Stąd racjonalizacje chrześcijańskie Kossak nie przekonują mnie.

Przekonująca jest natomiast całkowicie świecka motywacja Protestu zawarta we fragmencie: "W upartym milczeniu międzynarodowego żydostwa, w zabiegach propagandy niemieckiej usiłującej już teraz zrzucić odium za rzeź żydów na Litwinów i… Polaków, wyczuwamy wrogiej dla nas akcji. Wiemy również, jak trujący bywa posiew zbrodni. Przymusowe uczestnictwo narodu polskiego w krwawym widowisku spełniającym się na ziemiach polskich, może snadno wyhodować zobojętnienie na krzywdę, sadyzm i ponad wszystko groźne przekonanie, że wolno mordować bliźnich bezkarnie."

Z fragmentu tego wynika, że Kossak rozumiała, że Holocaust Żydów będzie miał tragiczne konsekwencje dla Polaków. Po pierwsze dlatego, że amerykańscy Żydzi po wojnie będą jakoś musieli załatwić swój brak większego zaangażowania na rzecz swoich ziomków i uczynią to oczywiście przez wykreowanie Polaków na winowajców, tym bardziej, że już wtedy, w 1942, jak wynika jasno z treści ulotki, Niemcy zaczęli kreować Polaków na sprawców Zagłady. A zatem milczenie będzie miało swoje tragiczne dla Polski konsekwencje. Po drugie skoncentrowanie zagłady Żydów na ziemiach polskich można traktować jako najbardziej destruktywną próbę zniszczenia tożsamości narodowej Polaków. Polska nigdy dotąd nie urządzała na swoich ziemiach rzezi mniejszości etnicznej czy wyznaniowej — i stanowi to część naszego dziedzictwa. Oto jednak Niemcy przynieśli nam rzeź Żydów na polskie ziemie. Gdyby Polacy ulegli lękowi przed śmiercią czy małostkowości, obojętność wobec Zagłady Żydów mogłaby przynieść konsekwencję zniszczenia polskiej tożsamości. Holocaust Żydów był śmiertelnym zagrożeniem dla narodu polskiego. W tym świetle wydaje mi się bardziej zrozumiałe, że liderzy przedwojennych narodowców zrozumieli najszybciej to zagrożenie. Uważam, że ten motyw był dominujący, natomiast chrześcijańska motywacja była po prostu racjonalizacją, która mogła trafić do wyobraźni milionów.

Nacjonalizm laicki Niemojewskiego nie różniłby się tutaj od nacjonalizmu katolickiego Mosdorfa czy Kossakowej. Warto przypomnieć, że choć Niemojewski był czołowym polskim antysemitą Młodej Polski, to zarazem on jako jeden z niewielu krytyków Żydów był dość krytyczny, by nie ulec carskiej fałszywce zatytułowanej Protokoły Mędrców Syjonu. W tym czasie był to międzynarodowy bestseller, promowany przez nestora amerykańskiej potęgi gospodarczej, Henry Forda. Niemojewski już w 1919 uznał, że jest to pismo niepoważne i odmówił jego publikacji. Gdy mimo to tekst ten ukazał się w Polsce, Niemojewski opublikował jego obszerną krytykę jako jeden z pierwszych wykazując, że jest to carska fałszywka. Tymczasem biskupi polscy w liście z 1920 odwoływali się do tez Protokołów. Gdyby nacjonalizm polski nie był katolicki, lecz laicki nie sądzę, by uległ on pokusie darwinizmu społecznego a tym samym wspólnictwie w zbrodni, byłby on natomiast bardziej krytyczny.

Konflikt polsko-żydowski w okresie II RP był dużym problemem, ale jego głównym podłożem była walka o kontrolę tych zawodów, które tworzyły klasę średnią: lekarzy, prawników, a zwłaszcza przedsiębiorców. Konflikt ten wynikał z dwóch kluczowych przyczyn: słabości instytucjonalnej młodego państwa oraz nade wszystko z jego wadliwej konstrukcji ustrojowej. Głównym problemem Polski było przyjęcie modelu demokracji na wzór państw zachodnich, podczas kiedy przez całe wieki udanego bytu państwowego Polska tworzyła całkowicie odmienne ustroje od tych zachodnioeuropejskich. Młoda Polska miała wielonarodową strukturę społeczną, która w takim ustroju, jaki skopiowano z zachodu, skazywała nas na konflikty społeczne. Ustrój ten generował wówczas stan permanentnej wojny wszystkich ze wszystkimi. Polski antysemityzm był jedynie fragmentem dużej panoramy ówczesnych konfliktów społecznych. Konflikt polsko-żydowski w żadnej mierze nie wynikał jednak z jakiejś generalnej niechęci polskiej do Żydów. Przeciwnie, naród polski przez całe wieki był w zasadzie jedynym chrześcijańskim narodem filosemickim, narodem, który stworzył Żydom nie tylko warunki tolerancji, lecz przede wszystkim namiastkę własnej ojczyzny, której nie posiadali. Koegzystencja ta była możliwa tylko dzięki unikalnemu ustrojowi politycznemu jaki wytworzyli Polacy a jej podstawy zostały zniszczone wraz ze zniszczeniem państwa polskiego przez zaborców. Konflikt polsko-żydowski to spadek po 123 latach zaborów w czasie których celowo podsycano napięcia między różnymi grupami społecznymi w ramach intencjonalnej polityki divide et impera.

Nie można dziś wyjmować tych konfliktów z szerszego kontekstu polskiego. Nie można także wpisywać ich w sztuczny kontekst europejskich ludobójstw. Na horyzoncie konfliktu polsko-żydowskiego nie było walki na wyniszczenie, dlatego, że polskiemu nacjonalizmowi „brakowało" jednego kluczowego komponentu ideowego, który łączył wszystkie ówczesne ludobójstwa. Należy podkreślić, że były one zupełnie niezależne od tego, jaką religię wyznaje dany naród, gdyż wydarzyły się zarówno u muzułmanów, protestantów, prawosławnych, jak i katolików. Ich zaistnienie było natomiast uwarunkowane jednym wspólnym czynnikiem ideowym. Głównym źródłem patologii XX-wiecznego nacjonalizmu było jego „unaukowienie" czyli wpływ darwinizmu społecznego, który uwiódł tych, którzy kochają swój naród i którzy nienawidzą narodów wrogich, ku destruktywnej idei, że między narodami toczy się walka jak w świecie zwierząt. Wszystkie praktycznie ludobójstwa XX w., poczynając od ludobójstwa Ormian a kończąc na ludobójstwie wołyńskim, stworzyła przede wszystkim idea darwinizmu społecznego. Tym samym każdy nacjonalizm, który był wolny od tego „nowoczesnego" sznytu był siłą rzeczy bardziej humanitarny. Polski nacjonalizm był „nienowoczesny", dlatego nie wpisywał się w ten nurt.

Comment on this article..   See comments (8)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto