Modlitwa Pańska pod kontrolą

(Father, let thy Holy Spirit come upon us,
Hallowed be thy name.
Thy kingdom come.
Thy will be done,
as in heaven, so on earth.. itd)

W zasadzie trudno orzec na ile ta rekonstrukcja jest wiarygodna, gdyż tekst ewangelii, jak to zwykle bywało z niekanonicznymi ewangeliami synoptycznymi ^{[ 15 ]}, uległ całkowitemu „unieszkodliwieniu" przez zastępy bogobojnych wyznawców. Jedyne fragmenty jakimi obecnie dysponuje nauka pochodzą z pism polemicznych: "Przeciwko Marcjonowi, księga IV" (Adversus Marcionem) Tertuliana, oraz Panarion r. 42 „Przeciwko wyznawcom Marcjona" Epifaniusza.

Wersy „niech się stanie wola twoja…" wynikać mogą z wpływu mateusza — albo na Epifaniusza, albo też na osoby tłumaczące — tekst angielski Ewangelii Pana jest w wielu miejscach skażony i niedokładny, w dodatku pochodzi z XIX wieku.

Pierwsza rzecz: w dostępnej rekonstrukcji nie ma słów: „i oczyści nas" sugerowanej przez pana B. Motyla, być może wynika to z odmiennego przekładu. Druga: Wezwanie ducha nie zastępuje wzmianki o królestwie, lecz ją znacznie poprzedza.

Zadajmy sobie teraz pytanie: czy wzmianka o Duchu jest wiarygodna? Jeśli tak, to od razu ciśnie się na usta pytanie: dlaczego ją usunięto? Dlaczego nikt nic o niej nie wie? Czy możliwe jest usunięcie fragmentu najważniejszej modlitwy chrześcijan, od iluś tam lat zakorzenionej w ich świadomości? Pytanie: od ilu lat, kiedy dokładnie powstała ew. Łukasza i Mateusza, czy tekst dostępny Marcjonowi był tekstem stosunkowo świeżym, czy też przez niego zmienionym — tutaj pytanie: po co z kolei Marcjon miałby dodawać wzmiankę o duchu świętym. Wezwanie to o wiele bardziej pasuje do stylu Łukasza, w którego Dziejach zsyłanie ducha na wyznawców zajmuje pierwszoplanową pozycję. Chyba, że uznamy, że Marcjon i Łukasz to jedna i ta sama osoba.

Dalszy problem: czy w II w. modlitwa pańska w istocie była „najważniejszą" i „zakorzenioną"? Można w to wątpić...

Jedyny sensowny argument przemawiający na korzyść wzmianki o duchu i jej późniejszym usunięciu jest taki: wymazano ją, gdyż nie występowała w wersji Mateusza (ulubionej ewangelii Rzymian ze względu na szereg opowieści o Piotrze). Z tego samego względu rozszerzano wersję łukaszową o partie z Mateusza, po to, by uzyskać tekst jednolity.

Mimo wszystko powinien pozostać po niej jakiś ślad, nie wszystkie rękopisy da się sfałszować ^{[ 16 ]}, być może nikt nie zadał sobie trudu by rzecz całą sprawdzić i rzetelnie przebadać.

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden fragment, który świadczyć może o łukaszowym pochodzeniu prośby o zesłanie Ducha.

Jak już wcześniej wspomniano, tuż po modlitwie pańskiej znajdujemy u Łukasza fragment q dotyczący prośby w modlitwie. W ostatniej linijce w wersji Mateusza czytamy:
...o ileż więcej Ojciec wasz w niebiosach da dobre rzeczy proszącym go. Jednak u Łukasza znajdujemy ten wers w wersji przekształconej:
… o ileż bardziej Ojciec niebieski da Ducha Świętego proszącym go.

