Profesor Andrzej Nowicki obchodzi jubileusz dziewięćdziesięciolecia urodzin i siedemdziesięciolecia pracy naukowej. Znany filozof i działacz laicki, obecnie publikuje głównie we Włoszech. Poza tym pisze dzieło swojego życia — Atena Creanda. Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów zapala 90 świeczek na torcie ateisty i zaprasza na wykład Profesora. Okolicznościowe wykłady o filozofii Jubilata wygłoszą także prof. Francesco Raimondi oraz Antonio Sagredo, a także uczniowie Profesora. Wydawnictwo Racjonalista opublikowało dedykowaną Jubilatowi książkę jego Nauczyciela-Mistrza — Kazimierza Czapińskiego: 'Dokąd kler prowadzi Polskę? Laickie mowy sejmowe' .

Panie Profesorze, jak się Pan czuje jako 90-letni pracownik naukowy? Niewielu twórców w tym wieku uważa, że najważniejsze dzieło jeszcze przed nimi. Skąd czerpie Pan swój witalizm?

Najważniejszym źródłem energii są res creandae . Ten świat, na którym mi zależy, który uważam za najwyższą wartość i w którym mam szczęście prawie stale przebywać, czyli świat kultury wysokiej i głębokiej , składa się z istot kulturalnych, Homines , czyli Twórców (jeśli nie zawsze rzeczywistych, to w każdym razie potencjalnych) i z ich wytworów, czyli dzieł, które nazywam rzeczami (res ). Prawdziwe życie polega na „wdziełowstąpieniach" we własne dzieła lub w dzieła innych twórców. Kiedy wstępuję w dzieła filozofów, poetów, malarzy, kompozytorów, wchłaniam je w siebie, wypełniają mnie, przekształcają się — jak pokarm — w substancję mojej osobowości. Staję się człowiekiem zbudowanym z substancji kulturalnej (myślowej, obrazowej, muzycznej). Kultura jako świat cudownych dzieł żyje więc w tych ludziach, którzy potrafią ją w siebie wchłaniać. Ten sposób istnienia nazywam „życiem rzeczy w człowieku" (res in homine ).

Kiedy ja sam tworzę jakieś swoje dzieło, moje „wdziełowstąpienie" jest eksterioryzacją istotnych cząstek mojej osobowości w to dzieło. Zostaje ono nasycone moją „obecnością", a ja staję się człowiekiem żyjącym we własnych wytworach — homo in rebus , a jeśli są one wchłaniane przez czytelników, istnieję także w innych ludziach (homo in hominibus ).

Istniejąc w rzeczach i w ludziach, a także składając się z rzeczy i z ludzi, człowiek jest istotą ergantropijną , czyli posiadającą „dwie natury": jest równocześnie Człowiekiem i Rzeczami. Ergantropia jest centralną kategorią mojej filozofii, co łatwo zauważyć w moich pracach z ostatnich 42 lat.

Ten długi wstęp był absolutnie niezbędny, żeby móc wyjaśnić trudną sprawę źródeł energii. Trudność zrozumienia wynika stąd, że Świat Cudownych Dzieł Człowieka składa się nie tylko z tych dzieł, które są (czyli już istnieją, jako res factae ), ale także i przede wszystkim składa się z tych Dzieł, których nie ma, które jeszcze nie istnieją.

Nie istnieją zwykłym, materialnym sposobem istnienia, ale zachowują się tak, jakby chciały zaistnieć. Nazywam je res creandae . Res creanda ukazuje siętwórcy w postaci zachwycającej wizji i „mówi": "Patrz, jaka jestem piękna! Stwórz mnie !"

I właśnie ta wizja Rzeczy, którą powinienem stworzyć jest tym potężnym źródłem energii, które sprawia, że mimo biologicznej ruiny ciała chce się jeszcze żyć, tak długo, jak długo jeszcze pojawiać się będą takie piękne wizje — zadania do wykonania.

Które ze swoich wdziełowstąpień z okresu całej Pańskiej twórczości i pracy uważa Pan za najważniejsze?

Na to pytanie mam odpowiedź gotową, przemyślaną, niezmienną od osiemnastu lat. Pracą najważniejszą, najbliższą mi, jest książka wykładająca zbudowany przeze mnie system ergantropijnej inkontrologii: Spotkania w rzeczach (PWN 1991).

Na drugim miejscu na pewno Człowiek w świecie dzieł (PWN 1974). Na trzecim — Nauczyciele (Lublin1981).

Drugą serię stanowią najważniejsze prace z historii filozofii: o Brunie (1962 i nast.), Vaninim (1970 i nast.), Łyszczyńskim (1957, 1989), Witwickim, Trentowskim, itd.; i najważniejsza praca religioznawcza: Zarys dziejów krytyki religii (1986).

Trzecią serię prac „najbliższych" stanowią prace „literackie", zwłaszcza Lampa trzydziestu spotkań , Uczeń Twardowskiego , Ostatnia noc Vaniniego , Lucretiana , oraz inedita: Magnetyczne portrety Mozarta , liczące kilkaset stron libretto opery polsko-chińskiej i około tysiąca wierszy (Mózglęta w Mózgiganty , 1945).

Czwartą serię — prace o współczesnych filozofach włoskich (przeważnie w aktach międzynarodowych zjazdów i księgach pamiątkowych, zwłaszcza Ugo Spirito, Mario Rossi, Cleto Carbonara, Alberto Caracciolo, poza tym książka Współczesna filozofia włoska, i drukowana we Włoszech w odcinkach Italia Pensate (dotychczas 16 odcinków).

Jeśli zaś chodzi o wdziełowstąpienia w dzieła innych twórców, to nie jestem „człowiekiem jednej książki" (homo unius libri ) — Biblii czy Kapitału , ale człowiekiem, który ma „stu (dziesięć tysięcy) mistrzów".

Z moich prac wynika, że zakorzeniłem się bardzo głęboko w dziełach Bruna i Vaniniego, w kulturze greckiej (Heraklit, Euhemer, Platon, Arystoteles), w klasycznej filozofii niemieckiej (co najmniej kilkunastu między Leibnizem a Blochem), we współczesnej filozofii włoskiej, w kulturze chińskiej (zwłaszcza Cao Xueqin), w polskiej (Grzegorz z Sanoka, Kopernik, Staszic, Trentowski, Witwicki, Dobrowolski).

Proszę powiedzieć nieco więcej o tworzonej przez Pana Atena Creanda .

Atena (i towarzyszące jej Muzy) ukazywała mi się wielokrotnie, od najwcześniejszego dzieciństwa — zawsze w postaci wizji jakiegoś fascynującego zadania. Niewiele miała wspólnego z niedorzecznymi mitami (zwłaszcza z boginią wojny). Książka, którą teraz piszę, nie jest książką o „istniejącej" bogini, ale o czymś, co trzeba stworzyć na miejsce po wszystkich bóstwach wszystkich religii. W moim języku (w języku mojej filozofii) słowo „Bogini" nie jest związane z religią, nie oznacza istoty transcendentnej, która sprawuje nad czymś jakąś władzę i której trzeba składać jakieś ofiary. Oznacza wyłącznie personifikację jakiegoś pojęcia . Atena Creanda jest dla mnie personifikacją wartości. Jako religioznawca jestem zwolennikiem aksjologicznej teorii religii, według której w religijnej, irracjonalnej „skorupie" mogą być czasem ukryte jakieś cenne treści aksjologiczne, które warto z tej skorupy wyłuskać, ocalić, przenosząc je do kultury świeckiej.

Wielu ateistów dostaje gęsiej skórki na samo słowo „religia". Czy dziś, po wielu mniej lub bardziej udanych projektach świeckich religii, jest sens tworzenia kolejnej takiej koncepcji? Jakie funkcje miałaby pełnić świecka religia w pana wydaniu? Czy sądzi pan, że może się kiedyś przebić społecznie świecka religia, która dorówna swą żywotnością religiom opartym na pozaświatowości i irracjonalnych wierzeniach?

Kiedyś na Pańskie życzenie wygłosiłem już wykład o religiach ateistycznych. Nie chcę go teraz powtarzać. Moja Atena Creanda to personifikacja Kultury Wysokiej i Głębokiej.

Nie ma nic wspólnego z kultem religijnym, dogmatami, instytucjami kościelnymi, z duszpasterstwem pasterzy dusz, katechetami, spowiednikami, inkwizytorami, indeksami książek zakazanych i wojnami religijnymi.

Moja książka o Atenie ma uwieńczyć budowę systemu ergantropijnej inkontrologii wykładem mojej aksjologii.

Z inicjatywy prof. Jerzego Kochana Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów powołuje Komitet na rzecz budowy pomnika Kazimierza Łyszczyńskiego, pod pana honorowym przewodnictwem. Jest to z pewnością symbol polskiego ateizmu. 30 marca minęła 320 rocznica jego egzekucji, a środowisko polskich racjonalistów zaproponowało, aby ten dzień obchodzić jako Dzień Ateisty.

Kazimierz Łyszczyński (1634-1689) pojawił się w mojej świadomości — równocześnie z Brunem i Vaninim — jesienią 1934 roku i wraz z nimi stał się wybranym przedmiotem badań prowadzonych przez następne siedemdziesiąt kilka lat życia. Byłem współorganizatorem uroczystości związanych z Trzechsetleciem Jego śmierci, w roku 1989 na Zamku Królewskim w Warszawie. Brałem także udział w uroczystości odsłonięcia pomnika z jego wierszem — w tej miejscowości (Łyszczycy), gdzie się urodził. Mam własną koncepcję pomnika i wielu innych sposobów utrwalania jego obecności w kulturze światowej.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Czy Polska nierządem stoi? Obudzić się w Ameryce

See comments (4)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto

Andrzej Rusław Nowicki Ur. 1919. Filozof kultury, historyk filozofii i ateizmu, italianista, religioznawca, twórca ergantropijno-inkontrologicznego systemu „filozofii spotkań w rzeczach". Profesor emerytowany, związany dawniej z UW, UWr i UMCS. Współzałożyciel i prezes Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli oraz Polskiego Towarzystwa Religioznawczego. Założyciel i redaktor naczelny pisma "Euhemer". Następnie związany z wolnomularstwem (w latach 1997-2001 był Wielkim Mistrzem Wielkiego Wschodu Polski, obecnie Honorowy Wielki Mistrz). Jego prace obejmują ponad 1200 pozycji, w tym w języku polskim przeszło 1000, włoskim 142, reszta w 10 innych językach. Napisał ok. 50 książek. Specjalizacje: filozofia Bruna, Vaniniego i Trentowskiego; Witwicki oraz Łyszczyński. Zainteresowania: sny, Chiny, muzyka, portrety.  Private site  Number of texts in service: 52  Show other texts of this author  Newest author's article: W chiński akwen... Wolność w Hongloumeng