Kilka obiektów archeologicznych odkopanych na Ostrowie nosi wprawdzie charakter bizantyński, znaleziska te budzą jednak liczne wątpliwości. Nie jest jasna ich chronologia, a także pochodzenie ^{[ 88 ]}. Wydaje się, że mogą to być pozostałości łupów z wyprawy kijowskiej. W takim wypadku obiekty te nie mają większego znaczenia dla naszych rozważań. Podobnie znajomość greki przez Mieszka, choć może mieć znaczenie, nie przesądza sprawy. Kwestią tą zająłem się już szerzej w innej pracy, poświęconej kształceniu książąt polskich na początku XI wieku, teraz więc wspomnę jedynie podstawowe dla nas wnioski. Przede wszystkim fakt przyswojenia greki przez Mieszka nie musiał świadczyć o wpływach wschodnich. Na uczonym dworze Ottona III język ten cieszył się wielką estymą, a sam cesarz, będący niekwestionowanym wzorem dla Bolesława Chrobrego, władał tym językiem ^{[ 89 ]}. Nie zanikło także nauczanie greki w kręgu zachodnim. Jak podkreślała Brygida Kűrbis ^{[ 90 ]}, w Niemczech istniały liczne ośrodki twórczości greckiej, m.in. w Reichenau, Kolonii, Leodium, Dijon, Gone i Toul. Niewykluczone, że fakt zadbania o wykształcenie syna w języku greckim był elementem szerszego programu wzorowania się na dworze ottońskim, który jak się zdaje realizował Bolesław Chrobry ^{[ 91 ]}.

Inaczej sprawa ma się z postacią Anastazego Korsunianina. Był to człowiek o niezwykle ciekawym, a zarazem pełnym domniemań życiorysie ^{[ 92 ]}. Z pochodzenia Grek, jak się zdaje przynajmniej początkowo agent bizantyński ^{[ 93 ]}. W 988 roku wstąpił na służbę księcia kijowskiego Włodzimierza, pomagając mu w zdobyciu Korsunia na Krymie (stąd jego przydomek: Korsunianin). Następnie udał się z księciem do Kijowa, gdzie ten uczynił go prepozytem katedry metropolitalnej, a tym samym jednym z najwyższych rangą dostojników Cerkwi ruskiej. Wobec zmian na tronie kijowskim zdołał zachować na tyle elastyczne stanowisko, by utrzymać powierzony urząd. Dopiero, kiedy Kijów zdobył Bolesław, z nieznanych względów postanowił wyruszyć z nim do Polski. Relacja latopisa ^{[ 94 ]} nie pozostawia wątpliwości — uczynił to niewątpliwie z własnej woli, nie zaś pod przymusem. W tym miejscu znane dzieje Anastazego Korsunianina urywają się. Wydaje się, że Anastazy mógł zdecydować się na podróż do Polski działając dalej jako szpieg bizantyński. To, samo w sobie stanowiłoby dowód zainteresowania Bizancjum Polską. Niewykluczone również, że dostojnik ten w późniejszym czasie pośredniczył w kontaktach między Bolesławem a cesarstwem. Kto wie, czy nie miał on również jakiegoś wpływu na fakt wysłania kijowskiego poselstwa do basileusa. Jeśli Anastazy wkupił się w łaski Bolesława, a źródło ruskie na to wskazuje, to ten mógł w jakimś stopniu kierować się jego radami.

Wydaje się, że Bazyli nie zignorował poselstwa. Po pierwsze, druga połowa jego panowania stanowi okres najżywszej działalności dyplomacji bizantyńskiej. Zaskakujące byłoby, gdyby tak rozsądny i dbający o zagraniczne stosunki władca odesłał z niczym posłów przybywających od stosunkowo silnego i wpływowego księcia. Warto zwrócić w tym miejscu uwagę na wnioski, do których doszedł Maciej Salamon. O ile perspektywa sojuszu polsko-węgierskiego wymierzonego w Bizancjum nie wydaje się realna, o tyle nie można wykluczyć, że Bazyli nawiązał kontakt z Chrobrym, na wypadek przyszłego konfliktu ze Stefanem I. Wtedy to stosunki z polskim władcą mogłyby mu zapewnić możliwość zorganizowania dywersji na tyłach przeciwnika. Jak wiadomo do potrzeby takiej nigdy nie doszło. Stefan aż do śmierci Bazylego przyjaźnie odnosił się do Bizancjum, a kryzys w Polsce, który wybuchł za panowania Mieszka II ^{[ 95 ]}, uniemożliwił kontynuowanie jakiejkolwiek dalekosiężnej polityki. Należy natomiast zgodzić się ze stwierdzeniem, którym swoją pracę zwieńczył Maciej Salamon ^{[ 96 ]}. Wprawdzie ciężko o pewność ze względu na brak źródeł, jednak liczne przesłanki wskazują na to, że stosunki polsko-bizantyńskie na krótki czas rzeczywiście zostały nawiązane.

Podstawowa bibliografia

Poniżej wymienione są podstawowe artykuły i opracowania poświęcone poselstwu wysłanemu do Bazylego. Pozostała literatura wykorzystana przy sporządzaniu pracy jest cytowana w przypisach.

• A.F. Grabski, Bolesław Chrobry, Warszawa 1966, s. 243-271;
• A.F. Grabski, Studia nad stosunkami polsko-ruskimi w początkach XI wieku, „Slavia Orientalis", VI (1957), s. 164-211;
• M. Salamon, "Amicus" or „hostis"? Boleslav the Valiant and Byzantium, „Byzantinoslavica", 54 (1993), s. 114-121;
• J. Strzelczyk, Bolesław Chrobry, Poznań 1999, s. 160-191;
• S. Zakrzewski, Bolesław Chrobry Wielki, Kraków 2000, s. 299-315.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Reakcja pogańska w Polsce My Euroazjaty

Comment on this article..   See comments (3)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Kamil Janicki Student historii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jeden z administratorów polskiej Wikipedii  Private site  Numer GG: 4811914  Number of texts in service: 4  Show other texts of this author  Newest author's article: Pierwsze Damy, żony, kobiety. Zapomniane bohaterki II RP