Prowadząc działalność gospodarczą Japończycy wykorzystują wiele z zakorzenionych w bushido reguł. Jedne stosują bezpośrednio inne z kolei dopasowują do potrzeb rynku i polityki swojej firmy. Wyjątkowo popularne w świecie biznesu jest pojęcie itami wake, które dosłownie oznacza dzielenie się troskami ^{[ 28 ]}. Zasada ta łączy się bezpośrednio ze skłonnością japońskich biznesmenów do współpracy oraz dzielenia się zyskami. Takie zachowanie zaś wywodzi się od starodawnego, japońskiego prawa przewidującego odpowiedzialność zbiorową. Itami wake oznacza również nie wykorzystywanie przez silniejszego partnera słabości oraz niedogodnego położenia drugiej strony. Widoczne jest to zwłaszcza w negocjacjach biznesowych. Itami wake to także prowadzenie takiej działalności, która gwarantuje stabilność rynku. Przez to rozumie się utrzymywanie jak najdłużej miejsc pracy, ustalanie obowiązujących powszechnie cen, także manipulowanie ofertami tak by wszystkie znaczące firmy mogły na nich skorzystać ^{[ 29 ]}.

Dla Japończyków niezmiernie ważne jest zaufanie. To ono umacnia społeczną harmonię. W czasach feudalnych w Kraju Kwitnącej Wiśni zdobycie powszechnego zaufania było rzeczą wyjątkowo trudną i trwało bardzo długo. Wysokie standardy postaw oraz zachowania, jakie wyznaczało bushido, położyły fundament dla rozwoju kultury, w której oczekiwać można godnego i pełnego zaufania postępowania, które nie zakłóca społecznej harmonii. Podstawą prowadzenia biznesu w Japonii jest zdobycie kontaktów opartych właśnie na zaufaniu. Szczególnie dotyczy to współpracy z cudzoziemcami. Dla Japończyków najważniejszy jest charakter człowieka, czy dotrzymuje on słowa, nie kłamie, nie zawstydza celowo innych osób, nie krytykuje swojej firmy, nie ukrywa swoich zamiarów, postępuje uczciwie, rozsądnie, nie okazuje słabości ani gniewu. Słowem, czy postępuje zgodnie z zawartymi w kodeksie bushido zasadami, które wrosły w kulturę Japonii i stały się jej integralną częścią.

Kodeks wojowników wpajał samurajom obowiązek walki do upadłego. Przechodzili oni surowe treningi by być fizycznie, duchowo oraz umysłowo przygotowanym do walki, trwania wbrew wszelkim przeciwnościom oraz nie poddawania się nawet w beznadziejnych sytuacjach. Zasada ta w bushido określana jest mianem gambari. Zgodnie z nią postępowali samurajowie epoki szogunatu, ale również żołnierze podczas drugiej wojny światowej. Współcześnie gambari straciło nieco ze swojego wojowniczego charakteru, jednak nadal jest na tyle silna by wpływać na charakter i postępowanie Japończyków. Jakie zatem ma znaczenie gambari w dzisiejszej Japonii? Określenie to może oznaczać wytrwałość w dążeniu do celu, ale może również być rozumiane jako ciężka i wytrwała praca dla dobra osobistego, przedsiębiorstwa, a finalnie dla dobra oraz sukcesu Japonii w ogóle. Pojęcie gambari funkcjonuje nie tylko wśród przedsiębiorców. Zasada walki do upadłego jest obecna w życiu uczniów, sportowców, artystów, we wszystkich grupach społecznych Kraju Wschodzącego Słońca. Regułami równie ważnymi jak gambari są w życiu Japończyków akiramenai oraz isshokenmei ^{[ 30 ]}, które są współczesnym obrazem samurajskich zasad nie poddawania się i walki obronnej z narażeniem życia.

Akiramenai jest cechą charakteru Japończyków oraz jednym z filarów osiąganych przez nich sukcesów. Obecna przez stulecia w ich życiu ostatecznie stała się drugą naturą społeczeństwa japońskiego. Niepoddawanie się, walka do samego końca oraz wytrwałość wrosły niezwykle silnie w psychikę Japończyków ^{[ 31 ]}.

Isshokenmei w epoce samurajów oznaczało ryzykowanie własnego życia dla walki obronnej. Obecnie znaczy ono bezgraniczne oddanie się jakiejś sprawie i jest cechą charakterystyczną sposobu realizacji wszelkich zobowiązań przez japońskich biznesmenów ^{[ 32 ]}.

Bushido nakazywało samurajom gardzić śmiercią i niczego się nie lękać. Wojownicy ci musieli być niezmiernie odważni i musieli charakteryzować się duchem walki. Pod tym względem również współcześnie niewiele się zmieniło. Sarariman również musi być odważny, nieugięty i nie może się bać. Wojownik korporacji musi być wytrwały oraz zdeterminowany w działaniu, słowem musi go cechować duch walki. Taka właśnie postawa odegrała kluczową rolę w budowaniu drugiej w świecie gospodarki po drugiej wojnie światowej. W niecałe trzydzieści lat, ze zrujnowanego kraju, Japonia wzniosła się na poziom gospodarczy pozwalający jej konkurować z takim tytanem gospodarczym jak Stany Zjednoczone. W dzisiejszej Japonii duch walki nie jest tak powszechny w społeczeństwie jak dawniej. Dlatego też jest to cecha, której japońscy przedsiębiorcy szukają wśród potencjalnych pracowników. Japońskie firmy szczególnie często zatrudniają byłych sportowców, wśród których w podczas treningów w naturalny sposób, niezwykle silnie rozwinął się duch walki ^{[ 33 ]}. Dlaczego tak cenni w biznesie są byli sportowcy? Być może dlatego, że najbardziej przypominają oni dawnych wojowników, wśród których duch walki był intensywnie pobudzany przez wszystkie lata trudnych ćwiczeń. Przedsiębiorstwa wysoko cenią pracowników, którzy podejmując się wykonania powierzonego im zadania wypełnią je nie zważając na utrudnienia i napotkane przeszkody.

Podobnie jak samurajowie, którzy przez długie lata treningu w sztukach walki dążyli do swoistego zaprogramowania swojego ciała tak i współcześni sararimani kroczą drogą karada de oberu ^{[ 34 ]}. Dawni wojownicy poprzez coraz trudniejsze ćwiczenia starali się osiągnąć taki poziom, aby wykonywać dane czynności poza świadomością, automatycznie ^{[ 35 ]}. Ze szkół samurajskich karada de oberu przeniknęła do życie codziennego społeczeństwa japońskiego. Wykorzystując tą doktrynę zaczęto doskonalić się w czynnościach prozaicznych jak na przykład wyplatanie koszy, ale również w sztukach trudniejszych jak kaligrafia . Z czasem karada de oberu przeniknęło do świata biznesu. Koncepcja ta całkowicie ogarnęła sposób myślenia i zachowania biznesmenów oraz szeregowych pracowników przedsiębiorstw. Osiągnięcie sukcesu w interesach zaczęto dostrzegać w połączeniu wysiłku duchowego z fizycznym. Wśród ludzi należących do szeroko rozumianego świata biznesu zaczęło panować przekonanie, że każdy cel jest do osiągnięcia jeśli się tylko dostatecznie ciężko i długo pracuje oraz gdy jest się wystarczająco zaangażowanym w pracę.

Duże japońskie firmy w sposobie zarządzania wykorzystują doktrynę karada de oberu, a w swojej filozofii podkreślają, że bardziej liczy się charakter, oddanie, makoto oraz kokorogamae niż talent. Zdaniem japońskich przedsiębiorców zdolności kierownicze oraz umiejętności w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi, słowem cechy najwyżej cenione przez japońskich biznesmenów, najlepiej rozwija się właśnie poprzez długie lata praktyki. Zaprogramowanie swojego ciała i umysłu poprzez karada de oberu jest równie istotnym jak umiejętność osiągniecie stanu muga, czyli jedności ducha i ciała.

