Ruch polityczno-społeczny BBWR kultywujący osobę Wodza, atak na opozycję sejmową („sejm ladacznic”, „sejm korupcji”) i niewybredne określenia w Sejmie ze strony Marszałka, w tym obraza personalna posłów (np. Liebermana), „wymuszone” przez aparat administracyjny wyniki wyborów parlamentarnych w 1930 r., prześladowania fizyczne posłów, obóz brzeski i obóz bereski stały się dziełem lub rezultatem inspiracji ze strony Piłsudskiego. ^{[ 29 ]} Prezydent Mościki działał na polecenie Wodza. We wrześniu 1926 r. powołał rząd Bartla w takim samym składzie, jak ten, który podał się wcześniej do dymisji na skutek zgłoszenia wotum nieufności przez opozycję względem dwóch ministrów. Do swego rządu Piłsudski powołał (już jako premier) w 1926 r. konserwatystów, aby pokazać wszystkim partiom, że nie jest związany z żadną z nich. ^{[ 30 ]} W 1929 r. wziął na siebie przed Trybunałem Stanu odpowiedzialność za „sprawę Czechowicza” (wykorzystanie rezerw budżetu na kampanię BBWR). ^{[ 31 ]} Sejm bowiem pociągnął do odpowiedzialności konstytucyjnej ministra, ale bał się to uczynić wobec Wodza, podobnie jak Trybunał, który sprawę odesłał do parlamentu. 29 sierpnia 1930 r. Mościcki na życzenie Marszałka rozwiązał Sejm, po kilku latach utarczek sanacji z opozycją, od okresu zamachu. ^{[ 32 ]} We wrześniu 1930 r. Marszałek zaznaczył na liście ministra spraw wewnętrznych Sławoja Felicjana Składkowskiego osoby szczególnie niebezpieczne, które należy internować. ^{[ 33 ]} 

W 1934 r. nie zgodził się na „trik” Stanisława Cara, który referując na posiedzeniu sejmowym tezy konstytucyjne, doprowadził do uchwalenia na w pół legalnie nowej konstytucji. W kwietniu 1935 r., tuż przed śmiercią, zatwierdził tzw. konstytucję kwietniową, napisaną pod osobę Piłsudskiego, przyznającą prezydentowi władzę wręcz autorytarną w świetle prawa. ^{[ 34 ]} Kult Wodza, faktycznego władcy państwa, panował w wiernym Sejmie, administracji państwowej oraz obozie sanacyjnym, łącznie z najwyższymi władzami w świetle konstytucji (Prezydent). W związku z kłopotami zdrowotnymi zaczął zastanawiać się nad swym politycznym testamentem i osobą swego spadkobiercy, słusznie przewidując przyszłe spory o władzę hegemońską w obozie sanacyjnym (Mościcki, Rydz-Śmigły). ^{[ 35 ]} Jakie było umocowanie prawne i konstytucyjne pozycji Marszałka? Nie był wszak dyktatorem w świetle prawa.

Pod względem formalnoprawnym pomiędzy 14 a 22 listopada 1918 r. sprawował władzę zaiste dyktatorską. ^{[ 36 ]} Wynikało to z przekazania pełni władzy ze strony Rady Regencyjnej i nieukonstytuowania się jeszcze „Rządu Narodowego”, który Regent miał powołać. ^{[ 37 ]} Jako Tymczasowy Naczelnik Państwa – na podstawie podpisanego przez siebie dekretu o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej z 22 listopada 1918 r. ^{[ 38 ]} Naczelnik przekazał swą władzę Sejmowi, który powierzając mu dalsze sprawowanie funkcji Naczelnika na mocy tzw. Małej Konstytucji z 20 lutego 1919 r. ^{[ 40 ]}, znacznie ograniczył rolę Piłsudskiego. Naczelnik i ministrowie odtąd podlegali Sejmowi. Głównymi kompetencjami Naczelnika były: reprezentacja w stosunkach międzynarodowych i stanie na czele administracji wojskowej i cywilnej. Naczelnik na podstawie porozumienia z Sejmem powoływał rząd. Koncentracja władzy państwowej spoczywała w Sejmie, a nie u Naczelnika.

Zgodnie z ustawą z 1 lipca 1920 r. ^{[ 41 ]} na czele Rady Obrony Państwa decydującej o losach wojny i pokoju stał Naczelnik, przy czym jego kompetencje były raczej techniczno-proceduralne. Od 1919 r. Sejm z inspiracji m. in. endeków starał się zatem ograniczyć formalną władzę Piłsudskiego, co pod względem prawnym udało mu się. ^{[ 42 ]} Konstytucja z 17 marca 1921 r. ^{[ 43 ]}, która weszła w życie po wyborach w listopadzie 1922 r., została wymierzona przeciw Piłsudskiemu i jego zapędom do osiągnięcia pełni władzy. Była klasycznym przykładem ustanowienia rządów Sejmu w państwie. Podstawowe zasady ustroju politycznego wedle konstytucji marcowej to: republikańska forma rządów (art. 1), zasada zwierzchnictwa narodu (art. 2), zasada demokracji reprezentacyjnej, zasada podziału władzy, zasada rządów parlamentarnych, zasada państwa liberalnego i zasada jednolitości państwa oraz ciągłości państwa polskiego. Najważniejsze kompetencje, a zatem kompetencje ustrojodawcze, ustawodawcze, kontrolne i elekcyjne (wybór Prezydenta) przysługiwały Sejmowi, w mniejszym stopniu Senatowi. Prezydent zachował pewne ważne prerogatywy (mianowanie i odwołanie Rady Ministrów, zwierzchnictwo nad wojskiem, obsadzanie wyższych urzędów cywilnych i wojskowych, zwoływanie sesji parlamentu, reprezentacja w stosunkach międzynarodowych, wydawanie rozporządzeń i zarządzeń, prawo łaski, a nawet możliwość rozwiązania sejmu za zgodą senatu), charakterystyczne i standardowe dla większości demokracji parlamentarnych, ale Piłsudskiemu uprawnienia te wydawały się zbyt słabe. ^{[ 44 ]} Rząd natomiast decydował o ogólnej polityce wewnętrznej i zewnętrznej. Podkreśla się, że jak Naczelnik Piłsudski w praktyce zapewniał sobie wpływ na obsadę rządu i kierunek jego działań, natomiast prezydent Wojciechowski ograniczał się do powołania rządu i nieingerowania w jego politykę. ^{[ 45 ]}

Ustawa z 2 sierpnia 1926 r., tzw. nowela sierpniowa ^{[ 46 ]}, przyznała prezydentowi szczególne uprawnienia (możliwość rozwiązania parlamentu, wydawanie rozporządzeń z mocą ustawy, uprawnienie do ogłoszenia budżetu w razie jego braku), wzmacniając władzę wiernego prezydenta Mościckiego, a ograniczając władzę Sejmu (np. ograniczenia związane z wotum nieufności dla rządu). ^{[ 47 ]} W praktyce politycznej starano się marginalizować rolę Sejmu (nie liczono się z nim, dokonując obsady rządu; mimo że Sejm był władny odwołać rząd, nie można był odsunąć od władzy obozu sanacyjnego, gdyż to Prezydent wierny sanacji decydował o powołaniu rządu – przykład Bartla; prezydent odraczał i zawieszał sesje, by ograniczyć rolę kontrolną Sejmu — np. sprawa Czechowicza). Zakwestionowano kontrolę sejmową rozporządzeń prezydenckich. Po 1930 r. i dużym sukcesie wyborczym sanacji szeroko korzystano z pełnomocnictw ustawodawczych dla organów wykonawczych. Sejm ograniczył swą rolę do uchwalania budżetu, korzystając z myśli Piłsudskiego, że nie jest stosownym organem do kierowania polityką państwa. O zmianach rządów i polityce państwa decydował Piłsudski, formalnie Generalny Inspektor Sił Zbrojnych, co było jawnym naruszeniem podstaw prawnego i oficjalnego ładu. Po zamachu stanu ustanowiono jednak inny ład, inne prawo – prawo nieoficjalne. Nikt nie został pociągnięty do odpowiedzialności za zamach majowy. Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem stał się partią dominującą, system wielopartyjny był fikcją. Opozycja mogła podnosić przejawy samowoli administracji i policji, ale sama była ograniczana przez zakazy demonstracji, zebrań, konfiskatę pism, zwolnienia z pracy, szykany ze strony administracji i policji. ^{[ 48 ]}

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Prawo hegemona w Polsce piłsudczykowskiej po 1935 Socynianie a idea sprawiedliwości Grotiusa

See comments (1)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word