Debata nad rozumem jest nieodłączna od ogólniejszej refleksji nad samą filozofią. Zmiana paradygmatu racjonalności prowadzi bowiem niejako automatycznie do zmiany statusu filozofii. Warto wiec spytać o sens i kształt dzisiejszej filozofii. W tym kontekście rozsądnie brzmią słowa H.-M. Baumgartnera: „filozofia jest teorią rozumowej wiedzy skończonej, realizowaną środkami pojęciowej refleksji. Zgodnie ze swą zarazem systematyczną i historyczną samokrytyką nie może ona uznawać siebie za rozum absolutny, lecz już tylko za rozum krytyczny, który sam z siebie potrafi zaprojektować jedynie ramy określające inne postaci ducha, ale nie ich treści. Dlatego w stosunku do nauki, sztuki, religii filozofia może występować tylko jako krytyczny partner dialogu, ale nie jako sprawujący kuratelę" ^{[ 24 ]}. Taki rozum nie jest absolutny, ale autonomiczny i jako taki warty z pewnością obrony.

Każdą epokę można rozpatrywać dwojako: pod względem historycznym oraz normatywnym. Moderna jako epoka historyczna dobiegła końca. Moderna jako normatywny projekt unowocześniania społeczeństwa, oparty na krytycznej rewizji tradycji oraz promocji racjonalnej i emancypacyjnej wizji kultury jest ciągle niedokończony. Dziś jednak paradoksalnie Oświecenie i jego dziecko modernizm przestały być modern. Mówienie o rozumie wywołuje uśmiech politowania, traktowanie emancypacji na serio trąci staroświeckością, by nie rzec zacofaniem. Cóż zatem dziś oznacza bycie nowoczesnym? Nowoczesnym jest ten kto pożegnał się z „wielkimi narracjami" zachodniej cywilizacji, kto w imię ochrony pluralizmu i tolerancji przestaje niepokoić współobywateli trudnymi pytaniami, kto zamienił ideały epoki oświecenia na zdobycze kultury konsumpcjonizmu, kto wreszcie w zgodzie z wszechwładną opinią publiczną zaakceptował świat takim jaki jest, z całą jego hipotekę absurdu i przemocy. Czy można być bardziej modern?

Bibliografia:

• Baumgartner H.-M., Rozum skończony. Ku rozumieniu filozofii przez siebie samą,, przeł. A. M. Kaniowski, Oficyna Naukowa, Warszawa 1996
• J. Habermas, Modernizm — niedokończony projekt, przeł. M. Łukasiewicz, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997.
• J. Habermas, Filozoficzny dyskurs nowoczesności, przeł. M. Łukasiewicz Universitas, Kraków 2000.
• Honneth A., Pathologien der Vernunft. Geschichte und Gegenwart der Kritischen Theorie, Frankfurt am Main 2007.
• Schnaedelbach H., Próba rehabilitacji animal rationale, przeł. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: J. Habermas i teoria racjonalności komunikacyjnej Niedogodności kondycji ludzkiej według Ciorana

Comment on this article..   See comments (6)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Marcin Punpur Absolwent ekonomii i filozofii. Studiował w Olsztynie, Bremie i Bernie. Zainteresowania: filozofia kultury, religii i polityki.  Number of texts in service: 53  Show other texts of this author  Newest author's article: W co wierzą ateiści