Wobec jednoznacznego postanowienia art. 10 ust. 4 konkordatu stwierdzenie takie stanowiłoby superfluum ustawowe. Należy ponadto zwrócić uwagę, że w drugim zdaniu art. 11 znaczenie nierozerwalności małżeństwa podkreśla tylko jedna strona...

Artykuł 12

1. Uznając prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci oraz zasadę tolerancji Państwo gwarantuje, że szkoły publiczne podstawowe i ponadpodstawowe oraz przedszkola, prowadzone przez organy administracji państwowej i samorządowej, organizują zgodnie z wolą zainteresowanych naukę religii w ramach planu zajęć szkolnych i przedszkolnych.
2. Program nauczania religii katolickiej oraz podręczniki opracowuje władza kościelna i podaje je do wiadomości kompetentnej władzy państwowej.
3. Nauczyciele religii muszą posiadać upoważnienie (missio canonica) od biskupa diecezjalnego. Cofnięcie tego upoważnienia oznacza utratę prawa do nauczania religii. Kryteria wykształcenia pedagogicznego oraz forma i tryb uzupełniania tego wykształcenia będą przedmiotem uzgodnień kompetentnych władz państwowych z Konferencją Episkopatu Polski.
4. W sprawach treści nauczania i wychowania religijnego nauczyciele religii podlegają przepisom i zarządzeniom kościelnym, a w innych sprawach przepisom państwowym.
5. Kościół katolicki korzysta ze swobody prowadzenia katechezy dla dorosłych, łącznie z duszpasterstwem akademickim.

Stan obecny:
Art. 19 ust. 1 ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego stwierdza, iż „nauczanie religii dzieci i młodzieży odbywa się w punktach katechetycznych organizowanych w kościołach, kaplicach i budynkach kościelnych, a także w innych pomieszczeniach udostępnionych na ten cel przez osobę uprawnioną do dysponowania pomieszczeniem", a w ust. 2 dodaje, że „nauczanie religii uczniów szkół publicznych może odbywać się również na zasadach określonych w odrębnej ustawie".
Art. 12 ust. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty stwierdza, że „uznając prawo rodziców do religijnego wychowania dzieci, szkoły publiczne podstawowe organizują naukę religii na życzenie rodziców, szkoły publiczne ponadpodstawowe — na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie".
Par. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 14 kwietnia 1992 w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych stwierdza, iż „w publicznych szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, przedszkolach oraz placówkach oświatowo-wychowawczych, zwanych dalej szkołami, organizuje się, w ramach planu zajęć szkolnych lub wychowawczych, naukę religii dla uczniów, których rodzice (opiekunowie prawni) wyrażą takie życzenie, a w szkołach ponadpodstawowych — dla uczniów, których rodzice lub sami uczniowie wyrażą takie życzenie. Po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie".
Uwagi:
"Wprowadzenie przez konkordat nauczania religii do szkół publicznych nie da się pogodzić ze świeckim charakterem państwa i szkoły". (1)

Obecność religii w szkole potwierdził polski parlament uchwalając w 1991 roku ustawę o systemie oświaty. Konkordat nie wprowadza w tej dziedzinie żadnego novum. Podkreśla natomiast, iż nauczanie religii musi być zgodne z zasadą tolerancji. Warunku takiego nie ma w art. 12 ust. 1 ustawy o systemie oświaty z 1991 r. (choć o tolerancji mówi się w preambule ustawy).

Interpretacja określenia „organizują naukę religii" użyta w konkordacie nie ulegnie zmianie, a państwo formalnie nadal świeckie i neutralne w sprawach religii w rzeczywistości nabierze cech państwa wyznaniowego. Świadczy o tym żądanie od rodziców deklaracji w sprawie pobierania nauki religii przez ich dzieci, prowadzenie dokumentacji nauczania religii przez szkołę, umieszczenie stopnia religii na świadectwie szkolnym, opłacanie nauczycieli religii przez państwo (...)". (1)

Wszystkie powyższe postanowienia zostały wprowadzone do wewnętrznego porządku prawnego przed podpisaniem konkordatu.

"Konkordat usiłuje przesądzić zasadę nauczania religii w szkołach w ramach planu zajęć", czego nie przewiduje ustawa o systemie oświaty". (2)

Nauczanie religii w ramach planu zajęć odbywa się na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej, wydanego na podstawie delegacji zawartej w art. 12 ust. 2 ustawy o systemie oświaty i uznanego za zgodne z prawem przez Trybunał Konstytucyjny. Konkordat rozszerza nauczanie religii na przedszkola. (3) (4) Nauczanie religii w przedszkolach odbywa się już od jesieni 1992 r. na podstawie cyt. wyżej rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej.

Konkordat „akcentując wyłączną rolę rodziców do decydowania o pobieraniu nauki religii przez katolicką młodzież szkół ponadpodstawowych odbiera jej posiadane dotąd prawo samodzielnego decydowania w tych sprawach". (1)

Konkordat nie zmienia nic w dotychczasowych uprawnieniach uczniów i rodziców do decydowania o uczęszczaniu na lekcje religii. Art. 12 ust. 1 konkordatu dokładnie odpowiada postanowieniom art. 12 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, zastępując jedynie wyliczenie wszystkich przewidzianych w ustawie sytuacji ogólnym sformułowaniem „zgodnie z wolą zainteresowanych".

Konkordat utrwala dyskryminacyjne położenie uczniów należących do mniejszości wyznaniowych, którzy — z powodu małej liczebności — nie uczęszczają na lekcje religii w szkole, lecz pobierają naukę w punktach katechetycznych. W efekcie, zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 20 kwietnia 1993 r., otrzymują na świadectwie „dyskryminującą" kreskę. (1)

Zgodnie z postanowieniem Trybunału Konstytucyjnego z 14 lipca 1993 r., rozstrzygającym wątpliwości dotyczące orzeczenia TK z 20 kwietnia 1993 r., na świadectwach szkolnych mogą być uwidaczniane także oceny uzyskiwane przez uczniów w zorganizowanych przez organ prowadzący szkołę punktach nauczania religii dla grup międzyszkolnych lub w pozaszkolnych punktach katechetycznych. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 25 sierpnia 1993 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych, uwzględniające powyższe postanowienie Trybunału, zostało przygotowane przy współpracy i z akceptacją kościołów mniejszościowych.

Konkordat nie przewiduje nadzoru państwa nad programami i realizacją nauczania religii w szkołach państwowych. (1) (4)

Istotnie, konkordat nie upoważnia państwa do nadzorowania programu i podręczników do nauki religii. Świeckie państwo nie powinno aspirować do takich kompetencji, jego urzędnicy musieliby się bowiem wypowiadać w kwestiach doktrynalnych i kanonicznych. (Należy jednak przyznać, że konkordat włoski przewiduje takie uprawnienia władz państwowych). Nie oznacza to jednak, iż państwo traci jakąkolwiek kontrolę nad procesem nauczania religii w publicznych placówkach. Nauczyciele religii podlegają — zgodnie z ust. 4 — wszystkim przepisom państwowym, które nie dotyczą spraw związanych z treściami nauczania i wychowania religijnego — a więc np. ogólnym rygorom związanym z organizacją i dyscypliną pracy. Muszą także spełniać kryteria wykształcenia pedagogicznego, o których mowa w ust. 3. „Konkordat przekreśla definitywnie dążenia znacznej części katolików, którzy są zwolennikami nauczania religii w punktach katechetycznych". (7) Konkordat gwarantuje, że szkoły publiczne będą organizować naukę religii, nie zmusza jednak Kościoła, by prowadził katechizację wyłącznie w placówkach oświatowych.

Artykuł 13

Artykuł 14

1. Kościół katolicki ma prawo zakładać i prowadzić placówki oświatowe i wychowawcze, w tym przedszkola oraz szkoły wszystkich rodzajów, zgodnie z przepisami prawa kanonicznego i na zasadach określonych przez odpowiednie ustawy.
2. W realizowaniu minimum programowego przedmiotów obowiązkowych i w wystawianiu druków urzędowych szkoły te podlegają prawu polskiemu. W realizowaniu programu nauczania pozostałych przedmiotów szkoły te stosują się do przepisów kościelnych. O publicznym charakterze tych szkół i placówek decyduje prawo polskie.
3. Nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy oraz uczniowie i wychowankowie szkół i placówek wymienionych w ustępie 1 — jeśli są one szkołami lub placówkami publicznymi albo mają uprawnienia szkół lub placówek publicznych — mają prawa i obowiązki takie same jak analogiczne osoby w szkołach i placówkach publicznych.
4. Szkoły i placówki wymienione w ustępie 1 będą dotowane przez Państwo lub organy samorządu terytorialnego w przypadkach i na zasadach określonych przez odpowiednie ustawy.

Stan obecny:
Prawo do zakładania i prowadzenia placówek oświatowych i wychowawczych przyznaje Kościołowi ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP.

Artykuł 15
1. Rzeczpospolita Polska gwarantuje Kościołowi katolickiemu prawo do swobodnego zakładania i prowadzenia szkół wyższych, w tym uniwersytetów, odrębnych wydziałów i wyższych seminariów duchownych oraz instytutów naukowo-badawczych.
2. Status prawny szkół wyższych, o których mowa w ustępie 1, a także tryb i zakres uznawania przez Państwo kościelnych stopni i tytułów oraz status prawny wydziałów teologii katolickiej na uniwersytetach państwowych regulują umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Konferencją Episkopatu Polski upoważnioną przez Stolicę Apostolską.
3. Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie i Katolicki Uniwersytet Lubelski są dotowane przez Państwo. Państwo rozważy udzielanie pomocy finansowej odrębnym wydziałom wymienionym w ustępie 1.

Stan obecny:
Prawo do zakładania i prowadzenia szkół wyższych przyznaje Kościołowi ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP. 14 czerwca 1991 r. Sejm uchwalił ustawę o finansowaniu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego z budżetu państwa.
Uwagi:
"Dotowanie KUL (...) może nie nasuwać zastrzeżeń" lecz dotowanie kształcenia wyłącznie duchownych Kościoła katolickiego budzi poważne wątpliwości. (2) (4)
Papieska Akademia Teologiczna jest uczelnią kształcącą oprócz duchownych także osoby świeckie. Przewiduje to par. 9 ust. 2 pkt 4 umowy z dnia 30 czerwca 1989 r. między Rządem a Konferencją Episkopatu w sprawie uregulowania statusu wyższych uczelni papieskich (Mon. Pol. Nr 22, poz. 174). "Konkordat ogranicza autonomię uniwersytetów państwowych przy tworzeniu wydziałów teologii". (1)
Postanowienie ust. 2 nie zmienia dotychczasowych kompetencji Senatu uczelni państwowych, określonych w ustawie z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym. Konkordat przewiduje zawieranie stosownej umowy dotyczącej statusu prawnego wydziału teologii, nie ogranicza jednak władzy Senatu decydującego o potrzebie utworzenia takiego wydziału.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Konkordat a interes społeczny i państwowy Konkordat polski z 1993 r. a Konstytucja RP z 1997 r. - analiza krytyczna

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word