Kluczowe wydarzenia dla rezultatu zimnej wojny miały miejsce zaraz po zakończeniu drugiej wojny światowej. ZSRR po przejęciu kontroli nad Wschodnią Europą był głównym zagrożeniem dla państw Europy Zachodniej, szczególnie dla tych, gdzie demokracja nie została jeszcze skonsolidowana. Pierwszym najważniejszym przykładem mogą być Włochy oraz czas wyborów w 1948, kiedy to partia komunistyczna cieszyła się tam dużą popularnością. W rezultacie CIA podjęła aktywne środki. Toteż finansowanie włoskiej partii chadeckiej niewątpliwie przyczyniło się do klęski komunistów. Jej wsparcie dla demokratycznych sił w Europie Zachodniej było strategicznym posunięciem w celu uniknięcia dominacji Sowietów. Dodatkowo, odparcie komunizmu pozwoliło przenieść centrum konfliktu z Europy do państw trzeciego świata. (Johnson, 2007: 200). 

Należy także przypomnieć, że „owoce" KGB na tej płaszczyźnie były również pokaźne. Można rzec, że w zasadzie przyczynili się oni w wielu przypadkach do zmiany postaw ludzi na całym świecie, a co jest niesłychanie ważne, ich działania zmierzały przede wszystkim do podkopania autorytetu Stanów Zjednoczonych. Warto przytoczyć w tym miejscu przykład Światowej Rady Pokoju (World Peace Council), kiedy to po zakończeniu zimnej wojny okazało się, że 90 procent pieniędzy w jej budżecie pochodziło z obszaru byłego ZSRR. Jak powszechnie wiadomo ta organizacja szczególnie zaznaczyła swoje istnienie w polityce międzynarodowej podczas wojny wietnamskiej, kiedy to zdecydowanie wspierała wszelkie ruchy pokojowe w Stanach Zjednoczonych. Ich wkład w zmianę nastrojów społecznych w owym czasie był znaczący, co więcej, społeczeństwo niechętne już dalszym działaniom militarnym, zmusiło niejako Richarda Nixona do wycofania amerykańskich wojsk z Wietnamu.

Poddając ocenie radzieckie aktywne środki musimy pamiętać, że nie były one zsynchronizowane z ważnymi celami politycznymi, co więcej nie zostały one przeprowadzone skutecznie w najbardziej kluczowych momentach jak np. wybory we Włoszech w 1948 roku. Nawet amerykańscy stratedzy twierdzili, że ZSRR ze swoimi sojusznikami miał militarną przewagę i mógł skutecznie przeprowadzić inwazję na całą Europę, przynajmniej do czasu, kiedy władcy supermocarstw stali się dysponentami słynnych czarnych teczek z czerwonymi przyciskami. (Gaddis 1992: 101). Z drugiej strony wydaje mi się, że Stalin nie chciał narażać ZSRR na kolejną wojnę. Prawdopodobnie chciał on odwrócić uwagę od bloku wschodniego, aby wzmocnić tam swoją władzę. (Godson 1995: 25). W rzeczy samej ten polityczny błąd wpłynął na dalszy przebieg zimnej wojny.