W życiu codziennym oraz w zawodowym Japończycy porozumiewają się często w sposób niewerbalny i kierują się intuicją. Jest ona traktowana niemal jako narzędzie pracy i jest jedną z bardziej fascynujących cech kultury Kraju Wschodzącego Słońca. W epoce samurajów komunikacja niewerbalna została przez społeczeństwo japońskie, a zwłaszcza przez klasę wojowników, opanowana niemal w perfekcyjnym stopniu. Ten sposób porozumiewania się został nazwany haragei ^{[ 36 ]}, czyli sztuka brzucha. Określenie to powstało w oparciu o koncepcje, w myśl której siedzibą ludzkiej duszy jest właśnie hara — brzuch. Haragei było uznawane za najdoskonalszy oraz najczystszy model porozumiewania się. Współcześnie haragei nazywane jest też komunikacją emocjonalną, harmonią opinii, lub też „grupowym myśleniem" ^{[ 37 ]} i jest wykorzystywane w każdej sytuacji, a zwłaszcza w biznesie. Jest ona sposobem kontrolowania zachowań, wpływania na ludzi oraz radzenia sobie z nimi w rozmaitych sytuacjach. Japońscy biznesmeni wykorzystują haragei przy podejmowaniu ważnych decyzji. Niektórzy z założycieli znanych japońskich firm byli uznawani za mistrzów haragei, byli nimi miedzy innymi Konosuke Matsushita — ojciec imperium Matsushita, także założyciele takich gigantów rynkowych ja Toyota, Honda, czy Sony ^{[ 38 ]}.

Japończycy ze swej natury nie zadają zbyt wielu pytań, jest to bowiem w ich kulturze oznaka niewiedzy, a ten kto zadaje pytania przyznaje się do niej i tym samym traci twarz. Ponadto w japońskiej tradycji stawianie pytań jest również przejawem braku szacunku, dlatego też Japończycy zazwyczaj milczą i obserwują otoczenie. Aby móc się porozumieć między sobą Japończycy nie potrzebują wielu słów. Często wystarczy jedynie znaczące spojrzenie lub też zwykły grymas na twarzy. Mieszkańcy Kraju Kwitnącej Wiśni starają się w jak najprostszych formach wyrazić jak najwięcej i tę zasadę stosują również w komunikowaniu się ze sobą. Japończycy dążą do przekazania maksimum myśli w minimum słów.

Prowadzenie interesów z japońskimi przedsiębiorcami jest sztuką niezwykle trudną i skomplikowaną, zwłaszcza dla przedstawicieli innych kręgów kulturowych jak Europa lub Stany Zjednoczone. Świat biznesu w Japonii przesiąknięty jest wpływami bushido. I choć kodeks ten miał swój odpowiednik w etosie rycerstwa europejskiego, to jednak jego oddziaływanie w Kraju Kwitnącej Wiśni jest niewspółmiernie większe od wpływów etosu rycerskiego w Europie. Bushido jest głęboko zakorzenione w świadomości Japończyków, którzy mniej lub bardziej świadomie myślą i działają zgodnie z jego zasadami. Trudną do pojęcia jest zwłaszcza koncepcja ma oraz wypływająca z niej, choć o wiele bardziej rozwinięta, idea chinmoku. Ma oraz chinmokusą powszechnie wykorzystywane są w trakcie rozmów biznesowych. W rozumieniu literalnym ma oznacza wolną przestrzeń. Jednak koncepcja ta ma o wiele głębsze znaczenie niż pustka w przestrzeni czasowej. Jest to okazja by zrozumieć prawdziwe zamiary swojego partnera, przeanalizować wypowiedziane przez niego słowa oraz wyczuć atmosferę negocjacji. Ma jest dla Japończyków bardzo ważnym elementem rozmów, pomaga zlikwidować lub zminimalizować dwuznaczność wypowiedzi, pomoaga również rozszyfrować intencje drugiej strony oraz wyciągnąć odpowiednie wnioski. W Japonii milczenie wykorzystywane jest jako sposób porozumiewania się, czego nie potrafią pojąć poruszający się na odmiennej płaszczyźnie kulturowej zagraniczni biznesmeni. Dla nich ma to czas zastoju w rozmowach oraz brak jakiegokolwiek postępu.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Droga wojownika Bushido, giri, ko - dziś. Wpływ tradycji na osobowość współczesnego Japończyka

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word