Author of this text: Ed Yong

Translation: Krzysztof Achinger

Nie ma działania wystarczająco głupiego, abyś nie mógł znaleźć kogoś, kto by się go podjął, jeżeli jest ono wspierane przez celebrytę. Nawet najgłupsze rady na każdy temat, poczynając od sposobów leczenia po diety znajdą szczęśliwych idiotów ustawiających się w kolejce, aby ich wysłuchać, jeżeli tylko pochodzą z ust człowieka, który choć raz pojawił się w telewizji. Takie rekomendacje mogą być tragiczne w skutkach, mogą też być bardzo korzystne, jeżeli ludzie, o których mowa będą mądrzy i posiadający odpowiednią wiedzę, poczynając od starszyzny wioski, a kończąc na przywódcach danej społeczności. Wszystko to jest częścią jednego trendu — ludzkiego zamiłowania do małpowania jednostek o wysokim statusie. A teraz wygląda na to, że nie jesteśmy jedynym gatunkiem z takimi skłonnościami. Szympansy mają tę samą skłonność do naśladowania osobników o większym prestiżu.

Wiemy, że szympansy naśladują nowe zwyczaje jeden od drugiego, a różne grupy cieszą się bogatymi i zróżnicowanymi kulturami. Rozumienie tych zjawisk zawdzięczamy w głównej mierze naukowcom, takim jak Victoria Horner, Andrew Whiten oraz Frans de Waal z Yerkes National Primate Research Center. Teraz ta sama grupa odkryła, że podczas przekazywania zwyczajów, niektóre szympansy są bardziej wpływowe niż inne. Gdy mają wybór między dwoma jednostkami, szympansy skłaniają się do kopiowania działań starszych i ważniejszych osobników

Yerkes Center jest, nawiasem mówiąc, wzorowym ośrodkiem badawczym szympansów. Szympansy żyją na przestronnych wybiegach na świeżym powietrzu, obsianych trawą, wyposażonych w instalacje do wspinaczki, huśtawek oraz zabawek wspomagających stymulację ich mózgów. Badacze wołają każdego szympansa po imieniu i zapraszają do wzięcia udziału w badaniach, pozwalając im na zapoznanie się z przyrządami badawczymi.

Do tej pory badacze z Centrum skupiali się na tym, czy szympansy przekazują zwyczaje jeden drugiemu, a teraz rozpoczęli badanie nad tym, dlaczego szympansy mogą decydować się na kopiowanie zachowań innych osobników. Horner dał dwóm grupom szympansów możliwość nauczenia się zestawu nowych umiejętności od jednego z dwóch nauczycieli. W każdej parze nauczycieli, jedno zwierzę było wysoko postawioną starszą samicą, która z powodzeniem przekazywała wcześniej zwyczaje, a drugim był młodszy osobnik bez takiego doświadczenia.

W pierwszej grupie Horner nauczyła starszą samicę, aby zbierała plastikowe żetony i wkładała je do pudełka w kropki w zamian za jedzenie. W międzyczasie nauczyła także młodszą samicę robić to samo z pudełkiem w paski. W drugiej grupie pudełka przydzielono odwrotnie. Przez dziesięć dni inne szympansy obserwowały swoich demonstratorów odgrywających zbieranie żetonów podczas 20-minutowych sesji.

Gdy widzowie otrzymali własne żetony, byli bardziej skłonni wrzucać je do pudełek preferowanych przez starszą, znajdującą się wyżej w hierarchii małpę, niezależnie od tego, czy pudełka były w kropki czy w paski. Ćwicząc w grupach opowiadały się za jej wyborem przez 70% i 90% czasu. Jako jednostki, również preferowały taki wybór.

Skłonność ta musi wypływać z różnicy między dwiema nauczycielkami, ponieważ żadne z działań nie było trudniejsze, ani też nie przynosiło większych korzyści. Nauczycielki pracowały w równoległych sesjach, tyle samo razy i w takiej samej odległości od publiczności. A dominująca szympansica nie zachowywała się agresywniej od tej, która znajdowała się niższej w hierarchii.

Horner uważa, że szympansy, podobnie jak ludzie, zyskują „prestiż" podczas demonstrowania swoich umiejętności i wiedzy, ale posiadanie prestiżu daje nieproporcjonalny wpływ na inne osobniki. Efekt ten jest prawdopodobnie jeszcze silniejszy w naturze, gdzie znajdujące się niżej w hierarchii jednostki mogą bardziej obawiać się agresywnych nagan od innych osobników i pozostawać na peryferiach grupy. Jednak nie wiadomo, co dokładnie przyczynia się do ich prestiżu: wiek, status społeczny, poprzednie sukcesy czy może mieszanka wszystkich naraz? Badając tylko dwie pary demonstratorów, Horner nie jest jeszcze w stanie tego określić.

Może to być sprawa oczywista, ale ponieważ nigdy wcześniej tego nie badano, rzuca to nowe światło na kulturę szympansów. Grupy dziko żyjących szympansów z pewnością różnią się kulturowo, ale równocześnie badacze terenowi odkryli, że większość nowości nigdy nie jest rozpowszechniona. Szympansy także „tkwią" w znanych już technikach. Opierają się przed przyjęciem nowej strategii, nawet jeżeli jest bardziej efektywna.

Wyniki badań Horner mogą pomóc w wyjaśnieniu tego zjawiska. Wygląda na to, że w społecznościach szympansów poddaństwo jest matką innowacji. Większość innowacji należy do usytuowanych niżej w hierarchii jednostek, które próbują unikać rywalizacji z przełożonymi. Jak na ironię, znacznie mniej prawdopodobnym jest, aby jednostki te były naśladowane przez pozostałe małpy. Tylko jeżeli awansują, będą miały szansę przekazać swoje nowe zachowania kolegom.

Źródło: PLoS ONE

Zdjęcia: Matthew Hoelscher

Tekst oryginału.

Not Exactly Rocket Science/Discover, 21 maja 2010r.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Żółć mnie zalewa, czyli refleksje o polskiej edukacji Partnerstwo amerykańsko-indyjskie. Perspektywy rozwoju.

Comment on this article..   See comments (2)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Ed Yong Mieszka w Londynie i pracuje w Cancer Research UK. Jego blog „Not Exactly Rocket Science” jest próbą zainteresowania nauką szerszej rzeszy czytelników poprzez unikanie żargonu i przystępną prezentację.  Private site  Number of texts in service: 148  Show other texts of this author  Newest author's article: Podstępny cętkowany kot udawał, że jest przedstawicielem innego gatunku