Obserwacja zewnętrzna polega na opanowaniu umiejętności rozpoznawania u innych minimalnych wskazań zewnętrznych (uśmiech, tempo i głębokość oddechu, mimika). Pomoże to w przyszłości lepiej rozumieć spotykanych ludzi i ich intencje. Jedynym sposobem dostrzegania zmian przez terapeutę jest nauczenie się wnikliwej obserwacji; umiejętność dostrzegania wielu zewnętrznych niuansów zachowania takich jak: ruch gałek ocznych, wyraz twarzy, kolor naskórka na policzkach, obierana postawa, ton i barwa głosu, przyjęta za jakiś czas postawa ciała itp. Obserwacje te zostały podzielone na kilka typów i nazywamy je wskazówkami minimalnymi (ang. minimal cues).

Przez wewnętrzny system obserwacji NLP rozumie hierarchię odczuwanych bodźców wpływających na nasze postępowanie. Są to sytuacje, które mają miejsce np. podczas pierwszego wrażenia, podczas podejmowania decyzji, czy przełamywania wewnętrznego oporu. Obserwacja tych stanów odbywa się poprzez nauczenie się obserwacji, zapamiętanie i analizę własnego dialogu wewnętrznego. Obserwując innych możemy nauczyć się rozpoznawać preferencje używane przez świadomość osób, które poddamy z naszej strony „odczytującej analizie". Możemy też określić czy dana osoba nas słucha, skupiła się by nas dobrze widzieć, coś sobie przypomina, czy prowadzi w myślach ze sobą dialog.

Poznanie własnych motywacyjnych stanów preferencji zmysłowych, dobieranych przez umysł, związanych z pierwszym wrażeniem, czy strategii decyzyjnych, pomoże nam lepiej poznać samych siebie. Ponadto umiejętność ta pozwoli nam w istotnych sytuacjach lepiej panować nad „rolą", której wymagają od nas okoliczności.

Opanowanie umiejętności polegających na nauczeniu się strategii własnego umysłu, dotarcie do owych wewnętrznych hierarchii reprezentacji i rozwinięcie umiejętności rozpoznawania ich u innych to jedna z podstawowych umiejętności i wielkich zdobyczy NLP przydatna w bardzo różnych dziedzinach życia (np. w świecie biznesu, w polityce a od lat siedemdziesiątych uczona w szkołach dla wywiadów).

Niezastąpionym kluczem do samoobserwacji wewnętrznej jest umiejętność płynnego i momentalnego przechodzenia od stanu dysocjacji do stanu bycia zasocjowanym. Dysocjacja ma miejsce wtedy, gdy możemy ograniczyć naszą percepcję tak, by pozostawać w stanie zredukowanym do zewnętrznej samoobserwacji. Kiedy odczuwamy swoją „personę", jak gdyby była obok lub przed nami, nasze postrzeganie upodabnia się do pracy operatora z planu filmowego. Natomiast zdysocjowanie zachodzi, gdy wyłączamy mentalny metapoziom i wypełnia nas radosna percepcja zmysłowa z wyłączeniem dialogu wewnętrznego. Stan ten przez swą bezrefleksyjność najczęściej możemy spostrzec, kiedy z trudno wytłumaczalnych powodów został nagle przerwany. Trening powinien dać możliwość przemieniania naszych odczuć dysocjacji i asocjacji niejako „na zawołanie". Oczywistym jest, iż w stanach przykrych, na przykład, gdy wdaliśmy się w sprzeczkę lepiej „zawiesić" percepcję bezpośrednią i przyjrzeć się całej sytuacji „z zewnątrz". Z kolei w wielu z nas po całym dniu spędzonym w stresującej pracy, udając się na koncert pragnęłoby w pełni oddać się słuchaniu muzyki. Kiedy w głowie odczuwamy natłok myśli, których „nie można wyłączyć" nasz relaks jest niemożliwy. Umiejętne sterowania stanami swojej osoby, czynienie ich „pełnymi" i „domkniętymi", przy obecnym tempie życia, powinno być treningiem, z którym zapoznawać się będzie już dzieci w wieku szkolnym. Osoba niewidoma, czy niedowidząca okupuje swoją aktywność poczuciem trwałych napięć i stresów. Siła NLP, pozwalająca na doskonalenie swoich emocji pomimo przeżywanych stresów, jest bardzo duża. Kiedy na treningu nauczymy się wyłączać odczucia emocjonalne w stanach przykrych, które sprawiają nam najwięcej kłopotów, wówczas sprostamy im, kiedy zdarzą się naprawdę. Podobnie, gdy problemy z pracy nauczymy zostawiać i nie zabierać ich do domu odczujemy więcej satysfakcji z życia rodzinnego.

