Zagadnienia epistemologiczne są niezwykle istotne dla filozofii, a także innych nauk. Odnoszą się bowiem do poznania, które jest fundamentalnym aktem umysłowym każdej istoty ludzkiej i niejako definiuje jej sposób bycia w świecie. Rzeczą oczywistą zatem jest, że teorie poznania i wiedzy nurtowały już starożytnych Greków, którzy byli przecież pionierami filozofii. Poniżej postaram się scharakteryzować elementarne rodzaje wiedzy, które zostały zdefiniowane przez antycznych myślicieli.

Wedle starożytnych Greków istnieją trzy podstawowe typy wiedzy: episteme, doxa oraz techne. Jako pierwszą opiszę episteme, gdyż jest ona najistotniejsza i stoi najwyżej w hierarchii. Episteme jest wiedzą pewną, niekwestionowaną, pełnym odzwierciedleniem rzeczywistego stanu rzeczy. Parmenides z Elei twierdził, że powstaje ona jako rezultat poznania rozumowego, nie opartego na doświadczeniu i zmysłach. Według Platona episteme była odbiciem prawdziwej rzeczywistości, płynęła ze świata idei i podobnie jak u Parmenidesa, mogła objawić się tylko poprzez rozum. Świat idei był jednakże niedostępny dla śmiertelników, którzy egzystowali w jej iluzorycznym odbiciu. Sama episteme, jednakże była możliwa do osiągnięcia dla ludzi dzięki temu, że poznająca dusza, egzystowała wcześniej w świecie idei i mogła tam poznać realny stan bytu.

Doxa oznaczająca w języku greckim przekonanie, bądź mniemanie, jest wiedzą pozorną i niepełną. Warto zaznaczyć, że doxa i episteme istnieją ze sobą w relacji antagonistycznej. Doxa jest przeciwieństwem episteme, jest niedoskonała, ma charakter aposterioryczny i spekulatywny. Doxa w istocie nie jest wiedzą o rzeczywistości, lecz opinią o niej. Zarówno Parmenides jak i Platon twierdzili, że doxa jest efektem działania zmysłów, wiadomością opartą na doświadczeniu, powstającą w umyśle ludzkim złudną wizją rzeczywistości, przefiltrowaną przez pryzmat zmysłów.

Ostatnią z wyróżnionych typów wiedzy jest techne, oznacza umiejętność lub sztukę, jest wiedzą o tym w jaki sposób coś kreować. Podczas, gdy istotą episteme był wymiar teoretyczny, istotą techne jest wymiar praktyczny. Dzięki jej poznaniu można osiągnąć informacje jak działać, aby osiągnąć oczekiwany rezultat.

Wszystkie wymienione tu rodzaje wiedzy odnoszą się do osobnych aspektów poznania. Uzupełniają się i istnieją ze sobą w relacjach, tworząc spójną całość. Owe teorie stworzone w czasach starożytnych, dały podwaliny do rozwoju epistemologii i na przestrzeni wieków były używane i rozwijane przez wielu filozofów.

Bibliografia:

Michał Kuziak i inni, Słownik myśli filozoficznej, Wydanie I, Bielsko Biała 2004, PPU Park.

Włodzimierz Łagocki i Grzegorz Pyszczek, Filozofia, Warszawa 2000, Wydawnictwo Naukowe PWN.

Simon Blackburn, Oksfordzki słownik filozoficzny, Warszawa 1997, Książka i Wiedza.

Comment on this article..   See comments (7)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word