„Jakże często owe środki przekazu uczestniczą w rozpowszechnianiu nieprawdy, w formułowaniu bezpodstawnych ocen krytycznych, w burzeniu" ^{[ 36 ]}.

- Gładkie ogólniki są to słowa wieloznaczne, które są ważne dla wielu ludzi, ale często znaczą co innego dla różnych osób. Na przykład wypowiedzi ^{[ 37 ]}:

„Jedyną cywilizacją jest cywilizacja chrześcijańska", „stoimy wobec konfrontacji kościoła i antykościoła, cywilizacji i antycywilizacji", „kręgi antyewangelizacyjne".

Uzurpacja — polegająca na zachowaniach uzurpacyjnych. Są to wypowiedzi generalizujące na przykład:

„mówię w imieniu wszystkich Polaków", „naród przemawia przez RM", "RM słucha nie kilka milionów, ale kilkanaście", „to nieprawda, że Polska, że RM jest przeciwko Europie, czy przeciwko Unii Europejskiej" ^{[ 38 ]}, „Jako członkowie Zespołu Wspierania Radia Maryja jesteśmy ostatnio zasypywani pytaniami o to, w jaki sposób wielomilionowa rzesza słuchaczy naszej rozgłośni (nazywana Rodziną Radia Maryja) może wspomóc to radio i jego ewangelizacyjną posługę" ^{[ 39 ]},

albo

"Nic więc dziwnego, że obserwujemy stałe atakowanie Radia Maryja. Jest ono trwałym elementem walki z Kościołem katolickim ^{[ 40 ]}".

Odwoływanie się do „wszystkich" przez mówienie „wszyscy tak myślą, wszyscy tak robią" ma wywrzeć wpływ na przekonanie ludzi poprzez pobudzanie postaw konformistycznych, tj. kierowanie instynktem stadnym. ^{[ 41 ]} Jest to rodzaj manipulacji w formie presji grupy. To myślenie większościowe urealnia się przy użyciu środków, jakimi są telefony zwykłych ludzi. Oni zdobywają zaufanie społeczne, ponieważ powielają głoszone poglądy i zachowania oraz odcinają się od osób o fałszywej skromności i tajemniczych, zepsutych elit. Obiektywizowanie takich treści z pewnością nie aktywizuje słuchaczy do samodzielnej oceny rzeczywistości.

Strach — ta metoda opiera się na dwóch filarach: wzbudzeniu strachu i zaoferowaniu rozwiązania, które uchroni przed niechybną zgubą. Słuchacze utrzymywani są w permanentnym poczuciu zagrożenia, którego przyczyną jest wróg rzekomo wszechobecny, wymuszający konieczność ciągłej gotowości do walki. Bronić się można przez modlitwę i czynną walkę z tym wszechogarniającym złem - wcieleniem szatana. Myślę, że ta lękotwórcza wizja jest widoczna w przytaczanych powyżej wypowiedziach.

Autorytet — chyba najczęstszą metodą wywierania wpływu w audycjach RM jest odwoływanie się do autorytetów. ^{[ 42 ]} Egzemplifikacją autorytetu jest oczywiście Pismo Święte, jednakże tym personalnym autorytetem ostatecznym, nieomylnym i bliskim sercom większości Polaków — słuchaczy RM — jest niewątpliwie papież Jan Paweł II. Praktycznie każda audycja, felieton czy telefoniczny głos gościa radiostacji odwołuje się do nauk, pism czy wypowiedzi papieża, które przytacza w postaci interpretacji lub cytatów. Zwolennicy Radia Maryja uważają, że papież Jan Paweł II jednoznacznie poparł RM w swoich wypowiedziach, retransmitowanych prawie codziennie na antenie tej stacji. Jednak jak podaje raport KRRiTv

„w dniu 27.2.2003r. stwierdzono wielokrotną obecność w "Wiadomościach" informacji w świadomy sposób sfałszowanej; dotyczyła ona błogosławieństwa dla Radia Maryja i Telewizji Trwam, którego w trakcie audiencji generalnej miał udzielić Jan Paweł II. Informację tę zweryfikowała negatywnie Katolicka Agencja Informacyjna. Zdementował ją także na konferencji prasowej po Konferencji Episkopatu Polski obecny na tejże audiencji ks. bp Sławoj Leszek Głódź, Przewodniczący Rady Episkopatu do spraw Mediów". ^{[ 43 ]}

Mimo wszystko przekonanie radiosłuchaczy przypuszczalnie jest inne, ponieważ częstotliwość odwoływania się do tego autorytetu musi budzić przekonanie chociażby o kontynuacji myśli papieża. Przykładem może być audycja Wstańmy, już czas iść w apostolat mediów ^{[ 44 ]}, w której ojciec Rydzyk mówi o edukacyjnej misji wszelkich mediów o jaką zabiegał Jan Paweł II. Oczywiście tę misję realizuje RM, konfrontując ją z propagandą prowadzoną przez inne media. Oprócz tego wykorzystywany jest status/świadectwo osób, które mogą mieć zaufanie społeczne lub są popularne, do potwierdzania poglądów prezentowanych w RM. Gośćmi lub autorami felietonów są osoby z wysokimi tytułami naukowymi (doktor, profesor), również pod komunikatami lub apelami głoszonymi w RM podpisują się osoby utytułowane. ^{[ 45 ]}

Muzyka — RM nadaje wyłącznie muzykę religijną (na przykład: "Santa Maria", "Niesiemy wiarę"), poważną lub pieśni patriotyczne. Ponadto emitowane są covery grane na organach elektrycznych na przykład: "Dirty dancing" czy utwory Carlosa Santany bądź Stinga. Muzyka ta to swoisty sentymentalizm coverowy, ponieważ ma ona pokrzepić duszę i wzruszyć sentymentalnie. Muzyka jest również tłem (głównie muzyka wykonywana na organach lub flecie) do wszelkich audycji i ułatwia stosowanie przerw lub pauz.

Przypuszczam, że celem prowadzących audycję jest manipulowanie zaproszonymi gośćmi i poruszanymi tematykami. Zawoalowane poglądy mają wzmocnić oddziaływanie na słuchaczy.

Zakończenie

Reasumując, muszę stwierdzić, że z pewnością przytaczane wypowiedzi pokazują nie tyle prezentowane poglądy, ile sposób przedstawienia treści i przekonywania do nich. Jak wspomniałem powyżej, przeobrażenia przekonań i opinii warunkują kształtowanie pożądanych postaw celem pojawienia się określonych zachowań. Sądzę, że RM ma również możliwość weryfikowania efektywności swoich audycji na podstawie rozmów telefonicznych ze słuchaczami, lub na organizowanych spotkaniach grup sympatyzującym z RM. Manipulacja, z jaką mamy do czynienia, jest formą zamierzonego wywierania wpływu na grupę w taki sposób, by realizowała działania zaspokajające potrzeby manipulatora. Próbowałem zaprezentować zastosowanie komunikacji werbalnej w przekazie radiowym i myślę, że na przykładzie tej radiostacji można dobitnie ukazać, jak treścią i sposobem przekazywania informacji można kształtować opinię publiczną. RM jest wyjątkowym współczesnym, polskim medium, w którym dominujący format audycji to duża ilość słowa i modlitw. Radio to, emitujące jednostronne, paranoiczne i ksenofobiczne podejście do zastanego świata, ma wierną i bardzo liczną wspólnotę finansujących je słuchaczy, zgromadzonych wokół nieomylnego autorytetu, za jakiego jest uważany ojciec Tadeusz Rydzyk. Aktualnie stacja ta budzi mnóstwo kontrowersji i staje się poważnym problemem dla Kościoła Katolickiego, części polskiego społeczeństwa, sceny politycznej w Polsce, a także dla Unii Europejskiej.

Przedstawiony przeze mnie zarys zastosowania komunikacji werbalnej w przekazie radiowym na przykładzie RM z całą pewnością nie wyczerpuje problematyki. Moim celem było jednak przeanalizowanie pewnego medium, które powstało w rezultacie procesu transformacji kulturowej.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: List otwarty do racjonalistów w sprawie Radia Maryja Maryja, Papież i Rydzyk

Comment on this article..   See comments (6)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Przemysław Szymkowski Ukończył pedagogikę, specjalizacja: edukacja filozoficzno–społeczna, oraz studia podyplomowe z psychologii zachowań społecznych na Uniwersytecie Śląskim. W obrębie jego zainteresowań leży filozofia, psychologia, ekologia, estetyka i gastronomia. Uwielbia oglądać filmy i spędzać czas wolny tam, gdzie jest woda i wiatr (m.in. wędkarstwo). Z zawodu jest realizatorem ról społecznych. Obecnie urzędnik. Mieszka w Tychach.