się pod hasłem odnowy kulturalnej i moralnej narodu. Obowiązkową lekturą każdego rewolucjonisty stały się Cytaty z dzieł Mao Zedonga, czyli Czerwona książeczka, wydana po raz pierwszy w 1964 roku. Zawarte w niej przemyślenia Mao, takie jak: „lepszy czerwony niż uczony", czy „im więcej człowiek czyta książek, tym jest głupszy" ^{[ 53 ]}, zapowiadały nadejście ciężkich czasów dla edukacji, w tym dla działalności alfabetyzacyjnej. W ciągu 10 burzliwych lat Rewolucji Kulturalnej zlikwidowano wiele szkół dla dorosłych oraz kursów nauki początkowej, a nauczycieli przeniesiono do innej pracy. W szkołach, które nadal funkcjonowały, nauka była realizowana tylko częściowo ^{[ 54 ]}. Ponadto zamarła działalność samokształceniowa oraz forma nauki wzajemnej. Skutkiem nowej polityki władz było nie tylko zahamowanie procesu alfabetyzacji, ale wręcz zwiększenie się liczby osób niepiśmiennych ^{[ 55 ]}.

4.3. Etap trzeci

Przyjęto uważać, że Rewolucja Kulturalna zakończyła się w 1976 roku, wraz ze śmiercią Mao Zedonga. Po okresie walk o przywództwo, władzę w ChRL ostatecznie przejął w 1978 roku Deng Xiaoping, niedawna ofiara prześladowań doby Rewolucji Kulturalnej. Nowa władza zapoczątkowała politykę reform, przeprowadzanych pod hasłem Czterech Modernizacji (si ge xiandaihua), które miały objąć rolnictwo, przemysł, obronę oraz naukę i technikę ^{[ 56 ]}. Wraz z zapoczątkowaniem reform, rozwój edukacji stał się jednym z priorytetów rządu, jako że wzrost gospodarczy, który stanowił cel nadrzędny, generuje zapotrzebowanie na wykwalifikowaną siłę roboczą, której praca przekłada się bezpośrednio na wzrost dobrobytu państwa. Tak więc należało zacząć od położenia fundamentów pod rozwój edukacji, którymi była likwidacja analfabetyzmu wśród ludności w wieku produkcyjnym (15-40 lat) oraz uczynienie szkolnictwa podstawowego powszechnym. Zadania tego nie ułatwiał bynajmniej szybki przyrost ludności ^{[ 57 ]}, której liczba na początku lat 80. XX wieku przekroczyła miliard, z czego co najmniej 20%, czyli 200 milionów, stanowili analfabeci ^{[ 58 ]}. Potrzeba zwalczania niepiśmienności była tym pilniejsza, że odsetek analfabetów wśród obywateli w wieku produkcyjnym wynosił wówczas 23,5% ^{[ 59 ]}, co nie pozostawało bez wpływu na stan chińskiej gospodarki, której rozwój stał się przecież priorytetem nowych władz.

Od drugiej połowy lat 70., w dziedzinie alfabetyzacji można zaobserwować powrót do zasad, na których nauczanie, a w tym walka z niepiśmiennością, opierało się przed rokiem 1966. Chińscy pracownicy oświaty znów zaczęli łączyć alfabetyzację dorosłych z popularyzacją szkolnictwa podstawowego oraz upowszechnianiem edukacji na wyższych poziomach wśród byłych analfabetów. Osiągnięcie tych celów wymagało zwiększenia nakładów finansowych na edukację, dlatego też rząd zaczął systematycznie zwiększać środki budżetowe przeznaczone na szkolnictwo. W ciągu 20 lat, czyli do 1998 roku, wydatki publiczne na szkolnictwo wzrosły prawie 20-krotnie, z 7,62 miliarda RMB do 156,55 miliarda RMB. Środki na edukację w 1978 roku obejmowały 6,8% wydatków budżetowych, natomiast 20 lat później było to już 14,53% ^{[ 60 ]}.Największy wzrost w nakładach na finansowanie oświaty miał miejsce poczynając od 1998 roku, kiedy to władze centralne zadecydowały o zwiększeniu wydatków budżetowych na ten cel o 1% rocznie przez pięć kolejnych lat.

