Rozwinięta z owego wątku Ezechielowego Mistyka Merkaby, zwana również mistyką heichalot (z hebr. Pałac), miała na celu dostąpienia takiej samej wizji. Aby jednak osiągnąć taki cel trzeba przebyć pewną drogę. Podróżnik musiał przejść przez siedem hal pałaców, których strzeże siedmiu aniołów. Przejście przez owe hale umożliwiała mistykowi znajomość kluczy-haseł mistycznych. Stojący na czele zastępów anielskich anioł Metraton, określany jako król aniołowy, utożsamiany z biblijnym Henochem, który spośród grzesznego pokolenia został zabrany do nieba, jako pośrednik pomiędzy człowiekiem a bogiem, pełnił funkcje przewodnika. 

Drugim ważnym fundamentem mistyki żydowskiej była tradycja dotycząca "Maasei Bereszit, czyli tajemnic stworzenia, zgłębiająca tajemnice mocy twórczej, zawartej w kombinacjach liter alfabetu hebrajskiego, przypuszczalnie w rodzaju tych, jakie występują w Sefer Jecira, czyli Księdze Stworzenia. Autorstwo tego dzieła przypisuje się patriarsze Abrahamowi, prawdopodobnie w tym celu, aby wykazać, że ma ono starszą tradycję niż objawienie synajskie. Sefer Jecira kończy się relacją o tym, jak Abraham doskonalił techniki mistyczne, które doprowadziły do zawarcia przymierza między nim a Bogiem. Rozpoczyna się natomiast 32 ścieżkami cudownej mądrości, za pośrednictwem, których Bóg stworzył świat. Składają się na nie: dziesięć niematerialnych sefirot (przypuszczalnie liczb lub wymiarów), określanych jako belima, oraz dwadzieścia dwie litery alfabetu hebrajskiego." ^{[ 5 ]}

Księga Sefer Jecira była tym podstawowym źródłem mistyki żydowskiej, które miało wpływ na ukształtowanie się średniowiecznej Kabały. Księga ta zawierająca wiele niejasnych znaczeń i symboli skrywających tajemnice istoty Boga, od lat była źródłem wielorakich badań, tłumaczeń i komentarzy, które pomimo wielu starań, nie dały, jednoznacznego rezultatu. Tłumaczenia jej opierają się na obliczeniach opartych o wartość liter hebrajskiego alfabetu i poszukiwaniu słów oraz znaczeń o bliskiej sobie wartości. Jak pisze o tym Witold Tyloch pozwalało to zamieniać wyrazy i zdania na liczby, które następnie porównywano w celach egzegetycznych, homiletycznych i mistycznych. Miało to szczególne zastosowanie w wyjaśnianiu imion, przymiotów i nazw Boga. W przytaczanym powyżej cytacie mowa jest, o 32-óch ścieżkach, które określa się mianem 10 sefirot. Ich znaczenie w języku hebrajskim określane jest jako emanacja utożsamiana z eonami, czyli bytami pośrednimi pomiędzy Bogiem, człowiekiem i światem stworzonym.

Widoczne jest tutaj przenikanie się idei pitagorejskich, neoplatońskich i gnostyckich, skutkiem czego Kabała zaczęła być oskarżana o odchodzenie od monoteizmu. Zamiast stworzenia ex nihilo postuluje ona istnienie Ain Sof - niepoznawalnego Absolutu, który emanuje z siebie pośrednie duchowe sfery, z których tworzy się materialne uniwersum. Bóg uznawany jest w niej nie za Stwórcę, a za pierwotną przyczynę Stworzenia.

"Księga wyjaśnia kreatywne znaczenie liter alfabetu hebrajskiego i łącząc je z dziesięcioma sferami, zwanymi sefirot, czyni z nich elementy stworzenia. Głosi zarazem, że wszystkie rzeczywiste byty w trzech sferach kosmosu: w świecie, w roku i w duszy, czyli w czasie i w ludzkim ciele powstały przez wzajemne połączenia tych „22 liter", za pomocą 231 bram, czyli połączenia liter hebrajskich w dwuliterowe grupy wyrażające możliwe rdzenie czasowników hebrajskich. Księga stworzenia mówi więc o literach, za pomocą, których zostały stworzone niebo i ziemia oraz wyjaśnia teurgiczną moc tajemniczych nazw Boga". ^{[ 6 ]}

Tym sposobem Jecira wprowadziła ideę uniwersalnego Absolutu w miejsce boga rozumianego jako władca Izraela. Abraham, który ponoć rozwinął techniki kabalistycznej pracy z alfabetem hebrajskim (Temurę i Gematrię), z ich pomocą osiągać miał stany ekstatyczne, pozwalające mu duchowo zjednoczyć się z Bogiem i całą tajemnicą stworzenia. Doktryna Kabały odwołuje się zatem do objawień, których mieli doświadczyć prorocy w dalekiej przeszłości. Kabaliści uważają, że tylko dzięki znajomości tajemnej wiedzy można odszyfrować te prastare zapiski. Tym sposobem można poznać ukrytą naturę Stwórcy i przewidzieć jego przyszłe czyny. Najwcześniejszym i zarazem najważniejszym dziełem kabalistycznym jest księga Zohar tłumaczona jako Księga Jasności. Jest ona systematyczną rozprawą rozwijającą wiele nurtów myśli kabalistycznej. Znajdujące się w niej komentarze są ujęte w formie wyjaśnień różnych wersetów, a także są udokumentowaniem dysput pomiędzy dawnymi uczonymi. Księga ta posługując się językiem symbolicznym jest pierwszym dziełem zajmującym się wyjaśnieniem istoty Boga, zależności człowiek — Bóg, a także relacji Bóg — Stwórca - stworzenie.

