To ciekawe, że najwięcej jest organizacji indyjskich (5). USA — 2; Wielka Brytania — 2; Francja — 2; Belgia — 2, po jednej z Norwegii (największa organizacja), Holandii, Niemiec i Australii.

Swoistą odnogą IHEU jest IHEYO, czyli federacja młodzieżówek humanistycznych, organizacji humanistycznych młodych lub działających na rzecz młodych.

Kolejną ważna federacją jest Europejska Federacja Humanistyczna zrzeszająca ok. 40 organizacji członkowskich (choć w Wikipedii wymienionych jest niemalże 100), częściowo krzyżujących się z IHEU. Została powołana w 1991 r. Jej cele, to oczywiście promowanie humanizmu, integrowanie organizacji humanistycznych z Europy, reprezentowanie organizacji członkowskich przed instytucjami europejskimi (m.in. Rada Europy, Komisja Europejska, Parlament Europejski, Grupy Europejskiej do spraw Etyki w Nauce i Nowych Technologiach, UNESCO). EFH współpracuje z takimi organizacjami jak Europejska Sieć na rzecz Pokoju i Praw Człowieka, Międzynarodowa Federacja Świadomego Macierzyństwa, Katolicy na rzecz Wolnego Wyboru, Międzynarodowe Stowarzyszenie Lesbijek i Gejów. Siedziba organizacji znajduje się w Brukseli. Aktualnym prezesem EFH jest David Pollock.

Ważną międzynarodową organizacją jest Rationalist International. Została założona w 1995 r. na I Międzynarodowej Konferencji Racjonalistycznej w New Dehli na której byli delegaci z 28 państw. Pierwszym jej prezesem został wybitny indyjski działacz racjonalistyczny, Sanal Edamaruku. Wśród członków honorowych tej organizacji są m.in. Richard Dawkins, Joseph Edamaruku, Christopher Hitchens, Paul Kurtz, Taslima Nasreen, James Randi.

Istotną rolę w globalnym ruchu humanistycznym odgrywa także Center for Inquiry Transnational — federacja organizacji racjonalistycznych, powstała w 1991 w USA, skupia: Komitet ds. Naukowego Badania Twierdzeń Paranormalnych (CSICOP, 1976), Radę Świeckiego Humanizmu (CSH, 1980) oraz Komisję Naukowej Medycyny oraz Zdrowia Umysłowego (CSMMH, 2003). Założycielem i aktualnym prezesem organizacji jest Paul Kurtz.

Interesująca sytuacja jest we Francji, gdzie najważniejszą organizacją laicką jest nie organizacja stricte wolnomyślicielska, lecz wolnomularska — Wielki Wschód Francji, zarazem jedna z najważniejszych organizacji wolnomularskich świata. WWF odegrał walną rolę we wprowadzeniu obecnego modelu laickości we Francji. Jest głównym strażnikiem ustawy z 1905 r. Prowadzi także Obserwatorium Laickości w ramach którego monitoruje przestrzeganie zasady francuskiej laicite. W związku z ostatnimi zamachami na laickość Francji ze strony ekipy prezydenta Sarkozy’ego, WWF wywalczył sobie na równi z organizacjami religijnymi publiczny czas antenowy na prezentowanie swoich programów. Oczywiście ściśle współpracuje z francuskimi organizacjami wolnomyślicielskimi, które głównie wspiera, np. użyczając lokalu na debaty i konferencje laickie, patronując obchodom uroczystości laickich, organizując konferencje laickie. W czasie ostatnich obchodów 160-lecia ruchu wolnomyślicielskiego we Francji których głównym organizatorem był Instytut Badań Wolnej Myśli Francji a współorganizatorem 10 innych organizacji spoza Francji, w tym PSR z Polski, wiceprezes PSR moderowała panel dyskusyjny w którym występował Wielki Mistrz WWF.

IV. Organizacje racjonalistyczne w Polsce

Racjonalista łączy w sobie wolnomyślicielstwo oraz humanizm (aut. Piotr Radziwoń)

Na ziemiach polskich zorganizowany ruch wolnomyślicielski liczy sobie ponad 100 lat, w grudniu ubiegłego roku świętowaliśmy stulecie ruchu, na cześć I Zjazdu Wolnomyślicielstwa Polskiego z 1907 r. Zjazd powołał wówczas Stowarzyszenie Wolnomyślicieli Polskich. Wkrótce zostało ono jednak rozwiązane przez władze, aby odrodzić się już po odzyskaniu niepodległości.

Organizacje:

Stowarzyszenie Wolnomyślicieli Polskich (1920-1928) na czele stał Jan Baudouin de Courtenay. Od 1925 skręciło w lewo (marksizm) a w 1928 zostało rozwiązane przez władze.

Działało na rzecz:

• prawnego uznania bezwyznaniowości
• usunięcia religii ze szkół państwowych
• rozdziału kościoła i państwa

Wydawało pisma: „Myśl Wolna" pod red. Minkiewicza i Courtenaya, „Myśl", „Wolnomyśliciel", „Antyklerykał"

Ruch podzielił się na dwa obozy: boudoinowców oraz hemplowców

Polski Związek Myśli Wolnej (1927-1936) na czele z Zygmuntem Radlińskim

Powołane przez nurt boudoinowców.