Jeśli uznamy, że wersy te stanowią komentarz do modlitwy pańskiej (na co wskazywała by ich pozycja), nawiązujący do określonych motywów z tej modlitwy, to w takim razie Prośba o ducha wydaje się być częścią integralną modlitwy w wersji łukaszowej, jednocześnie druga z próśb — o chleb wydaje się być wtórnym dodatkiem. W komentarzu chleb,obok ryby, użyty zostaje jako przykład wysłuchiwania próśb przez Ojca, dodajmy: jedynie w wersji mateuszowej, łukasz nic nie wie o chlebie pisząc o rybie i jajku — prośbą nadrzędną pozostaje jednakże wezwanie ducha. Stąd mój wniosek: prośba o chleb jest wytworem stricte mateuszowym, związanym z quellowskim kuszeniem na pustyni (zamiana kamienia w chleb). Wstawienie do jednej modlitwy prośby o ducha obok prośby o chleb zwyczajny cokolwiek nie pasuje.

Można jeszcze postawić jedną hipotezę: być może w pewnym momencie dziejów „ducha" (pneuma) źle odczytano jako „imię" (onoma) — lub na odwrót...

Wniosek, do którego się skłaniam, jest następujący: wersja łukaszowa zawierała typową dla niego prośbę o ducha, Mateusz pisał z kolei o chlebie, dodając do całości część pochwalną (o semickim zabarwieniu), której fragmenty, w większym lub mniejszym stopniu dosłownie przepisano do ew. łukaszowej.

W obu wersjach modlitwy pańskiej spotykamy się z oczekiwaniem na nadejście królestwa bożego. Przyjdź królestwo twoje... Królestwo, w którym apostołowie zasiądą na dwunastu tronach, sądząc dwanaście plemion Izraela ^{[ 17 ]}. Pytanie: kogo będzie sądził Juda Iskariota?

Jednak królestwo boże nie nadchodziło, Chrystus nie wracał, jak obiecali jego wysłannicy. Stąd pytania — kiedy wreszcie nadejdzie? — i nowa, jakże potrzebna interpretacja, którą znajdujemy u Łukasza:

Mamy zatem w ewangeliach dwa królestwa… Jedno jest królestwem ziemskim, odnowioną ziemią, nad którą zapanuje Mesjasz sądząc żywych i niezbyt żywych. Drugie, obecne w przypowieściach, jest stanem bardziej ducha niż materii, choć można się co do tego spierać. Stanem, wobec którego trudno oczekiwać, by „przyszedł", jak to czyni miliard ludzi wypowiadając swoistą mantrę, z której nie wiele rozumie. Liczy się sam fakt mówienia. Nie sposób sobie odmówić pacierza.

Niech się stanie wola twoja… powiada mesjasz cierpiąc w Getsemani. Czy jeden bóg może posiadać dwie odrębne wole i dalej pozostawać jedną, a raczej dwiema osobami zamkniętymi w jednym bycie? Z medycznego punktu widzenia stan taki można określić schizofrenią.

Chrystus chrześcijański ^{[ 18 ]} mimo wszystko nie jest bogiem bogu równorzędnym. Stawiany jest na półkę razem z innymi bytami anielskimi, które, tak jak i on, nie znają dnia końca świata ^{[ 19 ]}. Jest bytem sub-boskim ^{[ 20 ]} , pośredniczącym, którego wola jest zależna od woli Ojca ^{[ 21 ]}.

Niech się stanie wola twoja… powiada mesjasz cierpiąc w Getsemani. Powiada, ale tylko w mniemaniu Mateusza. Wg Marka słowa te brzmiały: Wszakże nie co ja chcę, ale co ty.

Do mateuszowego pacierza załapała się wersja mateuszowa: gen#th#t# to thel#ma sou. Zwrot typowo semicki, wielokrotnie u mateusza spotykany: niech ci się stanie jak uwierzyłeś ^{[ 22 ]}.

U Łukasza znajdujemy go tylko raz, w pisanej przez innego autora części proto-ewangelicznej (narodzinowej). Mariam rzecze w niej do anioła: niech mi się stanie wg słowa twego.

Nie ulega dla mnie wątpliwości, że modlitwa pańska ma niewiele wspólnego z niejakim nazorejczykiem Jezusem. Powstała w kilkadziesiąt lat po jego domniemanej śmierci, jako efekt prac redaktorskich na gotowym tekście jednej z krążących ewangelii, a więc gdzieś pod koniec I wieku. Nie piszę tu „kilkadziesiąt lat po założeniu chrześcijaństwa" gdyż tak na dobrą sprawę nie wiadomo kiedy, gdzie i przez kogo religia ta została powołana na świat, jakie były jej korzenie; czy nie mamy, być może, do czynienia z ewolucją, jaka dokonywała się w sekciarskim tyglu nad Morzem Martwym. Chrześcijanie I wieku mogli mieć tyle wspólnego z chrześcijanami wieku II i III, co ze współczesnymi katolikami, a więc niewiele.

Modlitwa pańska ma charakter semicki, co wynika z korzystania z hebrajskich źródeł pisanych nie związanych z Jezusem, a raczej z osobami autorów quelle/ ew. mateusza (ten sam styl wypowiedzi).

[ 15 ] Podobnie potraktowano synoptyczną, całościową ewangelię do Hebrajczyków (nie wiele krótszą od Mateusza, z którego wersją była spowinowacona) czy do Nazorejczyków. Ocalały jedynie te „apokryfy", które nie stanowiły zagrożenia lub były przydatne, (ewangelie męki lub dzieciństwa). Inne ocalały przypadkiem, odnalezione po stuleciach w jakiejś egipskiej dziurze zasypanej piaskiem...

[ 16 ] Czego dowodem rękopisy pozbawione frazy trynitarnej, dodatkowych zakończeń opowiadających o pośmiertnych objawieniach, czy też mówiące o Jezusie Barabaszu, czy Lebeuszu zwanym Tadeuszem. Rozproszenie przestrzenne i ogromna ilość rękopisów zadziałała tu na niekorzyść Kościoła — Duch święty nie zadbał o to, by natchnąć kopistów do rzetelnej pracy, tak jak i teraz nie dba o rzetelność przekładów. (oczywiście w tym miejscu wszyscy księża doznaną spazmów stwierdzając, że BT jest najcudowniejsza — chociaż w jednym miejscu chmury zastępuje kogutem! Coś, co dzisiaj jest prawdą, jutro być nią nie musi...)

[ 17 ] Łukasz:
22.28-30. Wy zaś jesteście tymi, którzy wytrwali przy mnie w moich doświadczeniach. I ja przekazuję wam, jak i mnie Ojciec przekazał Królestwo, abyście jedli i pili przy stole moim w moim Królestwie, i zasiadali na tronach, dwanaście plemion Izraela sądząc.
Mateusz:
19.28b. że wy, którzy poszliście za mną, przy odrodzeniu, gdy Syn Człowieczy zasiądzie na tronie swojej chwały, i wy zasiądziecie na dwunastu tronach sądząc dwanaście plemion Izraela. 25.34b. Pójdźcie, błogosławieni Ojca mego, odziedziczcie Królestwo, przygotowane dla was od założenia świata.

[ 20 ] 1 Tym. 2:5-6: Albowiem jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek Mesjasz Jezus, który siebie samego złożył jako okup za wszystkich, aby o tym świadczono we właściwym czasie.
Człowiek być może w znaczeniu mesjańskim: syn człowieczy.
Efez. 4:5-6: Jeden Pan, jedna wiara, jeden chrzest, jeden Bóg i Ojciec wszystkich, który jest ponad wszystkimi, przez wszystkich i we wszystkich.
Kolejny z wielu przykładów frazy dualnej a nie trynitarnej: odwołanie wyłącznie do Chrystusa i boga-ojca, bez najmniejszej wzmianki o osobnej postaci zwanej duchem świętym.
1 Kor. 11:3: A chcę, abyście wiedzieli, że głową każdego mężczyzny jest Chrystus, a głową kobiety mężczyzna, a głową Chrystusa Bóg.
Kolejna z antyfeministycznych wstawek (por. ciąg dalszy: 11:4-15), pokroju 1 Kor.14:34-35, Efez.5:22-26, czy 1Tym.2:8-15, trącąca przy okazji brakiem logiki - fragment końcowy odnosi się do początkowego z pominięciem środka, wadliwa kolejność.

[ 21 ] Jan: 5.19. Odpowiedział więc Jezus i mówił do nich:
Amen, amen powiadam wam, nie może Syn sam od siebie nic czynić, tylko to, co widzi, że Ojciec czyni;
5.30. Nie mogę sam z siebie nic uczynić. Jak słyszę, tak sądzę, a sąd mój jest sprawiedliwy, bo nie szukam swojej woli, lecz woli tego, który mnie posłał.