Księga opiera się na założeniu „że materialny świat jest przejawem niewidzialnej rzeczywistości i jako taki jest symbolem i częścią rzeczywistości szerszej, której nie można dostrzec fizycznymi zmysłami, lecz może być objawiona częściowo tym, którzy są panami tajemnicy ukrytej mądrości." ^{[ 7 ]} To objawienie kojarzone i utożsamiane jest z tym, iż Bóg wyemanował z siebie, z jedności 10 sefirot, które tworzą rzeczywistość, na zasadzie gałęzi drzewa. Ma ono swoje korzenie w niebie, ale poprzez jego gałęzie utrzymywane jest połączenie nieba z ziemią. „One stanowią organy ciała Pierwszego Człowieka (Adam, Kadmon) — pierwowzoru każdej jednostki ludzkiej. Są twarzami boskiego Króla, szatami Boga, imionami boskimi, podstawowymi cechami każdego języka itd. W pewnym sensie są one ciałem Pana Boga, który sam jest duszą sefirotów. Dzielą się one na męskie i żeńskie — dwa pierwiastki tworzące całą rzeczywistość — a poszczególne z nich noszą nazwy Ojca, Matki, Syna, Córki, Męża i Żony." ^{[ 8 ]} Księga Zoharu zakłada zatem, że świat rzeczywisty jest idealnym odzwierciedleniem tego „górnego". To co dzieje się na dole ma swoje przejawy i konsekwencje na górze, z każdej ze stron można wpływać na losy zarówno górnego jak i dolnego świata. 

Idealnym przykładem przenikania się wzajemnie światów jest człowiek, bowiem stworzony na podobieństwo Boga zawiera w sobie wszystkie tajemnice świata górnego, a także wszystkie niższe tajemnice świata dolnego. Księga zatem w swojej zawartości łączy elementy mitologiczne, teozoficzne, psychologiczne, wszelkiego rodzaju rozważania filozoficzne, wierzenia ludowe itd. Wiele jest teorii filozoficznych, które wychodziły od tej samej kwestii — problemu początków świata i tajemnicy stworzenia. Wiele w nich było hipotez i domysłów oraz idei boga-stwórcy. Nieodmiennie starania te próbują wyjaśnić relacje między nieskończony Bogiem i skończonym światem. 

"Cała ta panorama, ze swymi silnymi akcentami mitologicznymi, gnostycznymi, a nawet dualistycznymi składa się na obraz o niezwykłej sile symbolicznej. Jednocześnie jest on niezgodny z wieloma aspektami niekabalistycznej religii żydowskiej. Mimo że obcy i nieco niezwykły język aramejski, w jakim napisana jest większa część Zoharu, był dla nie-uczonych niezrozumiałym, to myśli tego dzieła wkrótce przeniknęły do wszystkich, niezależnie od poziomu ich religijności. Jego nauki o istocie sefirotów, o mocach szatańskich, budowie duszy, roli micwot w rozgrywającym się dramacie kosmicznym walki dobra ze złem, rozwiniętej tam dosyć szeroko teorii wędrówki dusz oraz wiele wprowadzonych na jego podstawie zmian w życiu Żydów były im powszechnie znane. Starcie pomiędzy judaizmem Zoharu i tym z popularnej tradycji rabinistycznej było nieuniknione, przy czym pierwszy opierał się na autorytecie natchnienia mistycznego, drugi na roztrząsaniu tekstów talmudycznych i rozumowaniu halachicznym". ^{[ 9 ]}

Podsumowując, każda epoka ma swoje własne fantazje wokół tego, co niewiadome, własny sposób podejścia do dręczących ludzi problemów. Jednym odpowiadają medytacje, innym ekstatyczne stany, tańce, modlitwy, innym wreszcie baśniowe mity. Jedno można stwierdzić z całą pewnością, mistycyzm nie posiadał żadnych racjonalnych fundamentów, nie odwoływał się do doświadczenia, przetrwał jako wiara doskonale oderwana od rzeczywistości.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Przeciw żydowskiej ortodoksji religijnej Hebrajczycy, Izraelici, Żydzi

Comment on this article..   See comments (5)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Justyna Szmajser Studiuje filozofię w Katowicach oraz dziennikarstwo we Wrocławiu, należy do grupy artystycznej Fakeart  Private site  Number of texts in service: 3  Show other texts of this author  Newest author's article: Alchemia - ars prohibita