Propaganda

Propaganda zazwyczaj jest łączona z finansowaniem organizacji politycznych. Jak wspomniałem wcześniej, zimna wojna w wielu aspektach była walką o ludzi, o ich serca i umysły. Jest rzeczą oczywistą, że w kontrolowanym przez Sowietów bloku pluralistyczne media nie miały prawa istnieć. Dlatego też  informacja podana przez środki masowego przekazu była dla żyjących tam obywateli wysoce niewiarygodna, a każda inna z zewnątrz pobudzała umysły do przemyśleń. USA sprytnie zauważyły ten stan rzeczy i zaczęły finansować Radio Wolna Europa i Radio Wolność, których transmisje w znacznym stopniu przyczyniły się do zmiany stanowisk ludzi w Europie wschodniej. Ich audycje nastawione na podtrzymywanie szeroko rozumianej tożsamości narodowej oraz rozbudzenie patriotyzmu były również nakierowane na stopniowe „podkopywanie" reżimów na ich własnych terytoriach. (Garthoff 1994, 542-562). Niewątpliwie też strategia odpierania komunizmu oraz stopniowego podkopywania reżimów komunistycznych była niejako antidotum na tą wojnę. W dziedzinie propagandy KGB nigdy nie używało radia tak często jak Amerykanie. Preferowano raczej podjęcie środków wpływających na wydawców prasowych. Jednym z ważniejszych przykładów z okresu zimnej wojny jest „Free Press Journal from Bombay", który informował społeczeństwo o posiadaniu przez Stany Zjednoczone technologii bakteriologicznych umiejscowionych w Indochinach. Ponadto dyskredytowano CIA poprzez artykuły w prasie, napisane przez agentów takich jak Philip Agee. W końcu najbardziej znany bodajże sukces związany z globalnym przekonywaniem ludzi, jakoby to USA spreparowało wirus HIV dla swoich niecnych celów. (Andrew & Mitrokhin 1999: 292-321). Reasumując, trzeba podkreślić jeszcze raz, że co prawda sowiecka propaganda nieraz podważała amerykańską wiarygodność, ale nie osiągali oni głównego celu, czyli powszechnego przekonania ludzi do swoich idei. 

Ukryte akcje paramilitarne

Akcje paramilitarne mogą być najlepiej definiowane jako potajemne wsparcie opozycyjnych do supermocarstwa sił poprzez dostarczanie broni oraz dzielenie się pewnymi informacjami wywiadowczymi. Ten rodzaj aktywnych środków miał również niemały wpływ na ukrytą, podziemną zimną wojnę. Pierwsza i w zasadzie ostatnia tego typu operacja na terenie ZSRR miała miejsce w 1948 roku, kiedy to CIA wsparła ukraińskich nacjonalistów. W późniejszym okresie historia dostarczyła nam jeszcze wielu przykładów jak Indochiny, Angola, Nikaragua, Salwador, Etiopia, Afganistan i przykład chyba najbardziej kontrowersyjny Chile, w okresie kiedy Salvador Allende sprawował urząd prezydenta. Ciekawostką może być fakt, iż Allende był tak naprawdę pierwszym marksistą, który został demokratycznie wybraną głową państwa. Został on następnie obalony przy pomocy CIA, agencję służącą obronie interesów Stanów Zjednoczonych. Spośród wielu przykładów najważniejszym wydaje się być ten obrazujący opis wojny w Afganistanie pod koniec lat siedemdziesiątych i przez lata osiemdziesiąte, kiedy to radziecka interwencja napotkała na opór miejscowych islamskich fundamentalistów, zwanych mudżahedinami. Wojownicy ci przed i w trakcie tej operacji pobierali nauki strategii wojskowej od CIA, a ponadto otrzymywali oni to, czego najbardziej im brakowało — broń. Ta pomoc, wsparta jeszcze przez m.in. Egipt czy Pakistan, pozwoliła afgańskim partyzantom skutecznie odpierać radzieckie ataki przez kolejne 10 lat. Dodatkowo ZSRR angażując się w ten kosztowny oraz na dobrą sprawę nic nie znaczący konflikt doprowadził gospodarkę całego bloku do stagnacji. Paradoksalnie Amerykanie poprzez tę ukrytą interwencję w Afganistanie wychowali sobie poniekąd przyszłych wrogów, z którymi przyszło im zmierzyć się na początku XXI wieku i toczyć tę walkę do dnia dzisiejszego. Nie ulega żadnej wątpliwości, że ta radziecka interwencja wywołała pośrednie polityczne oraz ekonomiczne reperkusje w całym bloku.