NLP jest techniką odwołującą się do stanów transu. Dzieją się one niepostrzeżenie i zostały nazwane indukcją hipnotyczną. Terapeuta powinien mieć przekonanie o swojej skuteczności i wykorzystywać każde zachowanie klienta w celu uzyskania zmian. Gdy natrafia się na opór, który warto przezwyciężyć jest to sygnał, że w danym momencie powinno stosować się jak najmniej komunikatów wprost. Poprzez sugestie należy wprowadzić klienta w trans i dopiero w takim stanie psychiki delikatnie imputować kroki ku pożądanej zmianie. Zmiany w psychice ludzkiej można osiągać często jedynie stosując taktykę „małych kroków". Równocześnie dobrze jest sugerować klientowi np. podczas transu pewne idee, które pozwolą mu wytrwać i dokończyć rozpoczęty wysiłek. W trakcie pracy terapeutycznej podstawową dewizą staje się mówienie, w sposób lekko zawoalowany, o wysiłku niepełnosprawnej osoby. Ludzie znacznie łatwiej uczą się, poprzez własne niewymuszone działania, aniżeli wtedy, gdy tylko słyszą od innych jak powinni myśleć czy postępować. Dlatego w neurolingwistycznym programowaniu często zaleca się szkolącym się osobom „prace domowe" do samodzielnego wykonania. Powinny one mieć symboliczny charakter i na ogół nie powinno się tłumaczyć ich znaczenia i pośredniego, metaforycznego oddziaływania.

W trakcie procesu uczenia często pojawia się wiele irracjonalnych, bezzasadnych stwierdzeń i wyobrażeń. Czasami drogą perswazji możemy wykazać, że nie warto marnować racjonalnej pracy umysłu dla irracjonalnych przekonań. Gdy to nie wystarcza zastosowanie nielogiczności i pomieszanie znaczeń stają się nieodzowną techniką w komunikowaniu się terapeuty z klientem. Jest to technika dużej mocy służąca zwłaszcza do rozbijania zachowań dokuczliwych i niezbyt głęboko zakorzenionych nawyków.

W trakcie sesji, pracując nad sposobami postrzegania czasu i swego życia w czasie, priorytet należy przyznać przyszłości, a nie przeszłości. Przeszłość może podlegać jedynie relatywizacji w zależności od kroków, jakie podejmiemy jutro. Psychoanaliza usadowiona w kulturze judeochrześcijańskiej kreowała psychoanalityka na mędrca, który w niuansach przeszłych doświadczeń doszukiwał się wytłumaczenia dla ciemnych stron i zakamarków duszy. Współczesność rodzi społeczeństwa zatomizowane z zerwanymi więzami pomiędzy pokoleniami i brakiem ciągłości kulturowej. Odpowiedzią na ten stan rzeczy może być tylko skupienie się na pozytywnych doświadczeniach uzyskanych od momentu osiągniętej dojrzałości i potraktowanie ich jako pozytywnego potencjału możliwego do wykorzystania.

Źródłem wielu stresów i dysfunkcji może być często otoczenie klienta. Powinno się szanować a na pewno uwzględniać system społecznych odniesień klienta. Wiele różnorodnych sytuacji życiowych niepełnosprawnej osoby może ulec zmianom przy

• wzmocnieniu osobowości,
• stosując strategię „małych kroków" oraz
• "zasiewając idee", które dadzą nieodzowny napęd do zmian.

Ważną sprawą jest, by zarówno terapeuta jak i jego leczony klient zdawali sobie sprawę, że pokonując trudności i dokonując niekiedy niewyobrażalnych zmian, mają wpływ na toczące się wokół nich życie.

3. Świadomość możliwości decyzyjnych i perspektywy zrównoważonego rozwoju

Można założyć triadyczną koncepcję psychiki ludzkiej, na którą składają się takie elementy, jak: intelekt, inteligencja emocjonalna i inteligencja ciała. Świadomość posiadania uszkodzonego ciała rodzi liczne dysfunkcje natury psychicznej. Znaczną większość z nich można usunąć, bądź zminimalizować poprzez trening NLP. Pomoc przyniesiona w sferze emocjonalnej nie zlikwiduje kalectwa, ale da możliwość poczucia innej, „wyzwolonej" fizyczności. Jednostka taka zaczyna żyć nie wstydząc się siebie. Tej trudnej do ujęcia w słowach zmiany nie da się ukazać inaczej, niż poprzez bezosobową — widzianą z zewnątrz biografii — strukturę enneagrramu. Enneagrram ukazuje zakres metod NLP.

Strukturę uwarunkowań zreformowanej psychiki opisuje dziewięciokątny enneagrram. Figura ta ukazuje jednostkę ludzką w jej stosunku do świata. Najpierw jest to świat innych ludzi, którzy w dwóch etapach naszego poznania jest podwójnie materialny, a dopiero w trzecim duchowo-mentalny.

Pierwsza triada tego enneagrramu dotyczy naszego wyposażenia we wszystko to, w co powinniśmy być wyposażeni przychodząc na świat. Dobrze się dzieje, gdy nowonarodzone dziecko przychodzi na świat w rodzinie zamożnej, w której troska o byt nie gnębi rodziców, a zwłaszcza ciężarnej kobiety (1). Dobrze, jeżeli dostało od swoich rodziców, to co składa się na niezbędną całość nowej jednostki a jest to zdrowe ciało, właściwa opieka, godne wychowanie i zadowolenie ze statusu społecznego rodziny, w której przyszło się na świat (2). Wrodzona, ale także nabyta niepełnosprawność fizyczna na ogół wyklucza taką możliwość. Stąd też bardzo ważnym zagadnieniem jest wysoki status materialny rodziny, której przyszło wychowywać niepełnosprawną jednostkę. Idealnie, jeżeli do tych uwarunkowań materialno-kulturowych dochodzi ponadto wrodzona inteligencja dziecka, (3) co razem z punktami (1 i 2) daje optymalne możliwości jej rozwoju. Nie zawsze się zdarza sytuacja, w której spełnione są wszystkie te trzy warunki, ale skoro nie mogą być spełnione aż trzy, to, chociaż niech spełnione będą dwa, a wśród nich ważniejszy od innych, warunek trzeci — wrodzona inteligencja dziecka i otoczenie mu sprzyjające.

Dojrzewający młody człowiek zaczynając samodzielnie podejmować decyzje w pierwszej kolejności kieruje się tym, co przyjemne, ewentualnie tym, co pozwala uniknąć przykrości (4). Kiedy zaczyna być wprowadzany w życie dorosłych na jego decyzje coraz częściej zaczynają mieć wpływ korzyści materialne, oczekiwanie na lukratywną nagrodę, bliską bądź dalekosiężną (5). Czym większe dana jednostka ma możliwości i umiejętności odłożenia oczekiwanej nagrody w czasie tym w większym stopniu jego poczynaniami kieruje strategia otwierania sobie jak najszerszych możliwości życiowych, możliwości w sensie poznawczym, możliwości wpływania na innych i możliwości realizowania przedsięwzięć ekonomicznych (6). Sytuacja idealna będzie miała miejsce wtedy, gdy kierując własnymi krokami, podejmiemy wysiłek i dostrzeżemy szansę realizacji wszystkich trzech możliwości (4,5,6). Jednak sytuacja idealna zdarza się bardzo rzadko. Stąd też, jeżeli już nie trzy możliwości to wybierzmy chociaż dwie z nich. A wśród tych dwóch powinna stale być obecna perspektywa poszerzania horyzontów swej wiedzy, poszerzanie możliwości i kontrolowanie posiadanego wpływu na podejmowane działania życiowe.

W życiu społecznym nie powinno kształcić się postaw jednostronnych, kreować egzystencji skupionej wyłącznie na własnych korzyściach i osobistej karierze. Dlatego też potrzebna jest trzecia triada uwarunkowań podejmowanych decyzji, na którą składają się następujące umiejętności: umiejętność negowania własnego egoizmu (7), umiejętność kierowania się sercem i kształtowania odruchów serca (8) oraz umiejętność utrzymywania swego umysłu w stanie, w którym stałe skupienie oraz uwaga intelektu może zostać określona przez sformułowanie: „myśl lotna" (9). Pod sformułowaniem „myśl lotna" rozumiane są takie umiejętności jak zdolność przewidywania, zdolności i przezwyciężania czy wręcz łamania stereotypów myślowych, umiejętność tworzenia dynamicznych wizji. Nie zawsze dane jest nam spełniać te trzy wymogi na raz. Ale jeżeli nie trzy, to wówczas dwa czynniki, a wśród nich najważniejszym wymaganiem okazuje się dziewiąte — kierowanie się w swoim postępowaniu nawet altruistycznym lub emocjonalnym — „lotną myślą". Pomiędzy drugą i trzecią triadą (przestrzeń pomiędzy 4, 5, 6 a 7, 8, 9) sytuuje się obszar podejmowania decyzji i wiążących się z nimi dylematów etycznych. Możliwość spełnienia w każdorazowym jednostkowym losie, w możliwie maksymalnym stopniu, owych dziewięciu uwarunkowań pozwala jednostce na uzyskaniu podstaw całościowego rozwiązania zadań życiowych i życia w poczuciu wolności, skuteczności i harmonijnej miłości.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Programowanie neurolingwistyczne Preferowane style myślenia – metaprogramy

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Jerzy Kolarzowski Doktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy  Number of texts in service: 51  Show other texts of this author  Newest author's article: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice