Twórcy wiedzy kryjącej się pod skrótem NLP lub PNL - Programowania Neurolingwistycznego w psychologii — pragnęli stworzenia poprawnej metodologii dla psychologów i dyscyplin pokrewnych. Byli w pełni świadomi wielokrotnych zarzutów stawianych wobec uprawiających te zawody, że ich przedstawiciele posługują się nauką mglistą. Rozumieli, że należy stworzyć dokładne i weryfikowalne naukowo kryteria dla badaczy poruszających się w obrębie psychiki człowieka. Dotychczasowe kierunki psychologii zbyt często oparte były na hipotezach, z których starano się budować teorie, chociaż budulec nadal pozostawał tylko hipotezami. W ten sposób powstające teorie często się zwalczały i nie dość dokładnie przystawały do badanej rzeczywistości. Chodziło zatem o to, aby intuicyjną wiedzę udało się potwierdzać skuteczną obserwacją i by ową obserwację dało się weryfikować naukowo. Potrzebny był trwały fundament lub jakieś „współrzędne kartezjańskie". Tym fundamentem, a zarazem współrzędnymi okazała się z jednej strony genetyka i neurologia, z drugiej język i jego zniekształcenia (opisywane wcześniej przez psychoanalizę), trzecią zaś — najważniejszą dla zbiorowości ludzkich — rozwój struktur aksjologicznych.

Dzięki zestawieniu obserwacji neurologicznej z drobiazgową analizą języka, techniki NLP stały się wiedzą na temat wzajemnego kontaktowania się ludzi i to wiedzą strukturalną, poddaną ścisłości naukowej ^{[ 1 ]}. To, co dotychczas stanowi o niewątpliwym osiągnięciu podejścia NLP, to potwierdzone w wielu badaniach empirycznych dwa założenia: 

1. znaczący poziom indywidualizmu i subiektywizmu możliwości poznawczych człowieka, zdeterminowanych przez genetykę i niepowtarzalność każdego mózgu ^{[ 2 ]}

2. zgodnie z którym zewnętrzne formy przejawiania i realizacji naszych możliwości, zależą głównie od otoczenia, czyli od wymuszających postępowanie obiektywne warunków społecznych i kulturowych.

Kod genetyczny i niepowtarzalność mózgu na poziomie indywidualnego organizmu stanowi o jego wyjątkowości. Na płaszczyźnie kontaktów z otoczeniem zachowanie jednostki powinno przybrać postać obiektywną, pozwalając na skuteczne przeżycie. Tę obiektywizację zapewnia proces wychowania i edukacji (socjalizacja epistemiczna), który osiągnie maksymalną skuteczność wtedy, kiedy przybierze w miarę możliwości postać spójną, linearną i skumulowaną. Natomiast to, co może sprawiać wrażenie obiektywnych warunków zewnętrznych z perspektywy pojedynczego organizmu staje się źródłem chaotycznych bodźców, ewentualnie informujących o szansach i zagrożeniach. Stąd też wybory dokonywane przez indywidualnych osobników często mogą mieć charakter przypadkowy, są procesem stochastycznym (nie dadzą się uporządkować linearnie). Strategia wyborów związana z realizacją potrzeb ujętych w hierarchiczną listę wartości — potrzeb (aksjologia ontyczna) może decydować o stopniu ogólnej równowagi organizmu i jakości jego relacji z otoczeniem.

Zgodnie z opracowaną przez G. Batesona, teorią cybernetycznych stanów umysłu w punktach styczności organizmu z otoczeniem mamy do czynienia z odwróceniem kryteriów. Indywidualne cechy organizmu muszą ulec przystosowaniu do warunków zewnętrznych. Obiektywne zaś warunki zewnętrzne powinny być odczytane w postaci bodźców subiektywnych. Powinny być przetworzone przez jednostkę w indywidualny komunikat informujący ją o jej możliwościach i niebezpieczeństwach ^{[ 3 ]}. Mówiąc inaczej, skuteczny system pozyskiwania, selekcji i wysyłania informacji nie tylko chroni organizm przed niebezpieczeństwami, ale także determinuje jego optymalny rozwój. Na poziomie przecięcia systemu zewnętrznego i organizmu następuje konieczność odwrócenia kryteriów oceniających bodźce — informacje:

• obiektywne zdarzenie z otoczenia > subiektywna informacja dla jednostki;

• subiektywny impuls jednostki < obiektywna informacja dla otoczenia.

Dlatego też procesy komunikacyjne organizmów żywych, w tym człowieka możemy przedstawić w języku cybernetyki (opisujemy odwrócenie cybernetyczne na wyjściu i wejściu do systemu, którym jest w tym przypadku każdy organizm). Czym rzadziej będzie dochodzić do pomyłek (niektóre mogą być definitywnie kosztowne) tym rzadziej organizm, (lub „aktor" w systemie społecznym), będzie stosował mechanizmy weryfikacyjne i tym więcej zaoszczędzi energii. Podobnie z otoczeniem, im dokładniej zostaną przetransformowane i przekazane bodźce pochodzące od indywidualnego organizmu (lub „aktora") tym mniej niepotrzebnego rozproszenia i utraty energii. Stąd też ogromne znaczenie dla wszystkich organizmów wyższych — w tym także dla człowieka — mają procesy wychowania i edukacji. Natomiast na poziomie systemów złożonych np. takich jak społeczeństwo, w zakresie strategii wyborów, ważne jest zapewnienie pluralizmu, tolerancji dla wyborów odmiennych oraz rezerwowanych stref dla tych, którym potrzebne są wybory o podwyższonym stopniu ryzyka. Z tych konstatacji wyciągnięto wniosek o dwóch odmiennych porządkach percepcyjnych u organizmów wyższych np. u ssaków i u ludzi.

Procesy poznawczo-wychowawcze określone zostały przez cztery połączone ze sobą zasady socjalizacji poznawczej (epistemicznej) [patrz załącznik 1]. Strategie wyborów z listy potrzeb — wartości ustalają hierarchię porządku rozpoznawanych dóbr życiowych (aksjologii ontycznej) [patrz załącznik 2].

Zasady przedstawionego Porządku 1 w rozwijającym się i jednocześnie utrzymującym stabilność systemie powinny układać się w strukturę linearną i kumulacyjną zarazem. Ich układ przybiera postać „kłącza". Oznacza to, iż dla realizacji zasady drugiej [2] musi być spełniona zasada pierwsza [1], dla realizacji zasady trzeciej [3] musi być spełniona pierwsza i druga [1 i 2], a dla realizacji zasady czwartej [4] pierwsza, druga i trzecia [1, 2 i 3] w określonym minimum czasu znaczącego dla działania systemu. Warto zwrócić uwagę, iż realizacja każdej zasady „wyższej" niż pierwsza ugruntowuje poprzednie, tak więc zasada podstawowa przyczyna — skutek staje się najsilniejszą, najlepiej ugruntowaną i przez to bardziej obiektywną.

Nie przestrzeganie scenariusza linearności i kumulacyjności w realizacji zasad Porządku 1 wywołuje wydatkowanie energii przez poszczególnych „aktorów" systemu. W konsekwencji stan taki doprowadzi, bądź do wyeliminowania z systemu przeciążonego „aktora", bądź do destabilizacji systemu, bądź wreszcie do obydwu tych zjawisk, jeżeli system nie znajdzie dodatkowego źródła energii lub zewnętrznych zastępców. Powyższy scenariusz można lepiej zrozumieć, gdy przez system będziemy rozumieć grupę społeczną (np. rodzinę, zespół pracowniczy). Jednocześnie uświadomimy sobie, że każdy „aktor" wnosi do systemu określony potencjał, który zgodnie z założeniami synergetyki będziemy rozumieć jako określoną ilość energii, bądź ilość informacji potrzebnych do funkcjonowania systemu.

Listę Porządku 2 konstruujemy, przyjmując mocne założenie, zgodnie z którym hierarchia wartości równa się hierarchii potrzeb. Czynnikiem ósmym, który domyka cały schemat, staje się nasza wola, która określa ważność przypisywaną określonym potrzebom w zależności od okoliczności życiowych i naszych preferencji. My sami decydujemy zatem o poziomie prawidłowego rozpoznania stanów wyjściowych, przed podjęciem decyzji dotyczących realizacji takich, a nie innych potrzeb wartości. Oznacza to, że w różnych etapach życia cele związane z punktami 4, 5, 6 i punktem 7 przesuwają się „wyżej" tj. na pozycję drugą, trzecią bądź czwartą (a w sytuacjach ekstremalnych nawet na pozycję pierwszą [1]). W wielu momentach życia cele rywalizują ze sobą o priorytet — „wyższą pozycję". Stąd też strategie wyborów nadają procesowi charakter stochastyczny (przeciwstawny do linearnego). Mogą powodować, że jednostka może znaleźć się w stanach przechodzących od: - chaosu — do stanu zbliżonego do równowagi — czasami w stanie pełnej równowagi — i z powrotem wracać do stanu odstępstwa od równowagi — i ponownie do stanu chaosu. Centralne, organizujące i różnicujące znaczenie ma czynnik 5 — „odnalezienie misji życiowej". W przyrodzie wprowadza on zróżnicowanie funkcji gatunków w ekosystemie, w społeczeństwach zaś daje szansę dla indywidualnej samorealizacji. Listę omawianego porządku można stosować w analizie psychometrycznej ilustrującej zakłócenia równowagi w porządku wartości. Utożsamienie wartości z potrzebami biologicznymi i społecznymi pozwala na czytelniejszą ich analizę, w ujęciu neurolingwistycznego programowania umysłu.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Stres – wybawienie, czy śmierć "voodoo"? Programowanie neurolingwistyczne a rehabilitacja

See comments (1)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Jerzy Kolarzowski Doktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy  Number of texts in service: 51  Show other texts of this author  Newest author's article: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice