Kolejna niezwykle istotna sfera aktywności to działalność edukacyjno-tożsamościowa. Działania mające na celu propagowanie w społeczeństwach światopoglądu racjonalistycznego oraz — a może nawet przede wszystkim - jego umacnianie wśród członków i sympatyków. W ramach tego organizuje się konferencje, publiczne debaty, wydaje książki i broszury, prowadzi setki stron internetowych.

Edukacja prowadzona jest na każdym szczeblu — od okresu przedszkolnego do studiów. Jeśli idzie o nauczanie początkowe to w szczególności w USA powstają tzw. szkółki niedzielne dla dzieci ateistów. Ideą tego jest nie tylko przekazanie podstaw humanistycznego systemu wartości, ale i przekazanie wiedzy pozwalającej się bronić przed religijną presją otoczenia. Jest to więc jakby edukacyjna samoobrona ateistów przed religijną presją na ich bezbronne intelektualnie dzieci. Takie szkółki prowadzi m.in. Humanist Community Center w Palo Alto, w Kaliforni — od 2004 r. Podobne zajęcia są w Phoenix, Albuquerque, Portland, a w kolejnych miastach są już przygotowywane.

Inną formą edukacji młodzieży są obozy letnie, takie jak Camp Quest organizowane przez Radę Świeckiego Humanizmu (Council for Secular Humanism) od 1996.

Jeśli idzie o dzieci w wieku szkolnym podstawowym i średnim, to w niektórych krajach organizowane są specjalne zajęcia poświęcone światopoglądowi humanistycznemu, np. w Belgii czy w Norwegii.

Istnieje wreszcie humanistyczna wyższa uczelnia — Uniwersytet Humanistyczny w holenderskim Utrechcie. Uniwersytet ten nie jest wielki, pobiera w nim naukę ok. 350 studentów. Został powołany w roku 1989 i wywodzi się ze Związku Humanistycznego. Zajęcia odbywają się po holendersku, częściowo w języku angielskim. Koncentruje się na filozofii, etyce, socjologii, kulturoznawstwie, religioznawstwie i teorii nauki.

Jeśli idzie o batalię o równouprawnienie ze wspólnotami religijnymi, to oczywiście jest to różne w różnych krajach i organizacjach. Takiej kwestii w zasadzie nie ma we Francji, bo tam wspólnoty wyznaniowe nie mają szczególnych praw. W większości jednak innych krajów pozycja stowarzyszeń wolnomyślicielskich jest upośledzona względem związków wyznaniowych. Po wprowadzeniu równouprawnienia wyznań w okresie Oświecenia to jest kolejny etap batalii na rzecz równouprawnienia światopoglądów. Nie ma dziś podstaw do tego, aby wspólnoty wyznaniowe religijne traktować lepiej niż inne wspólnoty światopoglądowe.

Z tym jednak wiążą się często nieporozumienia. Np. uważa się, że ateiści w ten sposób dążą do tego, aby stać się religią. I faktycznie czasami tak się dzieje, ale nie w wyrazie przekonania, iż humanizm jest religią tylko jako wybieg wobec prawa, które jest ślepe na niereligijne związki światopoglądowe. Tak się stało np. w Indiach, gdzie Science and Rationalists' Association of India doprowadziło do prawnego uznania humanizmu za religię a tym samym za zrównanie w prawach związków religijnych i humanistycznych. Poniekąd paradoksem jest, że udało im się tego dokonać, podczas gdy nie udało się to bardzo mocnej organizacji religijnej z Indii — Misji Ramakryszna. I tak członkowie ruchu Ramakryszna nie mogą w urzędowych rubrykach „religia" wpisywać swego wyznania, zaś humaniści mogą...

W zakresie uznawania humanizmu za formę religii jest wśród humanistów wyraźny podział. O ile jedni, zwłaszcza dla uzyskania lepszych praw, byliby skłonni uznać się za religię, o tyle inni — zdecydowanie nie.

W zakresie równouprawnienia ze związkami wyznaniowymi chodzi nade wszystko o takie kwestie jak edukacja światopoglądowa w szkołach publicznych, czas antenowy w publicznych mediach, partycypowanie w dotacjach publicznych na zasadach podobnych do związków wyznaniowych. No i wreszcie kwestia ochrony uczuć religijnych. Wolnomyśliciele chcą, aby zniesiono tutaj szczególną ochronę dla religii albo rozciągnięcie jej także na przekonania filozoficzne. Taka formuła obowiązuje w niektórych państwach zachodnich, np. w Niemczech.

Czy ruch wolnomyślicielski jest polityczny?

Poniekąd jest, ponieważ jest zaangażowany na rzecz umacniania i rozwijania demokracji. Czasami wolnomyśliciele chcą mówić także — jako wolnomyśliciele — o bezpieczeństwie socjalnym jako czynniku gwarantującym harmonijny rozwój istoty ludzkiej a tym samym będącym jakby warunkiem humanizmu. To lokowałoby humanizm raczej po lewej stronie sceny politycznej i faktycznie często on ku lewej stronie sceny ciąży.

Co więcej istnieje coś takiego jak „Międzynarodówka humanistyczna", czyli organizacja skupiająca lewicowe partie określające się mianem humanistycznych i odwołujących się do tzw. nowego humanizmu, czyli humanizmu wzbogaconego o postulaty społeczno-polityczne, na czele z pacyfizmem i antydyskryminacjonizmem. Międzynarodówka ta została powołana w 1989 r. we Florencji przez czterdzieści Partii Humanistycznych z całego świata. Partie humanistyczne istnieją w większości krajów europejskich. Poza typowymi postulatami humanistycznymi głoszą m.in. budowę konkurencyjnego systemu gospodarczego dla neoliberalizmu.

Zaangażowanie polityczne wolnomyślicieli jest jednak sprawą dość kontrowersyjną, gdyż grozi ono sprowadzeniem społecznych postulatów wolnomyślicieli do postulatu politycznego, do związania ich z konkretną opcją lub orientacją polityczną, a nie jako standard nowoczesnej demokracji.

III. Organizacje racjonalistyczne

Istnieje przynajmniej kilkaset organizacji wolnomyślicielskich na całym świecie, zrzeszających kilka milionów ludzi. Z tego wynika wniosek, że jedynie niewielka część wolnomyślicieli jest związana ze zrzeszeniami światopoglądowymi. Nie jest to konkluzja zaskakująca, gdyż ruch wolnomyślicielski jest trudniej organizowalny niż ruch religijny. Wolnomyśliciele mniej chętnie podporządkowują się grupie, znacznie więcej tam indywidualistów. Niemniej kilka milionów osób to też całkiem spora wspólnota o zasięgu ogólnoświatowym.

Nie będę oczywiście wymieniał tych organizacji, bo nie ma to większego sensu. Wspomnę jedynie o federacjach zrzeszających organizacje wolnomyślicielskie oraz o największych i najciekawszych organizacjach zrzeszających indywidualnych wolnomyślicieli.

Nie ma tutaj nic podobnego do Kościoła katolickiego ani niczego takiego jak wśród organizacji wolnomularskich, gdzie istnieje kilka najważniejszych kształtujących standardy pozostałych organizacji wolnomularskich. Ruch wolnomyślicielski nie jest scentralizowany a jego federacje przypominają bardziej protestantyzm z jego organizacyjnym rozdrobnieniem.

Za najstarszą organizację humanistyczną uznaje się brytyjskie South Place Ethical Society, założone w 1793 r. Pierwszą federacją była Światowa Unia Wolnomyślicieli założona w 1880 w Brukseli. Jednym z jej ostatnich przewodniczących był Bertrand Russell. Światowa Unia Wolnomyślicieli za swój symbol przyjęła kwiat bratka, który do dziś wiele organizacji zachowuje w swoich logach (zob. np. tutaj). Fioletowy bratek to mąciciel myśli: fiolet to symbol buntu, niepokory, zaś bratek (z franc. pensée) znaczy myśl. Zatem fioletowy bratek to idealny symbol wolnomyślicielstwa.

Najwięcej organizacji zrzesza obecnie IHEU czyli Międzynarodowa Unia Etyczno-Humanistyczna. Została założona w Amsterdamie w roku 1952. IHEU uważa się za reprezentację ponad 3 mln wolnomyślicieli zrzeszonych w ponad 100 organizacjach działających w ponad 40 krajach. Duża ich część działa w krajach Trzeciego Świata. Kongresowi założycielskiemu IHEU przewodniczył Julian Huxley, pierwszy dyrektor UNESCO. IHEU organizuje Światowe Kongresy Humanistyczne oraz wydaje biuletyn International Humanist News. Organizacja zajmuje się walką o prawa człowieka i prawa humanistów w szczególności. Poza celami reprezentacyjnymi chce wspierać rozwój zorganizowanego ruchu humanistycznego w każdym zakątku ziemi, aby tworzyć silną i efektywną globalną organizację humanistyczną. Ostatnim dokumentem ideowym jaki przyjęło IHEU była Deklaracja Amsterdamska z 2002 r. Dziś IHEU ma główną siedzibę w Londynie, status organizacji konsultanckiej w ONZ, UNICEF i Radzie Europy. W latach 1975-1996 na czele organizacji stało trzech współprzewodniczących, w tym m.in. Paul Kurtz. Od 1996 na czele IHEU stoi prezes. Ostatni trzej prezesi to Levi Fragell, Roy Brown oraz Sonja Eggerickx.

IHEU przyznaje Międzynarodową Nagrodę Humanistyczną. Jej laureatami byli m.in. radziecki laureat pokojowej Nagrody Nobla Andriej Sacharow (1988), czechosłowacki polityk Alexander Dubček (1990), indyjski ekonomista Amartya Sen (2002),

IHEU wspiera takie święta humanistyczne jak Dzień Darwina (12 lutego), HumanLight (23 grudnia), Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka (10 grudnia). Symbolem organizacji jest „happy human".

Pełni członkowie IHEU:

1. IHEYO
2. Amerykańskie Stowarzyszenie Humanistyczne
3. Amerykańska Unia Etyczna
4. Stowarzyszenie Racjonalistyczne Indii
5. Indyjski Instytut Renesansowy
6. Indyjskie Stowarzyszenie Racjonalistyczne
7. Indyjskie Radykalne Stowarzyszenie Humanistyczne
8. Indyjska Unia Humanistyczna
9. Stowarzyszenie Racjonalistyczne (UK)
10. Brytyjskie Stowarzyszenie Humanistyczne
11. Norweskie Stowarzyszenie Humanistyczne
12. Związek Humanistyczny Holandii
13. Niemieckie Stowarzyszenie Humanistyczne
14. Liga Nauczania (Fr)
15. Francuscy Wolnomyśliciele
16. Unia Stowarzyszeń Liberalnych (Belgia)
17. Centrum Akcji Laickiej (Belgia)
18. Rada Australijskich Towarzystw Humanistycznych

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Racjonalista.pl (PL) Kraków racjonalistyczny

See comments (20)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto