|
|
» Church law »
Projekt ustawy zniesieniu Funduszu Kościelnego [1]
MARSZAŁEK SENATU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Warszawa, dnia 29 lipca 2004 r.
Szanowna Pani Senator
Krystyna Sienkiewicz
Informuję Panią Senator, jako przedstawiciela upoważnionego
do reprezentowania wnioskodawców, że skierowałem, na podstawie art. 79 ust. 1
Regulaminu Senatu, do rozpatrzenia przez Komisję Ustawodawstwa i Praworządności,
Komisję Polityki Społecznej i Zdrowia oraz Komisję Gospodarki i Finansów
Publicznych projekt ustawy o zniesieniu Funduszu Kościelnego (druk
nr 771). Z poważaniem
(-) Ryszard
Jarzembowski
WICEMARSZAŁEK
SENATU
(-) Andrzej Anulewicz
(-) Janusz Bargieł
(-) Tadeusz Bartos
(-) Janusz Bielawski
(-) Franciszek Bobrowski
(-) Czesława Christowa
(-) Zygmunt Cybulski
(-) Gerard Czaja
(-) Jolanta Danielak
(-) Kazimierz Drożdż
(-) Witold Gładkowski
(-) Ryszard Jarzembowski
(-) Dorota Kempka
(-) Aleksandra Koszada
(-) Irena Kurzępa
(-) Kazimierz Kutz
(-) Grzegorz Lato
(-) Grzegorz Matuszak
(-) Grzegorz Niski
(-) Jolanta Popiołek
(-) Wiesława Sadowska
(-) Ewa Serocka
(-) Krystyna Sienkiewicz
(-) Ryszard Sławiński
(-) Maria Szyszkowska
[poniżej
zamieszczamy tekst projektu]
Projekt
Ustawa
z dnia ...........................
2004 r.
o zniesieniu Funduszu Kościelnego
Art. 1
Znosi się
Fundusz Kościelny, utworzony ustawą z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez
Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw
rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego (Dz. U. Nr 9, poz. 87, Nr 10, poz.
111; z 1969 r. Nr 13, poz. 95; z 1975 r. Nr 17, poz. 94; z 1989 r. Nr 29, poz.
154; z 1998 r. Nr 137, poz. 887).
Art. 2
W ustawie budżetowej
na rok 2005 zostanie uwzględniona dotacja dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
na pokrycie składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne duchownych
za rok 2004 w części, która nie zostanie sfinansowana w 2004 r. przez Fundusz
Kościelny oraz przez składki opłacane przez duchownych, instytucje
diecezjalne i zakonne.
Art. 3
W ustawie z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu
proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego
(Dz. U. Nr 9, poz. 87, Nr 10, poz. 111; z 1969 r. Nr 13, poz. 95; z 1975 r. Nr
17, poz. 94; z 1989 r. Nr 29, poz. 154; z 1998 r. Nr 137, poz. 887) skreśla się:
1) w art. 1: ustęp 4;
2) artykuły: 8-11.
Art. 4
W ustawie z dnia 23 stycznia 2003
r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz.
391, Nr 73, poz. 660, Nr 96, poz. 874, Nr 122, poz. 1143, Nr 128, poz. 1176, Nr
135, poz. 1268, Nr 160, poz. 1609, Nr 202, poz. 1956 i Nr 210, poz. 2037 oraz z 2004 r. Nr 5, poz. 37) w art. 28 ust. 4 i 5 otrzymują brzmienie:
"4. Składki
na ubezpieczenie zdrowotne duchownych oraz alumnów wyższych seminariów
duchownych i teologicznych, postulatów, nowicjuszy i juniorystów i ich
odpowiedników, ponoszą z własnych środków, ubezpieczeni.
5. Składki za
ubezpieczonych, o których mowa w art. 4, może finansować zwierzchnia krajowa
instytucja diecezjalna lub zakonna".
Art. 5
W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr
137, poz. 887, Nr 162, poz. 1118 i 1126; z 1999 r. Nr 26, poz. 228, Nr 60, poz.
636, Nr 72, poz. 802, Nr 78, poz. 875 i Nr 110, poz. 1256; z 2000 r. Nr 9, poz.
118, Nr 95, poz. 1041, Nr 104, poz. 1104 i Nr 119, poz. 1249; z 2001 r. Nr 8,
poz. 64, Nr 27, poz. 298, Nr 39, poz. 459, Nr 72, poz. 748, Nr 100, poz. 1080,
Nr 110, poz. 1189, Nr 111, poz. 1194, Nr 130, poz. 1452 i Nr 154, poz. 1792; z 2002 r. Nr 25, poz. 253, Nr 41, poz. 365, Nr 74, poz. 676, Nr 155, poz. 1287, Nr
169, poz. 1387, Nr 199, poz. 1673, Nr 200, poz. 1679 i Nr 241, poz. 2074; z 2003
r. Nr 56, poz. 498, Nr 65, poz. 595, Nr 135, poz. 1268, Nr 149, poz. 1450, Nr
166, poz. 1609, Nr 170, poz. 1651, Nr 190, poz. 1864, Nr 210, poz. 2037, Nr 223,
poz. 2217 i Nr 228, poz. 2255 oraz z 2004 r. Nr 19, poz. 177):
1) w art. 4 pkt 2: skreśla się
lit. f);
2) w art. 7 dodaje się pkt 6 w brzmieniu:
„6) duchowni przebywający na
misjach lub prowadzący działalność duszpasterską wśród Polonii";
3) w art. 16:
a) ust. 10
otrzymuje brzmienie:
„10. Składki na ubezpieczenie
emerytalne i rentowe duchownych, o których mowa w art. 9 ust. 1a finansują w całości, z własnych środków, ubezpieczeni."
b) ust. 10a
otrzymuje brzmienie:
„10a. Składki za
ubezpieczonych, o których mowa w ust. 10, oraz w art. 7 pkt 6 może finansować
zwierzchnia krajowa instytucja diecezjalna lub zakonna po uprzednim
powiadomieniu Zakładu."
Art. 6
Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2005 r.
Uzasadnienie
Przed przejęciem przez państwo dóbr
martwej ręki kościoły i inne związki wyznaniowe posiadały 7.069 gospodarstw
rolnych o łącznej powierzchni 177.630,8 ha, z czego przypadało na Kościół
Katolicki obrządku łacińskiego 154.920,3 ha, Kościół Katolicki obrządku
greckokatolickiego (unickiego) 13.982 ha, Kościół Katolicki obrządku
wschodniosłowiańskiego (tzw. neonia) 61,6 ha, kościoły ewangelickie 5.064,4
ha, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny 2.830,6 ha, gminy wyznaniowe
żydowskie 588,3 ha, kościoły mariawickie 118,4 ha, Muzułmański Związek
Religijny 30,4 ha, Polski Kościół Chrześcijan Baptystów 21,1 ha, Polski
Narodowy Kościół Katolicki 6,7 ha, gminy mennonickie 6,2 ha, oraz na Kościół
Starokatolicki, Wschodni Kościół Staroobrzędowcy oraz Kościół
Metodystyczny po 0,1 ha.
Te dane, jak również poniższe
dane o powierzchni przejętych przez Państwo dóbr martwej ręki zawarte są w przechowywanych w Archiwum Akt Nowych archiwaliach Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych, Departament Przebudowy Ustroju Rolnego, zwłaszcza w zespole akt
1434.
Nazwa „dobra martwej ręki" w jednej wersji pochodzi od okoliczności, że chodzi przede wszystkim o zapisy
dokonywane na rzecz kościołów na łożu śmierci. Według drugiej wersji
nazwa ta związana była z wielowiekowymi zakazami sprzedaży ziemi przez kościoły,
przez co grunty te były martwe dla obrotu.
Powyższe dane statystyczne nie
dotyczą ziem zachodnich i północnych, na których dekretem z dnia 26 września
1946 r. o ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze Ziem Odzyskanych i byłego
Wolnego Miasta Gdańska (Dz. U. Nr 48, poz. 279) upaństwowiono z przeznaczeniem
na cele naprawy ustroju agrarnego w Polsce niemal wszystkie grunty rolne, w tym
także kościelne. Nie zostały na tych ziemiach upaństwowione, zgodnie z dekretem z dnia 8 marca 1948 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz.
U. Nr 13, poz. 87) jedynie majątki osób narodowości polskiej (ludności
rodzimej) lub innej narodowości prześladowanej przez Niemców. Wspomniany
dekret z dnia 26 września 1946 r. przewidywał możliwość przekazania
nieruchomości rolnych na potrzeby związków wyznaniowych, lecz przepis ten
został zastosowany jedynie w odniesieniu do kilkuset hektarów. Opisana niżej
ustawa z dnia 20 marca 1950 r. nie była stosowana na ziemiach zachodnich i północnych.
Pewne zbliżenie do sytuacji w Polsce centralnej w dziedzinie dóbr martwej ręki
przyniosły przepisy ustaw wyznaniowych z lat 90. XX w. zezwalające na
obdarowanie przez państwo poszczególnych parafii (gmin wyznaniowych, zborów)
na ziemiach zachodnich i północnych gruntami rolnymi o powierzchni do 15 ha.
Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom
posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego (Dz. U. Nr 9,
poz. 87, Nr 10, poz. 111; z 1969 r. Nr 13, poz. 95; z 1975 r. Nr 17, poz. 94; z 1989 r. Nr 29, poz. 154; z 1998 r. Nr 137, poz. 887) upaństwowiła, jak
postanawiał jej art. 1 „wszystkie nieruchomości ziemskie związków
wyznaniowych". Jednak od upaństwowienia wyłączono gospodarstwa rolne
proboszczów (beneficja proboszczowskie) o powierzchni do 50 ha, zaś na terenie
województw poznańskiego, pomorskiego i śląskiego o powierzchni do 100 ha. W przypadkach przekroczenia tych norm obszarowych upaństwowieniu podlegała
jedynie nadwyżka nad 50 względnie 100 ha. W aneksie do protokołu Wspólnej
Komisji Rządu i Episkopatu z dnia 14 kwietnia 1950 r. wyłączono od upaństwowienia
do 50 ha dla ordynariuszy diecezji i dla seminariów duchownych oraz do 5 ha dla
domów zakonnych.
Jedyne zachowane w archiwach
zestawienie powierzchni upaństwowionych gospodarstw rolnych według stanu z dnia 15 stycznia 1951 r., zatem po zakończeniu akcyjnego przejmowania dóbr
martwej ręki, wskazuje, że przejęto 89.090,8 ha. Zestawienie nie zawiera
podziału na poszczególne kościoły i inne związki wyznaniowe będące
poprzednimi właścicielami przejętych nieruchomości. Po dniu 15 stycznia 1951
r. wykonanie ustawy o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki miało -
poza jednym wyjątkiem — jedynie charakter korekt zarówno w postaci przejęcia
przeoczonych nieruchomości jak i zwrotu nieruchomości nie podlegających przejęciu.
Wyjątkiem było przejęcie po tym dniu, za wymuszoną przez władze państwowe
zgodą kierownictwa Kościoła Prawosławnego, ponad 2.000 ha gruntów
gospodarstw rolnych proboszczów parafii prawosławnych. Występujące w literaturze przedmiotu znacznie wyższe dane o rzekomej powierzchni przejętych
nieruchomości nie znajdują oparcia w materiałach archiwalnych. Zresztą w żadnej
publikacji nie podano źródeł zawyżonych danych.
Grunty wyłączonych od przejęcia
gospodarstw rolnych proboszczów mogły być sprzedawane. Z możliwości tej
korzystano w szerokim zakresie zarówno dla pokrycia wydatków kościelnych jak i w obawie przed możliwością dalszych upaństwowień. Prymas kardynał Stefan
Wyszyński uważał, że prowadzenie dużych gospodarstw rolnych odciąga
proboszczów od duszpasterstwa. W rezultacie powierzchnia gruntów rolnych, z których
kościoły i inne związki wyznaniowe opłacały podatek gruntowy, wynosiła w 1965 r. 38.674,5 ha.
Ustawa z dnia 20 marca 1950 r.
ustalała w art. 1 ust. 4, że „Dochody z przejętych nieruchomości
przeznaczone są wyłącznie na cele kościelne i charytatywne zgodnie z postanowieniami niniejszej ustawy.". Dochód z tych nieruchomości oraz
dotacje państwowe utworzyły Fundusz Kościelny. Taka koncepcja miała
poprzedniki w Austrii w końcu XVIII wieku w tzw. józefinizmie, w Niemczech w 1807 r. i po włączeniu Państwa Kościelnego do zjednoczonych Włoch w 1871 r.
Warunkiem zastąpienia dotacjami państwowymi dochodów z upaństwowionych dóbr
martwej ręki było pozostawanie tych dóbr we władaniu państwa.
1 2 Dalej..
« (Published: 02-08-2004 Last change: 19-12-2004)
All rights reserved. Copyrights belongs to author and/or Racjonalista.pl portal. No part of the content may be copied, reproducted nor use in any form without copyright holder's consent. Any breach of these rights is subject to Polish and international law.page 3550 |
|