W efekcie środki przeznaczone na szkolnictwo wzrosły z 2,41% PKB w 1995 roku do 3,19% w 2001 roku ^{[ 61 ]}. Tym samym zmniejszyła się przepaść między Chinami, a krajami rozwijającymi się, które, według statystyk UNESCO z 1998 roku, przeznaczają na edukację około 4,1% swojego PKB ^{[ 62 ]}.

Na polu alfabetyzacji dorosłych Chiny energicznie przystąpiły do usuwania skutków zaniedbań doby Rewolucji Kulturalnej. W 1978 roku Rada Państwowa (Centralny Rząd Ludowy) wydała instrukcję o likwidacji analfabetyzmu, a w 1981 uchwałę o poprawie i przyśpieszeniu kształcenia pracowników i robotników ^{[ 63 ]}. Przywrócono kursy dla dorosłych oraz otworzono na nowo szkoły, w których w 1982 roku naukę rozpoczęło 7,5 miliona analfabetów. Nowi uczniowie stanowili około 5% niepiśmiennych obywateli Chin, których łączna liczba przekraczała 143 miliony.

W 1985 roku sformułowano wytyczne dla nauczania pracowników, robotników oraz chłopów. Alfabetyzacja uznana została za fundament systemu kształcenia pracowników, których miała przygotowywać do kontynuowania nauki w niższych szkołach średnich. Obowiązek nauczania społeczeństwa nałożony został na instytucje edukacyjne, zakłady pracy, przedsiębiorstwa, komuny rolnicze, a także na administrację miejską i regionalną. Powrócono przy tym do formuły samokształcenia i edukacji wzajemnej. W przypadku ludności chłopskiej w wieku produkcyjnym ustalono, że do 1995 roku co najmniej 80% tej grupy zakończy alfabetyzację i rozpocznie naukę w niższych szkołach rolniczych ^{[ 64 ]}. Przyjęto przy tym, że program alfabetyzacji pracowników w miastach i zakładach przemysłowych obejmie 2000 znaków pisma chińskiego, a dla środowiska wiejskiego będzie to 1500 znaków ^{[ 65 ]}.

Drugim z podstawowych celów jakie postawiły sobie władze państwowe w latach 90. była, obok likwidacji analfabetyzmu, popularyzacja w całym kraju 9-letniego obowiązku szkolnego. Pierwszym aktem prawnym, który odnosił się bezpośrednio do tej kwestii, był artykuł 19 Konstytucji Chińskiej Republiki Ludowej z 1982 roku, który mówił o potrzebie upowszechnienia edukacji początkowej ^{[ 66 ]}.

W kwietniu 1986 roku przyjęto "Ustawę o obowiązkowej oświacie w ChRL" ^{[ 67 ]}, która wprowadzała obowiązek dziewięcioletniej edukacji, z podziałem na sześć lat nauki w szkole podstawowej i trzy lata nauki w szkole średniej niższego stopnia, odpowiednika naszego gimnazjum ^{[ 68 ]}. Tekst dokumentu mówił, że "wszystkie dzieci które osiągnęły wiek lat 6 ^{[ 69 ]}, bez względu na płeć, przynależność etniczną i rasę, powinny podjąć naukę w szkole w celu pobierania obowiązkowej nauki przez wyznaczoną ilość czasu" ^{[ 70 ]}. Nakaz popularyzacji 9-letniego obowiązku szkolnego był spowodowany przede wszystkim chęcią zmniejszenia dystansu między miastami a wsią, gdzie nauczanie podstawowe realizowane było tylko przez 4-6 lat.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Ateista na religii Chiny

See comments (2)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word