Musimy pamiętać także o dosyć znaczącej roli Radia Wolna Europa, które jeszcze bardziej obnażało wady komunizmu na swej antenie. Ponadto, jak zauważył Garthoff, amerykańsko-watykańska kooperacja rozwijała się coraz lepiej. Co więcej, więzy pomiędzy Moskwą i innymi stolicami bloku nie były aż tak trwałe, jak to bywało wcześniej. Nie mieli oni już tak wielkiego wpływu na Polskę czy Czechosłowację. Pewne tarcia występowały pomiędzy biurami politycznymi PZPR i KPZR odnośnie roli kościoła rzymsko-katolickiego. Rosjanie byli wysoce zaniepokojeni wzrostem wpływu tego podmiotu w życiu obywatelskim, aczkolwiek nie podjęto tu żadnych zdecydowanych działań. Nie wiemy jakie byłyby efekty tego rodzaju działań. Niemniej jednak brak odpowiedniej reakcji na wydarzenia w Polsce z lat osiemdziesiątych przyczynił się do ich niechybnej klęski oraz końca bipolarnego świata polityki międzynarodowej.

Konkluzja

Ten artykuł pokazuje, że obie frakcje konfliktu były jednakowo fachowe w stosowaniu aktywnych środków, albo jak kto woli używaniu brudnych trików, chociaż radzieccy liderzy zazwyczaj nie wiedzieli jak w pełni wykorzystać te sukcesy w polityce międzynarodowej. W rezultacie CIA miało jedną wielką przewagę nad KGB. Jej operacje były zsynchronizowane z planami politycznymi, które w zasadzie miały na celu odparcie komunizmu. Wydaje się, że każda ich akcja była starannie zaplanowana oraz poprzedzona szczegółową analiza potencjalnych konsekwencji. Ponadto, jak zauważył John Prados, CIA miała zdolność unikania eskalacji mogącej prowadzić do otwartej wojny (Prados 1996). Co więcej, nie zawodzili oni w kluczowych momentach zimnej wojny, być może poza słynną „Zatoką Świń". Warto przypomnieć jeszcze raz w tym miejscu, że Związek Radziecki miał po wojnie realną szansę podbicia całej kontynentalnej Europy. Dzisiaj możemy rozważać co by się stało, gdyby KGB użyło bardziej skutecznych metod zaraz bo II wojnie światowej, kiedy to demokracje w zachodniej Europie nie były stabilne ani przewidywalne. 

Bibliografia :

1. Anders P. „Conspiration Theories on the Assassination of John F. Kennedy". (Dostęp 24.11.2007)
2. Andrew C & Mitrokhin Vasili (1999) "The Mitrokhin Archive": London: Penguin Books
3. Barry J. Managing Covert Political Action (1992) (Dostęp 23.11.2007)
4. CNN, (2007) )Transcript from the COLD WAR chat Oleg Kalugin & Melvin Goodman" (Dostęp 23.11.2007)
5. Gaddis J. L. (1992) "The United States and the End of the Cold War" Oxford: Oxford University Press
6. Garthoff R. (1994) "The Great Transition American-Soviet Relations and the End of the Cold War", Washington D.C: The Brookings Institution
7. Godson R.(1995) "Dirty Tricks or Trump Cards" London: Brassey's
8. Hoxha E.(1979) Imperialism and the Revolution' (Dostęp 23.11.2007 )
9. Johnson L. K.Strategic Intelligence 3 London: Praeger Security International
10. Prados J. (1996 ) Presidents' Secret Wars
11. O'Brien K, (Winter 1995) Interfering with Civil Society: CIA and KGB Covert Political Action during the Cold War, IJICI, 8/4 431-456)
12. Warner M., (1998/1999) )The CIA's Internal Probe of the Bay of Pigs Affair (Dostęp 23.11.2007)

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Dość Rusofobii! Komu atomowkie, komu?

Comment on this article..   See comments (20)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word