Wydawało: „Życie Wolne", „Wolnomyśliciel Polski", „Racjonalista", „Błyski Wolnomyślicielskie".

W 1930 PZMW powołał Koło Intelektualistów na czele którego stanął Tadeusz Kotarbiński.

Ponieważ rozbitkowie z SWP zasilili PZWM więc po pewnym czasie i to stowarzyszenie skręciło ostro na lewo od 1934. I znów władza rozwiązała stowarzyszenie (1936). Taki był efekt zaangażowania politycznego wolnomyślicieli — dwukrotna destrukcja organizacji.

Zostało ono reaktywowane w 1946 pod nazwą Stowarzyszenie Wolnomyślicieli w Polsce, które wydawało „Głos Wolnych" oraz satyryczny „Zerwikaptur". Tym razem stowarzyszenie zostało rozwiązane przez władze (1951), bo było za mało lewicowe.

Ruch wolnomyślicielski odrodził się dopiero w 1957 na fali odwilży postalinowskiej. Powstał wówczas Klub Inteligencji Ateistycznej pod przewodnictwem Andrzeja Nowickiego. W tym samym roku z Klubu wyrodziło się Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli.

W 1969 doszło do połączenia SAiW oraz Tow. Szkoły Świeckiej i powstało Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej. Na czele TKKŚ stali m.in. Witold Tyloch oraz Maria Szyszkowska. Od 2004 prezesem jest Jerzy Wiatr. TKKŚ wydawało czasopisma „Argumenty" oraz „Człowiek i Światopogląd". W 1996 TKŚ przyjęło imię Kotarbińskiego. Wydaje pismo „Res Humana".

Na początku lat 90. XX w. w coraz bardziej klerykalizującym się kraju powstało szereg organizacji wolnomyślicielskich i laickich, z których większość albo już nie istnieje, albo pogrążyła się w marazmie, m.in. Towarzystwo Humanistyczne, Polsko-Amerykański Klub Humanistyczny, Polskie Stowarzyszenie Wolnomyślicieli im. Kazimierza Łyszczyńskiego, Społeczne Towarzystwo Edukacyjne im. Ludwika Krzywickiego, Stowarzyszenie na rzecz Humanizmu i Etyki Niezależnej (zał. 1991, założyciele m.in.: Krzysztof Dołowy, Maria Janion, Janina Kotarbińska, Władysław Kunicki-Goldfinger, Włodzimierz Lengauer, Ewa Nowakowska, Barbara Stanosz, Hanna Świda-Ziemba, Jan Woleński, Andrzej K. Tarkowski, Andrzej Wyrobisz, Zdzisław Ziemba), Stowarzyszenie na rzecz Praw i Wolności „Bez Dogmatu" (pod przewodnictwem Barbary Labudy, w zarządzie m.in. Marek Balicki, Włodzimierz Cimoszewicz, Danuta Waniek, Olga Lipińska), Stowarzyszenie „Niezależna Inicjatywa Europejska". Powstała też organizacja laicka Neutrum. W większości organizacje te zasilane były przez nowych działaczy laickich, wywodzących się z opozycyjnej lewicy laickiej. Starsi działacze laiccy na ogół pozostali w TKŚ.

W latach 2005/2006 ze wspólnoty wirtualnej portalu Racjonalista powstała nowa organizacja racjonalistyczna — Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów — najliczniejsza i najprężniejsza obecnie organizacja tego rodzaju w Polsce, działająca najmocniej w cyberprzestrzeni, poza tym m.in. w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, Trójmieście, Szczecinie, Poznaniu, Łodzi, Bydgoszczy, Wałbrzychu. Do projektu przyłączyły się również osoby zaangażowane w serwis Ateista.pl Obecnie PSR rozwijane jest głównie ze wspólnot wirtualnych Racjonalisty i Ateisty.

Dokumenty

Najważniejszym obecnie dokumentem światowego ruchu racjonalistycznego jest Manifest humanistyczny z 2000 r., którego głównym autorem jest Paul Kurtz. Dokument przyjmują organizacje racjonalistyczne z całego świata. Został podpisany przez najwybitniejszych racjonalistów i noblistów, m.in. Richard Dawkins, Edward O. Wilson, Sir Arthur C. Clarke, Steve Allen, Paul D. Boyer, Sir Harold W. Kroto, Ferid Murad, Baruj Benaceraff, Jean-Marie Lehn, Jose Saramago, Etienne Baulieu, Jens C. Skou, Mario Molina, Herbert A. Hauptman.

*

Wykład przedstawiony na Międzywydziałowych Studiach Humanistycznych UW (zajęcia z mniejszości wyznaniowych), 14.5.2008.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Racjonalista.pl (PL) Kraków racjonalistyczny

Comment on this article..   See comments (20)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto