Miłość taka jest czymś więcej niż moralnością i postawą społecznego zaangażowania w duchu stoickiej 'filantropii'. Jest wprawdzie — podobnie jak cnota w rozumieniu stoików — uparta i nieznużona, lecz jednocześnie jak najdalsza od owego emocjonalnego znieczulenia, które kładzie się cieniem na stoickiej postawie wobec świata. Miłość pojęta religijnie i mistycznie, jako solidarność ze wszystkimi cierpiącymi, jest siłą przenikającą całą osobowość człowieka. Dlatego też wykracza spontanicznie poza ostrożny 'pragmatyzm', który jeszcze przed rozpoczęciem walki składa broń przed 'twardymi'realiami dnia, takimi jak potęga gospodarki i odgórnej polityki. Z drugiej strony jest to miłość, która nie potrafi się zadowolić samymi usiłowaniami, lecz chcąc zmieniać świat, chce działać skutecznie. I z tego powodu mistyczna religia może tworzyć organiczną całość z socjalizmem i nie potrafi się obyć bez skutecznych narzędzi w postaci instruktywnej teorii ekonomicznej. Życie społeczne bez marksizmu byłoby tak samo nie do pomyślenia jak odrzucenie podstawowych wynalazków w rodzaju szczoteczki do zębów lub telefonu.

Konsekwencją takiej miłości świata, przenikniętej stronniczą solidarnością z będącymi w potrzebie, jest nie tylko cierpienie i działanie: Jej owocem jest także zdolność do ekstazy — w obcowaniu z przyrodą, dobrą sztuką, ze szlachetnymi ludźmi. Również ekstaza w zbliżeniu seksualnym kochających się osób wynika między innymi z ich moralnego zaangażowania, bez którego nie byłaby w ogóle możliwa. W swej 'teologii stworzenia' Dorota Sölle seksualną ekstazę ludzi społecznie żarliwych podnosi do rangi sakramentu, niezależnie od takich spraw zewnętrznych, jak płeć kochanków lub zawarcie albo niezawarcie przez nich małżeństwa. Jest zresztą przekonana, że wyrażająca się w ekstazie autentyczna miłość jest możliwa tylko między osobami o uniwersalistycznym i zaangażowanym podejściu do spraw społecznych. Innymi słowy: wolność w wymiarach osobistym i najogólniejszym tworzą jedność, tak w sferze wartości, jak i zależności przyczynowych.

8. Niejednolitość recepcji. Zróżnicowane przyjęcie, z jakim przedstawiona wyżej teologia solidarności i sprzeciwu spotyka się na Zachodzie, wynika przede wszystkim ze zróżnicowania postaw moralnych i politycznych. Bywa odrzucana głównie z powodu swej lewicowości i otwartej wojny z tradycyjną nauką kościołów. Jak pozwala zauważyć doświadczenie zebrane w Niemczech, silny sprzeciw budzi czasem już przez samo piętnowanie egoizmu i obojętności na sprawy społeczne. Ma się wrażenie, że Dorota Sölle uderza tutaj boleśnie w samozadowolenie ludzi Zachodu, z których wielu żywi przekonanie, że każdy styl życia zasługuje na jednakowy szacunek, niezależnie od swych konsekwencji dla bytowania innych osób. Natomiast prosty podział na wierzących i niewierzących odgrywa w recepcji tej teologii rolę raczej drugorzędną. Rzecz paradoksalna, ale może i symptomatyczna: doktryna teologiczna o wyraźnym komponencie mistycznym spotyka się z pozytywnym przyjęciem również wśród osób wiernych tradycji oświeceniowej, nie wyłączając religijnych agnostyków i ateistów. Bez wątpienia, obok czynników etycznych daje tu znać o sobie wysiłek włożony przez Dorotę Sölle w uwolnienie religii od treści zadających gwałt rozumowi.

*

Powyższy tekst jest owocem obcowania z całą niemal twórczością Doroty Sölle, a także rozmów w Hamburgu i prowadzonej od dłuższego czasu korespondencji.

• Atheistisch an Gott glauben. Beiträge zur Theologie, 3.wyd., München 1994, s.145 
• Das Fenster der Verwundbarkeit. Theologisch-politische Texte, 2.wyd. Stuttgart 1988, s.350 
• Die Hinreise zur religiösen Erfahrung. Texte und Überlegungen, 10.wyd. Stuttgart 1992, s.192 
• Gegenwind. Erinnerungen, wyd. 3, München 2000, s.319 
• Jezus von Nazareth, 3.wyd. München 2001 s. 159 (z Luizą Schottroff) 
• Lieben und arbeiten. Eine Theologie der Schöpfung, Hamburg 1999, s.238 
• Mystik und Widerstand. „Du stilles Geschrei", 3.wyd. München 2000, s.383-Leiden 2. wyd. Freiburg im Breisgau 1993, s.224.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: O Dorocie Sölle wspomnienie nie tylko osobiste Eminencjo!... O kardynale Richelieu

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Jerzy Drewnowski Ur.1941, historyk nauki i filozof, były pracownik PAN, Akademii Lessinga i Uniwersytetu Technicznego w Cottbus, kilkakrotny stypendysta Deutsche Forschungsgemeinschaft i Biblioteki Księcia Augusta w Wolfenbüttel. Współzałożyciel Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. Pracował przez wiele lat, w Polsce i w Niemczech, nad edycją „Dzieł Wszystkich” Mikołaja Kopernika. Kopernikowi, jako uczonemu czynnemu politycznie, poświęcił pracę doktorską. W pracy habilitacyjnej zajął się moralną i społeczną samoświadomością uczonych polskich XIV i XV wieku. Od 1989 r. mieszka w Niemczech, wiele czasu spędzając w Polsce - w Jedlni Letnisku koło Radomia, gdzie wraz ze Stanisławem Matułą stworzył nieformalne miejsce spotkań ludzi duchowo niezależnych z kraju i zagranicy. Swoją obecną refleksję filozoficzną zalicza do „europejskiej filozofii wyzwolenia”. Nadaje jej formę esejów, wierszy i powiastek filozoficznych.  Private site  Number of texts in service: 24  Show other texts of this author  Newest author's article: Niezapomniane oko Polifema. Opowiadanie dla licealistów