Jeśli przyjąć, że kryzys w znaczeniu ogólnym oznacza utratę równowagi wewnętrznej danej struktury ^{[ 4 ]} (w rozważanym przypadku — cywilizacji współczesnej), wytrącenie jej z dotychczasowego położenia., zanik w niej zasady i siły integrującej całość i własną tożsamość, zasadniczy punkt zwrotny w istnieniu i funkcjonowaniu tej struktury i otwarcie się przed nią jakiejś nowej alternatywy (alternatyw), radykalnej zmiany lub zupełnej destrukcji — i że na poziomie świadomości i odczuć subiektywnych wywołuje on poczucie chaosu (moralnego, społecznego, kulturowego, egzystencjalnego itp.), poczucie niepewności i zagrożenia, obawy i troski o jutro itp.; i jeśli w dodatku przyjąć, że głównymi odmianami (typami) kryzysu cywilizacyjnego jest kryzys ekonomiczny, społeczny, moralny, kulturowy, polityczny, ideologiczny i religijny ^{[ 5 ]}, to „odczytania" cywilizacji współczesnej przez wielu interesujących nas tu filozofów i intelektualistów, mieści się w znacznej mierze w zakresie tak ogólnie rozumianego pojęcia kryzysu, jest przedstawianiem owej cywilizacji jako świata totalnie kryzysowego. Równocześnie w tym krytycznym obrazie współwystępują po części zgodne, a po części rozbieżne pomysły i propozycje określonych i działań zaradczych najważniejszych bodaj — jak się wydaje tym autorom — diagnostom remediów na „stan chorobowy" badanej cywilizacji i sposobów „wyprowadzania" jej z tego stanu. Inaczej mówiąc mamy tu do czynienia z różnymi orientacjami poznawczymi i diagnostyczno-naprawczymi.

Są to następujące orientacje:

• socjologiczno-kulturologiczna;

• etyczno-aksjologiczna;

• filozoficzno-antropologiczna;

• ekologiczno-enwironmentalistyczna

• i humanistyczno-edukacyjna.

Każda z tych umownie tu wyróżnionych orientacji, mających zresztą swych reprezentantów nie tylko w polskiej nauce i filozofii przełomu XX i XXI wieku, ale w światowej myśli naukowej i filozoficznej, odczytuje współczesność, jej cechy i właściwości, kryzysy i zagrożenia z właściwej dla siebie perspektywy poznawczej, z własnego, mniej lub bardziej wyraziście skonturowanego horyzontu teoretycznego i aksjologicznego. Na przykład w pierwszej z nich bardziej z horyzontu socjologicznego i kulturologicznego, a więc naukowo-empirycznego czy historycznego, niż ściśle filozoficznego, zaś w drugiej (w przyjętej tu kolejności ich uszeregowania) — głównie z pozycji moralistycznych i etyczno-wartościujących. W trzeciej z kolei — z pozycji myślenia filozoficzno-antropologicznego, w czwartej — ekologiczno-środowiskowego i ekoetycznego. Natomiast w ostatniej z wyróżnionych orientacji myślowych przewagę uzyskuje z natury rzeczy opcja humanistyczno-pedagogiczna.

W kręgu filozofów polskich bądź uczonych polskich uprawiających samodzielnie pogłębioną refleksję filozoficzną znajdujemy zwolenników niemal wszystkich wymienionych wyżej orientacji myślowych. Przykładowo biorąc do orientacji socjologiczno-kulturologicznej zaliczyć można m.in. Z. Baumana, J. Szczepańskiego, J. Szackiego, W. Pawluczuka i innych; do orientacji etyczno-aksjologicznej — K. Wojtyłę, J. Tischnera, A. Grzegorczyka, M. Michalika, H. Promieńską i innych; do filozoficzno-antropologicznej — L. Kołakowskiego, A. Schaffa, A. Nowickiego, A. Walickiego, A.T. Tymieniecką, J. Kuczyńskiego, J. Bańkę, B. Chwedeńczuka, B. Łagowskiego i innych, natomiast do orientacji ekologiczno-enwironmentalistycznej — H. Skolimowskiego, W. Sztumskiego i innych, a do orientacji humanistyczno-pedagogicznej — B. Suchodolskiego, J. Legowicza, M. Szymańskiego, Cz. Banacha i innych autorów.

Wyżej wymienieni, a także i nie wymienieni autorzy, filozofowie i uczeni polscy wnoszą znaczący i oryginalny wkład do naukowego i filozoficznego rozpoznawania świata, w którym żyjemy. Nadają też swoim jego obrazom znaczną specyfikę i indywidualne zabarwienie ^{[ 6 ]}. Dlatego też ich prace z tej szczególnie aktualnej dziedziny ludzkiego samopoznania i głębszej gatunkowej samowiedzy zasługują na szersze wprowadzenie w społeczny obieg myśli i idei, a przynajmniej na osobiste zainteresowanie i lekturę.

*

"Res Humana" nr 3-4/2006.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Kultura masowa, a człowiek jednowymiarowy Moja filozofia kultury

Comment on this article..   See comments (3)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word