Chrześcijaństwo przenosząc swoje centrum — jest to proces wymuszony i skorelowany z sekularyzacją i laicyzacją społeczeństw europejskich — do krajów tzw. Trzeciego Świata będzie musiało się stawać coraz bardziej podobne do swojego wizerunku z pierwszych wieków istnienia.: purytańskie, wojownicze, konserwatywne, mistyczne, profetyczne. Rosło będzie zapotrzebowanie na męczenników (coraz mniej zachodniego racjonalizmu, krytycyzmu i naukowości), odrzucanie spuścizny kultury zachodnio-europejskiej (moralność, demokracja, humanizm), ale jednocześnie musi się stawać coraz bardziej pluralistyczne, rozproszone, wielowątkowe i multi-rytualne. Zachód dla katolicyzmu i Rzymu jest już peryferią — zdaje sobie z tego sprawę Benedykt XVI (nie zdawał sobie Jan Paweł II mówiąc o "wiośnie Kościoła" ^{[ 19 ]}). Jedyną nadzieja Kościoła w przestrzeni zachodniej jest obrona przywilejów, np. podatkowych, wynikających z jego niegdysiejszej pozycji.

Przykładem tych właśnie, opisanych procesów może być postępujący rozłam w kościele anglikańskim — choć to inne wyznanie i kościół mniej scentralizowany i zdyscyplinowany formalnie niż rzymski, ale tendencja jest uniwersalna — gdzie Afrykanie i Azjaci są bardziej ortodoksyjni i fundamentalistyczni, niźli wyznawcy anglikanizmu w metropolii, na Wyspach Brytyjskich; dotyczy to głównie spraw etyczno-moralnych i wyświęcania kobiet. Dlatego m.in. Benedykt XVI stara się tych purytanów anglikańskich przeciągnąć do katolicyzmu.

W bezpośredniej konfrontacji z islamem (Afryka) i charyzmatycznymi, mistycznymi i fundamentalistycznymi wyznaniami ewangelikalnymi (Ameryka Łacińska) katolicyzm będzie musiał przyjąć taką płaszczyznę konfrontacji i egzemplifikacji.

Jan Paweł II jasno opowiedział się (i też zapoczątkował swoim pontyfikatem) proces fundamentalizacji — na nowo, po soborowej próbie dostosowania i otwarcia katolicyzmu na nowoczesność, na modernizm, na współpracę z kulturą Zachodu - Kościoła rzymskiego. Z jednej strony ów trend można wpisać w ogólnoświatową tendencję do tzw. „odnowy religijności" (o czym mówią tacy koryfeusze współczesnej humanistyki jak P.Berger czy J.Habermas), ale o charakterze ortodoksyjnym, fundamentalistycznym, purytańskim (islam od rewolucji imama R.Chomeiniego, wpływy protestanckich born again na sytuację w USA czy rosnąca popularność fundamentalistów hinduistycznych na Półwyspie Indyjskim). Działania na polu zwalczania „teologii wyzwolenia" mogą być zaliczone do tej kategorii działań Watykanu. Ale jest i druga strona — w wyniku tych działań Kościół w swoim zapleczu ilościowym (za jaki uchodzić miała Ameryka Łacińska) w dłuższej perspektywie przegrywa. Charyzmat, mistyczny żar, emanacja emocji religijnych nie przystają do hierarchicznej struktury rodem z feudalnej Europy. A to właśnie biurokracja kościelna jest (i była dotychczas zawsze) podstawą działań Kościoła, zwłaszcza w tym regionie świata.

Ale najlepszym podsumowaniem tych rozważań nad sukcesem denominacji pentekostalnych i kryzysem Kościoła katolickiego w Ameryce Łacińskiej mogą być słowa N.Klein napisane w duchu anty-korporacjonistycznym (odnoszące się co prawda do innej sytuacji i zagadnień, ale meritum problemu pozostaje uniwersalne - Kościół katolicki jest bowiem najstarszą i najbardziej globalną korporacją działającą zarówno w wymiarze „duchowym" jak i „materialnym") odniesione do walki ludzi przeciwko uniformizacji, scalaniu, standaryzacji wszelkich przestrzeni naszego życia — a nade wszystko materializacji i utowarowienia: jest ta walka zorganizowana zgodnie z zasadami stanowiącymi odwrotność sposobu organizacji państw, korporacji i tradycyjnych organizacji religijnych. Na skupianie odpowiada rozdrobnieniem, na centralizację — dyspersją, na koncentrację władzy — labiryntem rozproszenia i mnogością podmiotów, na homogenizację — skrajnym pluralizmem ^{[ 20 ]}. I tu należy szukać również przyczyn — w pewnych światowych procesach i tendencjach — uwiądu takich korporacyjnych podmiotów jakim jest bez wątpienia Kościół katolicki. Choć do końca nie musi to być proces korzystny dla jednostki ludzkiej jako takiej.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Brat Tariq i muzułmańskie maski: o taksonomii islamskich podstępów Chrystus miasta

Comment on this article..   See comments (13)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Radosław S. Czarnecki Doktor religioznawstwa. Publikował m.in. w "Przeglądzie Religioznawczym", "Res Humanie", "Dziś", ma na koncie ponad 130 publikacji. Wykształcenie - przyroda/geografia, filozofia/religioznawstwo, studium podyplomowe z etyki i religioznawstwa. Wieloletni członek Polskiego Towarzystwa Religioznawczego. Mieszka we Wrocławiu.  Number of texts in service: 129  Show other texts of this author  Newest author's article: Return Pana Boga