W świetle przytoczonego przepisu rola kapelanów dalece wykracza poza pełnienie funkcji religijnych. W istocie rzeczy mają oni pełnić funkcję wychowawczą wobec osób zatrudnionych w Policji. Jest to niedopuszczalne, z punktu widzenia niezależności funkcjonalnej państwa i Kościoła, przejęcie funkcji należących do świeckich przełożonych jednostek organizacyjnych policji. Rolą Kościoła w myśl idei oddzielenia związków wyznaniowych od państwa nie jest kształtowanie kadr policyjnych i to bez względu na ich zróżnicowanie wyznaniowe, tak jak nie jest rolą państwa wpływanie na kształtowanie formacji duchowieństwa.

§ 8 pkt 5 Porozumienia z 19 października 2007 r. nakładając na Komendanta Głównego, komendantów oraz kierowników jednostek organizacyjnych Policji obowiązek umożliwienia kapelanom tej instytucji kształtowanie w środowisku funkcjonariuszy oraz pracowników Policji m.in. pożądanych postaw religijnych jest sprzeczny z zasadą bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych (art. 25 ust. 2 Konstytucji RP) oraz z zasadą, że Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań (art. 10 ust. 1 ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania) a także z art. 18 ust. 2 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 r.

Przy analizie powyższego przepisu kluczowe znaczenie ma pojęcie „pożądanych postaw religijnych”. Władze publiczne, a za takie należy uznać Komendanta Głównego, komendantów Policji oraz kierowników jej jednostek organizacyjnych, zgodnie z art. 25 ust. 2 Konstytucji nie powinny optować w jakikolwiek sposób na rzecz rozwoju określonej religii, światopoglądu czy filozofii. Bezstronność oznacza powstrzymanie się od jakichkolwiek postaw wartościujących w sprawach konfesyjnych. Natomiast pojęcie „pożądanych postaw religijnych” jest przejawem owego wartościowania. Analizowany przepis Porozumienia wskazuje, że władze państwowe wyżej cenią pewne postawy w sprawach religijnych od innych i w celu upowszechnienia tych pierwszych stwarzają kapelanom Policji warunki do ich aktywności. Siłą rzeczy władze publiczne dopuszczają możliwość redukcji, czy nawet zwalczania postaw w sprawach religijnych odmiennych od „pożądanych”. Natomiast zasada bezstronność wyrażona w art. 25 ust. 2 Konstytucji nakazuje władzom publicznych takie same traktowanie wszystkich obywateli, zwłaszcza funkcjonariuszy państwowych, bez względu na ich stosunek do religii i stopień zaangażowania w praktyki religijne.

Tym bardziej kwestionowany przepis jest sprzeczny z zasadą, iż Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań. Państwo świeckie, neutralne światopoglądowo jest „ślepe” na przekonania religijne swych obywateli. Od kolebki aż grób nie interesuje się ich wewnętrznymi osądami w tej dziedzinie ani tym bardzie stopniem ich religijnej aktywności. Wzrost lub spadek liczby wierzących lub praktykujących nie jest wynikiem działań państwa. W analizowanym przypadku Komendant Główny oraz kierownicy jednostek organizacyjnych Policji mają sprzyjać, a przynajmniej w jakikolwiek sposób nie utrudniać, oddziaływania kapelanów katolickich na pracowników wspomnianej instytucji. Państwo w istocie rzeczy w § 8 pkt 5 Porozumienia z 2007 r. przyjęło jako własne standardy „pożądanych postaw religijnych” lansowane przez Kościół katolicki.

Analizowany przepis Porozumienia jest niezgodny z art. 18 ust. 2 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 16 grudnia 1966 r., który stanowi, że nikt nie będzie podlegał przymusowi, który stanowiłby zamach na jego wolność posiadania i przyjmowania religii lub przekonań według własnego wyboru. § 8 pkt 5 interpretowany w kontekście innych przepisów Porozumienia z 19 października 2007 r. umożliwia wywieranie presji przez kapelanów katolickich, będących funkcjonariuszami Policji, na pozostałych jej pracowników w celu prezentowania przez nich „pożądanych postaw religijnych”. Należy odnotować, że zakres działania katolickich kapelanów w Policji nie jest ograniczony formalnie do wiernych Kościoła większościowego. Kierownicy jednostek organizacyjnych Policji wraz z kapelanami mają troszczyć się o jak najlepszą realizację zadań i przedsięwzięć wynikających z rocznego planu duszpasterskiego. Mogą oni zatem uprawiać prozelityzm wobec funkcjonariuszy należących do innych wyznań. Trzeba w związku z tym zwrócić uwagę, że Policja jest formacją opartą na szczególnej dyscyplinie, umundurowaną, a jej pracownicy winni pozostawać dyspozycyjni wobec swych przełożonych. Tego rodzaju formacja sprzyja konformizmowi i standaryzacji zachowań. W opisanych warunkach szczególnie łatwo może dojść do naruszenia wolności sumienia i wyznania. Prawodawca powinien w związku z tym ustanowić szczególne gwarancje jej respektowania. W analizowanym Porozumieniu nie przewidziano takich szczególnych rozwiązań. Co więcej, szereg jego przepisów sprzyja, a § 8 pkt 5 zawiera przyzwolenie, dla narzucania policjantom doktryny katolickiej oraz obrzędowości katolickiej.

Z zasadą niezależności funkcjonalnej państwa i Kościoła a tym bardziej z zasadą oddzielenia Kościoła od państwa jest niezgodny także § 8 ust. 6 analizowanego porozumienia, nakładający na Komendanta Głównego Policji, komendantów i kierowników jednostek organizacyjnych Policji obowiązek współpracy z kapelanami Policji w zakresie realizacji zadań i przedsięwzięć wynikających z rocznego planu duszpasterskiego. Omawiany przepis w istocie rzeczy czyni świeckich przełożonych Policji współodpowiedzialnymi za realizację funkcji religijnych Kościoła. Spoczywa na nich prawny obowiązek wspierania duchownych Kościoła katolickiego w urzeczywistnianiu celów o charakterze konfesyjnym. Organy państwowe mają występować w gruncie rzeczy jako świeckie ramie Kościoła i niezależnie od przekonań światopoglądowych i religijnych piastunów tych organów. Kwestionowane postanowienie zmusza je do wykonywania funkcji konfesyjnych. W związku z tym nasuwa się konstatacja, że § 8 pkt 6 Porozumienia narusza zasadę bezstronności władz publicznych w sprawach przekonań religijnych światopoglądowych i filozoficznych (art. 25 ust. 2 Konstytucji) a tym bardziej zawartą w art. 10 ust. 1 ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania zasadę, że Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań. Organy Policji, instytucji państwowej, mają bowiem prawny obowiązek udzielania wsparcia, okazywania życzliwości, wobec duchownych Kościoła katolickiego, wykonujących funkcje religijne we wspomnianej formacji. Tymczasem, zgodnie z zasadą bezstronności czy tym bardziej zgodnie z zasadą neutralności organy państwowe powinny powstrzymać się od jakichkolwiek działań w tym zakresie, pozostawiając zadanie rozwoju misji religijnej Kościoła katolickiego wśród policjantów samym zainteresowanym.

Sformułowany w § 9 Porozumienia obowiązek tworzenia w miarę możliwości kaplic lub izb modlitwy odpowiednim zabezpieczeniem logistycznym i zgodnie z wymogami liturgicznymi należy ocenić jako niegodny z zasadą świeckości Rzeczypospolitej Polskiej i jej neutralności w sprawach religii przekonań. W instytucjach państwowych mają znajdować się katolickie obiekty sakralne. Jest to równoznaczne z przejawem konfesjonalizacji jednostek Policji. W przestrzeni publicznej, ściśle związanej z wykonywaniem imperium państwowego zlokalizowane zostaną bowiem wyłącznie katolickie obiekty sakralne. Wskazuje to, że organom władzy państwowej katolicyzm jest szczególnie bliski, że jest przez nie wyróżniany na tle innych doktryn religijnych i światopoglądowych. Należy także zwrócić uwagę, że w świetle § 9 i §10 ust 2 Porozumienia z 19 października 2007 r. na Policji, czyli na instytucji państwowej, ciąży obowiązek zapewnienia budynków i pomieszczeń duszpasterstwu Policji. Jest to niezgodne z zasadą wyrażoną w art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego, że kościelne osoby prawne samodzielnie finansują swoje inwestycje sakralne i kościelne. W analizowanym przypadku, chociaż nie przewiduje się bezpośredniej dotacji finansowej z budżetu państwa, to państwo w istocie ponosi koszty budowy, adaptacji i utrzymania odpowiednich pomieszczeń, z których będzie korzystał na cele religijne Kościół katolicki. Ponadto wspierając logistycznie katolickie duszpasterstwo policyjne państwo (organy władzy publicznej) dają czytelny wraz swej preferencji (poparcia) dla wyznania katolickiego. Jest to sprzeczne z ustrojową zasadą bezstronności władz publicznych w sprawach religijnych, światopoglądowych i filozoficznych oraz ustawową normą neutralności państwa w sprawach religii i przekonań.

§ 12 Porozumienia z 19 października 2007 r., przewidujący obowiązek dokonania przez Komendanta Głównego Policji oraz Delegata Konferencji Episkopatu Polski ds. Duszpasterstwa Policji, na początku każdego roku kalendarzowego, oceny działalności duszpasterskiej w Policji oraz ustalenia zamierzeń na rok bieżący, jest zasadą wzajemnej niezależności państwa oraz kościołów i innych związków wyznaniowych w swoim zakresie, a także z zasadą oddzielenia kościołów i innych związków wyznaniowych od państwa (art. 9 ust. 2 pkt 1 ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania). Zadaniem organu władzy państwowej, w tym przypadku Komendanta Głównego Policji, nie jest ocenianie działalności duszpasterskiej Kościoła katolickiego wobec pracowników i funkcjonariuszy tej formacji. Jest to zagadnienie należące do istoty misji Kościoła i zgodnie z zasadą wzajemnej niezależności państwa oraz związków wyznaniowych powinno być ono urzeczywistniane całkowicie samodzielnie przez struktury kościelne. Państwo świeckie, jako oddzielone od wspólnot religijnych, jest niekompetentne do określania, albo, jak opisywanym przypadku, do współokreślania planów duszpasterskich Kościoła katolickiego. § 12 Porozumienia z 19 października 2007 r. ewidentnie narusza rozdział, czy też niezależność funkcjonalną państwa i Kościoła katolickiego. Kościół katolicki ma pełne prawo sam określać kierunki i formy swojej działalności duszpasterskiej, w granicach powszechnie obowiązujących ustaw.

*

Biorąc pod uwagę przedstawione wyżej okoliczności Wnioskodawcy wnoszą jak w sentencji wniosku.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Finansowanie Świątyni Opatrzności Bożej a Konstytucja Duszpasterstwo celne niezgodne z konstytucją

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Paweł Borecki Doktor habilitowany, pracownik Katedry Prawa Wyznaniowego Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalność naukowa: prawo wyznaniowe. Autor artykułów i książek z zakresu prawa wyznaniowego.  Number of texts in service: 47  Show other texts of this author  Newest author's article: Państwo laickie w świetle dorobku współczesnego konstytucjonalizmu europejskiego