Awerroes (ibn Ruszd), twórca tych nauk, został przez muzułmańskich konserwatystów ostatecznie wygnany z Andaluzji. Zbyt śmiałe tezy głosił, ale wiek XII to już „tężenie" intelektu i spojrzenia na rzeczywistość — dwa światy, chrześcijański i muzułmański, walczą już na śmieć i życie zarówno w Hiszpanii jak i na Bliskim Wschodzie. Idea krucjaty zatruwa na wieki umysły obu wspólnot.

Stolica kalifatu — Kordoba — liczyła w kulminacyjnym punkcie rozwoju muzułmańskiej Iberii ok. 1 mln. mieszkańców, miała brukowane i oświetlone ulice, 300 łaźni miejskich, kanalizację, wodociągi etc. Maurowie przywiązywali bowiem wiele uwagi do osobistej higieny, strojów czy zdrowia (np. przebierali się kilka razy dziennie ze względu na porę dnia czy okoliczności). Porównanie w tej materii z resztą ówczesnej Europy jest niemożliwe. Jedynie Konstantynopol, stolica Bizancjum, mógł konkurować z Kordobą w tych parametrach.

W 970 r powstaje w Kordobie biblioteka miejska licząca ponad 440 tys. woluminów (czyli więcej niż w całej ówczesnej Francji). Chrześcijanie zdobywając w XIII wieku Kordobę ^{[ 7 ]}, Sewillę (wcześniej Toledo) znajdywali w bibliotekach ogromne księgozbiory (spisane po arabsku), które później tłumaczono na łacinę, by udostępniać je całej Europie. Arabowie ocalili od zniszczenia m.in. prace Platona, Arystotelesa, Euklidesa czy Klaudiusza Ptolemeusza. Ich arabskie przekłady stanowiły dla Europejczyków spore zaskoczenie, gdyż większość tych prac uważano za zaginione (większość spoczywała w archiwach na Bliskim Wschodzie). Obok myślicieli i intelektualistów antycznych Europa zapoznawała się z dorobkiem najwybitniejszych muzułmańskich umysłów takich jak wspomniany już Awerroes (ibn Ruszd), Avicenna (ibn Sina), Avempace (ibn Badżdża), Abubacer (ibn Tufail), ibn Hazm czy ibn Chwarizmi.

Na zakończenie trzeba dodać, że zasługą Arabów są w europejskich ogrodach i warzywnikach ryż, kabaczki, morele, brzoskwinie, karczochy czy szafran, a w użyciu powszechnym bawełna, trzcina cukrowa i konopie. Maurowie nauczyli nas rymowanej poezji, rytmicznej muzyki, stosowania zastaw stołowych, różnorodności dań, deserów, kultury i etykiety przy stole, zmiany ubrań w zależności odpory dnia i roku.

To na bazie kontaktów z andaluzyjskimi Maurami i bliskości położenia rozkwitnąć mogła w X — XII wieku wysoka kultura południa Francji (Langwedocja), unicestwiona totalnie przez krucjatę przeciwko albigensom (XIV w.).

Poprzez fizyczną obecność w Europie przez prawie 800 lat (711-1492) w formie państwowej, a następnie w formie etnicznej, religijnej wspólnoty prześladowanej przez kastylijskich władców Hiszpanii, islam wniósł bardzo wiele do zachodniej kultury i cywilizacji. Mówienie więc w dogmatyczny sposób jedynie o chrześcijańskich korzeniach Europy jest fałszywe i nieprawdziwe. Samo chrześcijaństwo poprzez dyfuzję myśli, idei czy zwyczajne codzienne obcowanie z „Innym" człowiekiem zyskało niespotykanie wiele. To nie krucjata krzyżowa, sianie nienawiści czy fanatyczna wiara w Proroka spowodowały, że Awicenna (980-1037) stał się mistrzem teologii, filozofii i sposobu spojrzenia na świata dla Doktora Kościoła św. Tomasza z Akwinu (1224-1274), którego system panował niepodzielnie w doktrynie Kościoła Rzymskiego przez wieki.

Nowi władcy Iberii, którzy przeprowadzili zwycięską reconquistę, wprowadzili ostre prawa przeciwko innowiercom. Co spotkało Żydów, morysków, mozarabów i marranów w Królestwie Kastylijskim — lepiej nie mówić. Ich los stanowi ostry i niemoralny kontrast ze stosunkami społecznymi panującymi w kalifacie kordobańskich Omajjadów. To my, Europejczycy zaraziliśmy świat islamu duchem krucjaty, nienawiści i prozelityzmem, który zawsze jest nietolerancyjny, okrutny i przeciwny godności człowieka. Wystarczy popatrzeć na postawy Saladyna i elitę iberoarabskich Omajjadów, wobec zachowań zachodnich krzyżowców w Palestynie ^{[ 8 ]}. Mamelucy czy ostatni władcy muzułmańscy w Hiszpanii nietolerancji, nienawiści do „Innego" i zapiekłości wobec nie swojej kultury uczyli się od krzyżowców. Masakra ludności w Jerozolimie w 1099 roku musiała wydać gorzkie owoce.

Z perspektywy historycznej to ruch krucjatowy w Europie zadał cios harmonijnemu i w miarę ekumenicznemu (w dzisiejszym tego słowa znaczeniu) współżyciu obu religii. Duch walki, prozelityzmu i wzajemnej nienawiści uniósł się nad obu cywilizacjami i trwa po dziś dzień (wzmocniono go doświadczeniami epoki kolonialnej, która była przedłużeniem średniowiecznych wypraw krzyżowych, ale w innym wymiarze cywilizacyjno-kulturowym). Nie wytrzymuje krytyki teza, że rozprzestrzenienie się islamu w VII i VIII wieku (zwłaszcza w Afryce i Hiszpanii) było li tylko wojenną wyprawą. Była to przede wszystkim kulturowa inwazja i przejaw wybitnie synkretyczny ^{[ 9 ]} (chrześcijaństwo na tych terenach było religią panującą od niedawna, wyznaniem nie ugruntowanym w świadomości społecznej i również napływowym, w interiorze oddawano jeszcze kulty starym bóstwom itd.).

Myślę, że islam tak samo jak inne wyznania, zwłaszcza judaizm i chrześcijaństwo, wniósł niesłychanie wiele (w sposób bezpośredni i pośredni) do kultury i cywilizacji współczesnej Europy. Nic nie jest bowiem, a zwłaszcza kultura ludzka, podwodną łodzią. Dzisiejsze postrzeganie muzułmanów zamieszkujących Stary Kontynent, wzmagane przez żądne sensacji media, w pryzmacie terrorystycznych zamachów, krwawych obrzędów i niezrozumiałej dla nas kultury (bo nie znamy najczęściej źródeł jej pochodzenia i rodowodu) zamyka obie społeczności „względem siebie". Trzeba pójść po doświadczenia kalifatu kordobańskiego sprzed tysiąca lat — nota bene warto jest spojrzeć retrospektywnie i rozstrzygnąć dylemat jacy my wówczas byliśmy — i zobaczyć ile daje ekumeniczne, otwarte, tolerancyjne i nade wszystko ze zrozumieniem podejście do „Innego" człowieka. W kulturę wkład mają wszyscy, bez względu na wiarę, kolor skóry, wykształcenie czy światopogląd. O tym trzeba pamiętać, a nie hołdować imperializmowi cywilizacyjnemu.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Obyczaje muzułmanów Islam w Sieci

Comment on this article..   See comments (8)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Radosław S. Czarnecki Doktor religioznawstwa. Publikował m.in. w "Przeglądzie Religioznawczym", "Res Humanie", "Dziś", ma na koncie ponad 130 publikacji. Wykształcenie - przyroda/geografia, filozofia/religioznawstwo, studium podyplomowe z etyki i religioznawstwa. Wieloletni członek Polskiego Towarzystwa Religioznawczego. Mieszka we Wrocławiu.  Number of texts in service: 129  Show other texts of this author  Newest author's article: Return Pana Boga