Orzeł: biały czy czarny?

1. Richard Bartz, Munich, 2007

Na koniec wątek zoologiczno-symboliczny czyli o naszym orle. Generalnie jest to symbol piastowski, gdzie pojawia się w dwóch wersjach w zależności od gałęzi rodowej: czarnego i białego orła. Orla symbolika występuje w tych dawnych wierzeniach sarmackich. Co ważniejsze, Polska to także siedziba orłów. Orzeł biały — bielik — jest jednak tym mniej interesującym. Bardziej interesujący jest ciemny orzeł — trzeba bowiem pamiętać, że to ten jest królem orłów i występował u nas, w rejonach gdzie szczególnie mocno przewijają się wątki dawnych wierzeń. Chodzi o orła zwanego zysem albo królewskim. Jego łacińska nazwa to Aquila chrysaetos, jest w zasadzie nazwą łacińsko-grecką znaczy złoty orzeł. Orzeł jest brązowy, dziób i łapy ma żółto-czarne, skąd natomiast złoto? Otóż złoty odcień ma jego upierzenie z tyłu głowy — nie tylko jednak stąd jego królewskość.

Fot. J. Glover — Atlanta, Georgia, Nova, Southeastern Raptor Rehabilitation Center, Auburn University, 2004

Ów złoty orzeł to „król ptaków", tak jak lew jest „królem" zwierząt lądowych. Jest alfa predatorem — znajduje się na szczycie swego łańcucha pokarmowego. Uważany jest także za najpiękniejszego orła, jest najsilniejszym europejskim orłem, mniejszym wprawdzie od bielika, ale od niego silniejszym. Potrafi latać z prędkością 160km/h, a nurkując może podwoić tę prędkość — do 320km/h. Pazury ma ostrzejsze niż u kota. W locie ślizgowym i w czasie krążenia skrzydła układa w kształcie V.

Fot. Bohuą Číčel, Aquila chrysaetos, Navasrky, Czechy, 2009

Co złoty orzeł ma wspólnego z kobietami? Orlice są dwa razy większe. Są to zwierzęta monogamiczne, lecz samiec czasami pomaga samicy wysiadywać jaja, czasami też przynosi wysiadującej samicy pożywienie. Z piskląt królewskiego orła przeżywa na ogół jedno — eliminujące rodzeństwo. Zamieszkuje głównie wysokie góry Eurazji, w Polsce — Gorce. Polują na zające bielaki, kuny, koty (!), susły, świstaki, węże, kruki, dzikie kaczki, głuszce, czasami: lisy, a nawet owce i młode kozice górskie. Chwytając szponami mogą zmiażdżyć czaszkę ofiary. Czasami polują w parach. Sokolnicy potrafią tak wyszkolić orła królewskiego, by ten był skutecznym zagrożeniem dla wilka.

Fot. Johann Jaritz, Eagle's Arena, Zamek Lanckoroński, austriacka Karyntia, nieopodal Ossiachu, gdzie znajduje się grób Bolesława Śmiałego z inskrypcją: Rex Boleslaus Poloniae occisor sancti Stanislai Episcopi Cracoviensis (Król Polski Bolesław, morderca św. Stanisława), wszelako badania z lat 50. XX w. pod kierownictwem Karoliny Lanckorońskiej wykazały, że w grobie tym znajdują się zwłoki Irinburgi.

Od czasów starożytnych jest symbolem zwycięstwa, duchowego uniesienia i wtajemniczenia. Orzeł to ptak latający najwyżej, więc uważano, że jest bliżej Stwórcy. U Asyryjczyków, Hetytów i Persów występował na flagach. Dla Rzymian to posłaniec boga Jowisza. Reprezentuje ścieżkę słońca dla Azteków. U Indian orzeł to symbol prawdy i odwagi (zwłaszcza jego pióro, które jest święte).

*

Tupnęła mocno nóżką i rzekła:
— Tak jest i niema o czym mówić.
I tak było i nie mówiło się więcej o tym. (Wasylewski)

Comment on this article..   See comments (13)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto