Podstawy samurajskiego kodeksu, wpajane od pokoleń, w pewien specyficzny sposób zaprogramowały umysły Japończyków. Według bushido odpowiednie cechy oraz przyzwyczajenia należy zaszczepiać już w młodych umysłach, najlepiej w dzieciństwie. Czy tę zasadę możemy uznać za wymierającą? Oczywiście, że nie. Japoński system edukacji wymagający, by dzieci od najmłodszych lat uczyły się czytać i pisać kilka tysięcy trudnych ideogramów rozbudził poczucie samodyscypliny. Ponadto wpajanie od najmłodszych lat zasad sztywnej etykiety, rozbudowanych rytuałów oraz bezwarunkowego podporządkowania się autorytetom doprowadziło do powstania silnego i pracowitego społeczeństwa. Nic więc dziwnego, że tak zaprogramowane społeczeństwo odnosi sukcesy.

Japońscy biznesmeni w prowadzeniu interesów kierują się kulturowymi zasadami, a w tym również regułami bushido, które tak silnie zakorzeniły się w ich życiu, że są stosowane instynktownie. Bez większych problemów oraz dodatkowych szkoleń japońscy przedsiębiorcy potrafią efektywnie zmotywować swoich pracowników i rozbudzić w nich poczucie lojalności.

Japońscy biznesmeni podążający drogą wojownika dbają o jakość swoich produktów, które są ich wizytówką. Jeżeli towar jest wadliwy, nie spełnia oczekiwań i rozczarowuje konsumenta, to szkodzi to wizerunkowi firmy. Rysa na dobrym imieniu firmy z kolei szkodzi dobremu imieniu właściciela, ale też wszystkich jej pracowników. Ci, którzy przestrzegają zasad bushido dbają o detale w każdej dziedzinie życia zawodowego, dlatego też starają się oni nie dopuścić do powstania rysy na ich honorze poprzez wyprodukowanie towaru lub zaoferowanie usługi, która by nie spełniała oczekiwań ich klientów. Wyszukane gusta samurajów oraz ich zamiłowanie do rzeczy doskonałych doprowadziły do udoskonalenia jakości wyrobów oraz estetyki w ogóle. Dbałość o detale, dążenie do perfekcji oraz dbanie o najlepszą jakość wyrobów przetrwało w Japonii do dziś. Aby towar zyskał uznanie potencjalnych klientów musiał zaspokajać ich gust estetyczny, przemawiać do emocji oraz duszy ^{[ 18 ]}.

Konosuke Matsushita ^{[ 19 ]} porównał wytwarzane przez przedsiębiorców produkty do zamężnych córek, które odchodzą za mężem z rodzinnego domu w świat, ale o których nie wolno zapomnieć, i które należy kontrolować oraz sprawdzać czy dobrze im się wiedzie ^{[ 20 ]}. Tak jak w czasach samurajskich tak i teraz dobre imię jest największym skarbem każdego Japończyka, i nawet dziś z powodu jego utraty zdarzają się samobójstwa. Bushido, zasadami którego kierowali się dawni wojownicy nie tolerowało porażki. Od wieków kodeks ten wpajał Japończykom potrzebę dążenia do doskonałości we wszystkich działaniach oraz do unikania najmniejszych nawet błędów. I pod tym względem w Kraju Wschodzącego Słońca nie wiele się zmieniło. Japończycy obawiają się w życiu osobistym oraz zawodowym niepowodzeń, porażek i popełniania błędów. Lęk ten jednak ma pozytywny aspekt. To on motywuje mieszkańców wysp do ciągłego doskonalenia swoich umiejętności, rzetelnej pracy oraz samodyscypliny.

Etyka dawnych, japońskich wojowników przeniknęła całkowicie kulturę Kraju Kwitnącej Wiśni. Pod jej wpływem w społeczeństwie japońskim zakorzeniła się głęboko wrażliwość na pełne godności zachowanie, hinkaku ^{[ 21 ]}.Kastę samurajów charakteryzowało niezwykłe poczucie godności, które okazywali nie tylko w sposobie mówienia, ale też w sposobie bycia. Najdoskonalszym przykładem manifestacji godności samuraja był rytuał seppuku. Podstawowymi obowiązkami samuraja było zachowanie nienagannych manier oraz gorliwe przestrzeganie zasad kodeksu wojowników. Zachowanie takie stało się integralną częścią kultury Kraju Wschodzącego Słońca. Dziś oczekuje się odpowiedniego hinkaku od osób, które zajmują wysokie stanowiska, i które maja być przykładem dla reszty społeczeństwa.

Rozpoczynając trening młody samuraj ćwiczył umysł i ciało, uczył się również tłumić uczucia, panować nad strachem a w obliczu walki nie uciekać, być agresywnym i działać spontanicznie. Podstawą jednak było osiągnięcie idealnego stanu, zjednoczenia ciała i umysłu, muga. Będąc w stanie muga samuraj wykonywał wszelkie czynności w sposób doskonały. Również współcześnie osiąganie tego idealnego stanu jest jedną z najtrudniejszych i najbardziej podziwianych cech. Muga pomaga wypracować odpowiednie podejście ^{[ 22 ]} do nauki, pracy a nawet życia. Bardzo trudno jest dojść do tego stanu, i niewielu osobom udaje się osiągnąć muga w pełnym wymiarze. Jednak nawet same próby osiągnięcia tego stanu rozjaśniają umysł, minimalizują stres, wprowadzają ciało w stan harmonii z umysłem i uspakajają. Dzięki praktykowaniu muga saraiman panuje nad sobą, jest zdyscyplinowany umysłowo oraz cieleśnie.

Konsultant w dziedzinie zarządzania Michihiro Matsumoto mówi: "Kiedy osiągnąłeś już stan zjednoczenia ciała i umysłu, nie musisz myśleć o tym, co robisz. Działanie następuje automatycznie zgodnie z twoja wolą. Nie analizujesz tego, co robisz, nie dręczą cię żadne wątpliwości — po prostu działasz!" ^{[ 23 ]}. Koncepcja muga całkowicie wiąże się z kodeksem bushido. Tak doskonały stan, zjednoczenie z mieczem, osiągali samurajowie.

Niegdyś prawdziwy mistrz walk potrafił ocenić umiejętności swego przeciwnika właśnie dzięki obserwowaniu jego podejścia — kokorogamae. Zewnętrznym odzwierciedleniem odpowiedniego podejścia wojowników były ich twarze. Musiały one przypominać maski, a ich wyraz miał niczego nie zdradzać, lęku, bólu, najmniejszego grymasu, a jednocześnie miał wyrażać wszystko. Była to bardzo trudna sztuka. Dziś jednak nadal możemy zaobserwować taki wyraz twarzy wśród starszej części społeczeństwa japońskiego. Jak bardzo ważne jest odpowiednie podejście przekonują się młodzi Japończycy szukający pracy. Na rozmowach kwalifikacyjnych bardzo dużą wagę przykłada się właśnie do kokorogamae kandydatów. Nawet jeśli posiadają oni zdumiewające umiejętności i kwalifikacje, ale nie reprezentują odpowiedniego podejścia, to szanse na zdobycie posady są nikłe ^{[ 24 ]}. Ważną zasadą japońskich firm, płynącą bezpośrednio z bushido, a funkcjonującą niemal w nie zmienionej formie do dnia dzisiejszego jest przekonanie, że każdy pracownik powinien działać tak, jakby był właścicielem tej firmy. Powinien dokładać wszelkich starań aby odnosiła ona sukces. Na kokorogamae zwraca się również uwagę podczas awansów. Podstawą do uzyskania w japońskiej firmie awansu jest przede wszystkim zaangażowanie oraz kokorogamae. Biznesmeni z Kraju Wschodzącego Słońca poznają przedsiębiorców z zagranicy na podstawie prezentowanego przez nich podejścia. Analizując ich kokorogamae wypracowują swoją o nich opinię i często na jej podstawie decydują czy nawiązać z nimi kontakty biznesowe, czy też nie.

Równie żywy jak kokorogamae jest obowiązek dochowania makoto ^{[ 25 ]} — szczerości, rzetelności oraz wierności. Szczerość jednak nie ma tu wyłącznie znaczenia typowo zachodniego, oznaczającego mówienie prawdy, nie okłamywanie. W ujęciu japońskiej kultury szczerość to dążenie do zachowania harmonii w stosunkach z innymi ludźmi. To również dokładanie wszelkich starań, aby nic nie zakłócało harmonijnego współistnienia. Ponadto oznacza także postępowanie zgodne z kodeksem etycznym i rzetelne wywiązywanie się z płynących z niego zobowiązań. Makoto podkreśla fundamentalne znaczenie stawiania interesu grupowego na pierwszym miejscu, potrzebę konsultacji decyzji, destruktywny charakter samowolnych decyzji oraz przestrzeganie rytuałów tak społecznych jak i prywatnych. Odmiennie rozumiane przez ludzi z Zachodu makoto prowadzi często, zwłaszcza na płaszczyźnie biznesowej, do licznych nieporozumień pomiędzy japońskimi biznesmenami a partnerami z zagranicy.

We współczesnym japońskim biznesie funkcjonuje również teoria ekonomiczna shikomu ^{[ 26 ]}, czyli ćwiczenia w etyce oraz moralności. Shikomu jest żywą tradycją wywodzącą się z samurajskich czasów, gdy nauczano, że praca jest przeżyciem religijnym i drogą do duchowego spełnienia. Do dnia dzisiejszego teoria ta jest jednym z filarów kształtowania świadomości mieszkańców Kraju Kwitnącej Wiśni. Shikomu jest obecne w nauczaniu szkolnym ale również w życiu zawodowym Japończyków. Duże japońskie firmy szkoląc nowych pracowników kładą ogromny nacisk na wpojenie im właśnie charakterystycznego dla danej firmy shikomu. Podczas takiego szkolenia nowi pracownicy są zaznajamiani z kulturą organizacji, z celami i zasadami firmy, systemem wartości, tradycjami oraz metodami pracy. Dopiero po takim, wstępnym szkoleniu przedsiębiorstwa przechodzą do zasadniczego szkolenia w technikach pracy. Wielu ekonomistów uważa, że to właśnie taki system szkolenia opierający się na kulturowych fundamentach jest jednym z sekretów odnoszonych przez Japończyków sukcesów. Shikomu wpływa na pilność pracowników, na ich kokorogamae, na makoto, na wszystkie aspekty ich działalności.

Jednym z najważniejszych elementów bushido była i nadal jest reguła sogo izon. Zasada ta oznacza wzajemną zależność i odgrywa w Japonii istotną rolę w funkcjonowaniu przedsiębiorstw oraz całego społeczeństwa. Sogo izon prawie w niezmienionej formie przetrwało do dnia dzisiejszego i jest siłą napędową powstających przedsiębiorstw oraz motorem rozwoju już istniejących na japońskim rynku ^{[ 27 ]}.Wypływająca z kodeksu bushido zasada dotyczy zarówno firm japońskich jak i przedsiębiorstw zagranicznych. Aby sprostać wymogom współczesnej wymiany krajowej oraz zagranicznej zasady sogo izon musiały ewoluować, dopasować się do potrzeb rynku. Przedsiębiorstwa musiały uelastycznić swoje działania, zracjonalizować swoje systemy zarządzania i otworzyć się na szybko zachodzące zmiany.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Droga wojownika Bushido, giri, ko - dziś. Wpływ tradycji na osobowość współczesnego Japończyka

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word