Przedstawione dwa porządki wartości mogą mieć znaczenie dla ekonomistów i polityków. Historia gospodarcza świata poczynając od rewolucji przemysłowej w Anglii po drugą rewolucję przemysłową lat trzydziestych i pięćdziesiątych XX wieku i aż po nadchodzącą rewolucję informatyczną ostatnich piętnastu lat przebiega według wzorca porządku pierwszego: linearno-kumulacyjnego.

Analiza wysoko zorganizowanych systemów np. wysoko rozwiniętego społeczeństwa, informuje nas o możliwościach szybszej realizacji wszystkich zasad w Porządku 1. Podobnie w Porządku 2 obserwuje się większą łatwość w realizacji strategii wyborów i przechodzenia z większą łatwością na „wyższe piętra", jeżeli jest zagwarantowane zaspokojenie potrzeb, np. takich jak ochrona zdrowia czy wyżywienie, przynajmniej w podstawowym zakresie.

Konkretne wybory strategii życiowych realizowane są jako wybory losowe dowolnych układów konstruowanych według listy potrzeb Porządku 2. Jednocześnie dynamiczny rozwój ekonomiczny rodzi w związku z Porządkiem 2 liczne i trudno przewidywalne zagrożenia. We współczesnych społeczeństwach (np. społeczeństwie amerykańskim, czy byłych krajów socjalistycznych, które wkroczyły na drogę transformacji) tempo przemian jest tak duże, iż uznane sposoby realizowania niektórych wartości w pokoleniu rodziców, np. stosunek do religii, pracy zawodowej, seksu, posiadania i wychowywania dzieci w młodym pokoleniu są realizowane w odmiennych okolicznościach. W okresie dynamicznych przemian najbardziej obciążoną grupą społeczną stają się mężczyźni w sile wieku. Nie tylko dlatego, że w zmieniającej się sytuacji muszą podołać wyzwaniom ekonomicznym, ale przede wszystkim dlatego, że ich wybory życiowe mają na celu, już nie tyle zachowanie części dawnego autorytetu ojców i dziadów, ale wręcz ponowne znalezienie, utrzymanie i zachowanie swej własnej tożsamości. Wywołanie sytuacji skrajnej powoduje znacznie większą mobilizację i pomimo codziennego obcowania z okrucieństwem łatwiej pozwala przetrwać, niż w stanie permanentnie rozchwianej tożsamości wywołanej lękiem i niemożnością wytrwania w wyścigu gwałtownej modernizacji, odbywającej się w warunkach pokojowych. Dla poczucia tożsamości w przedstawionym Porządku 2 najistotniejsze znaczenie ma wartość piąta: „poczucie misji życiowej - odnalezienie sensu życia, posiadanie wewnętrznie spójnych wyobrażeń, dotyczących indywidualnej misji życiowej (...) dzięki pracy, twórczości i pomocy niesionej innym".

Mimo tego, wiele wyborów potrzeb — wartości w Porządku 2 ma charakter stochastyczny. Jednak badane na reprezentatywnej próbie społecznej mogą stać się podstawą dalszych analiz z zakresu psychologii wyborów społecznych. Z tych też powodów mogą znaleźć zastosowanie w badaniach opracowywanych przez instytucje planujące wzrost gospodarczy i biura zajmujące się konstruowaniem prognoz politycznych.

Załącznik 1

Porządek 1

Wartości realizowane w porządku socjalizacji poznawczej (epistemicznej).

Zasada 1. Zasada przyczyny i skutku, rządząca światem fizykalnym na poziomie materii nieożywionej, ma swoje zastosowanie w etyce. To co tej zasadzie urąga w ludzkim postępowaniu to niekonsekwencja ludzkiego działania.

Zasada 2. Zasada koniecznego współdziałania dotyczy materii ożywionej i jest nieodzowna w każdym, bardziej złożonym systemie nastawionym na przeżycie w otoczeniu. Negacja, bunt, agresja (indywidualna, bądź zbiorowa), trwałe niszczenie i niczym niepohamowana zemsta — to najczęstsze przejawy łamania tej zasady zdarzające się często w świecie człowieka.

Zasada 3. Zasada miłosierdzia i/lub altruizmu przyczynia się do krzewienia zachowań altruistycznych i w pełni urzeczywistnia się w świecie ludzkim. Zasada miłosierdzia przekracza to, co historyczne, zwłaszcza gdy historię rozumiemy jako ciąg zdarzeń połączonych przyczyną i skutkiem. Tym niemniej to właśnie w historii najłatwiej znaleźć przykłady ofiarności nielicznych, która podtrzymywała życie całych zbiorowości. W zasadzie tej mieszczą się także kulturowe wzory zachowań miłosnych.

Zasada 4. Zasada adaptacji i kontroli jako wzajemnie stymulujących się kierunków rozwoju. Zasada ta mówi, iż w obrębie danego systemu (np. w systemie polityczno-prawnym czy ekonomicznym), ten podmiot działań, który pośród wszystkich innych charakteryzuje się największymi zdolnościami adaptacji, przejmuje kontrolę nad pozostałymi częściami — „aktorami" systemu.

Załącznik 2

Porządek 2

Wartości realizowane w porządku rozpoznawanych dóbr życiowych (aksjologii ontycznej).

[ 1 ] Pragnienie zachowanie życia i dążenie do maksymalizowania swego bezpieczeństwa.

[ 2 ] Pragnienie zachowania zdrowia, integralności fizycznej i optymalnie dobrego samopoczucia.

[ 3 ] Pragnienie zaspokojenia głodu oraz wszelkich innych potrzeb związanych z materialnym otoczeniem, potrzeba zaspokojenia pragnień materialnych wtórnie przyczynia się w niektórych sytuacjach do zwiększenia bezpieczeństwa np. zasobne konto bankowe.

[ 4 ] Pragnienie nieśmiertelności — przedłużenie samego życia i wyobrażeń związanych z tym pragnieniem np. nieśmiertelność lub reinkarnacja pojmowane konfesyjnie, przez wyznawcę określonej religii, lub w sposób filozoficzny, czy mitologiczny. Można także w tym miejscu zapisać niezwykłe przypływy energii życiowej, stany euforyczne, które uniemożliwiają nostalgiczną refleksją nad przemijalnością wszystkiego, czy sensem życia.

[ 5 ] Pragnienie misji — odnalezienie sensu życia, posiadanie wewnętrznie spójnych wyobrażeń, dotyczących indywidualnej misji życiowej, wszystko to, co po sobie zostawimy dzięki pracy, twórczości i pomocy niesionej innym, a co przetrwa w ludzkiej pamięci.

[ 6 ] Pragnienia zmysłowo-emocjonalne — radosne partnerskie związki realizujące wszystkie potrzeby związane z erotyczną sferą życia.

[ 7 ] Pragnienie posiadania potomstwa i wiązanie z tym faktem licznych wątków własnej egzystencji ^{[ 4 ]}.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Stres – wybawienie, czy śmierć "voodoo"? Programowanie neurolingwistyczne a rehabilitacja

Comment on this article..   See comments (1)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Jerzy Kolarzowski Doktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy  Number of texts in service: 51  Show other texts of this author  Newest author's article: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice