Wreszcie można spotkać się z argumentem, że fragmentów greckich manuskryptów znaleziono kilka(naście) tysięcy, w odróżnieniu od aramejskich. Powiem więcej, nakłady Biblii w języku angielskim liczymy w milionach i czy w związku z tym Biblię napisano w języku angielskim? Ilość nie świadczy o jakości czy wieku, podobnie jak argument, że "większość manuskryptów ma wersję X" — bo większość tekstów greckich pochodzi z okresu późnego Bizancjum...

Można zadać tez pytanie: a czy ocalał jakikolwiek manuskrypt, fragment zawierający Ewangelię Nazorejczyków / Ebionitów?Czy przetrwała Ewangelia Marcjona? Nie, bo grecko-rzymscy szerzyciele nowej wiary byli skrupulatni w niszczeniu tego, co nie pasowało do kanonu?

Ewangelie jako przekład

Czy ewangelie synoptyczne mogą być nie tyle opracowaniem jednej, starszej ewangelii co raczej lub przynajmniej częściowo przekładem (z języka aramejskiego lub łaciny)? Takie pytanie pojawiło się niejako mechanicznie w trakcie prac nad Synopsą polsko-grecką. W niektórych fragmentach tekstu błędy translacyjne wydają się być wręcz ewidentne, w niektórych widać gołym okiem rozbieżności stylistyczne, które wyglądają bardziej na dwa lub trzy odmienne przekłady tego samego źródła a nie na poprawki redakcyjne.

Dla przykładu, Ewangelię Łukasza charakteryzuje w wielu miejscach odwracanie kolejności zdań. Ten sam tekst przedstawiany jest jakby „od tyłu", tak jakby autor miał inny sposób na tłumaczenie fraz aramejskich (pisanych od lewa do prawej w odróżnieniu od greki). Dotyczy to głównie materiału Quelle (tożsamego z Mateuszem), ale nie tylko ^{[ 3 ]}.

Przykład pierwszy: Zgorszenie

W powyższej narracji tekst Mateusza u Łukasza przedstawia się następująco:

Łk 17.1 = Mat 18.7

Łk 17.2.a = Mat 18.6.b

Łk 17.2.b = Mat 18.6.a

czyli na odwrót.

Pojawia się tu również po raz kolejny podstawowy problem synoptyczny, czyli „kto od kogo spisywał", kto tworzył, kto redagował, kto harmonizował starsze teksty… Jeżeli przyjmiemy, że Łukasz korzysta z dwóch niezależnych źródeł — M i Q — to wtedy powstaje pytanie jakim cudem dwaj niezależni redaktorzy wpadli na to by połączyć tekst Q (Łk 17.1 / Mat 18.7) z tekstem Marka (Łk 17.2, Mat 18.6). Jeżeli całość stanowi tekst Q to: a. dlaczego w wersji Łk i Mat wygląda zasadniczo odmiennie (to samo, tylko na odwrót, z innym słownictwem) i w jaki sposób tekst Q (czyli z definicji nieznany Markowi) znajdujemy… w ewangelii Marka 9.42 ? Czy Mk 9.42 to późniejsza wstawka w oparciu o Mateusza? Czy Mateusz pisał w oparciu o Marka a później z jego dorobku korzystał Łukasz lub późniejszy skryba?.. Im tekst bardziej zbieżny, tym większe prawdopodobieństwo „przepisania" z jednej ewangelii do drugiej. Bo skoro większość tekstu jest odmienna, to nieliczne przykłady identycznych w 100% wierszy zapalić muszą światełko ostrzegawcze: coś tu jest nie tak… Przykład: Marek 13.12 -13 identyczne (słowo w słowo, łącznie z kolejnością zwrotów i samych słów) z Mat 10.21-22. Łukasz w 21.16-19 ma to samo, tylko inaczej… Czasami porównując te same fragmenty tekstu w dwóch ewangeliach odnoszę wrażenie podobnych różnic co np. w przekładach Warszawskim i Tysiąclecia — to samo, tylko inaczej… Tu coś dopisane, tam inaczej ułożone, ale sens ten sam, w końcu źródło identyczne w obu przypadkach.

W powyższym przykładzie wszyscy trzej ewangeliści używają ponadto odmiennych wyrażeń synonimicznych, podobnie jak przy opisywanym wcześniej „uchu igielnym":

zyskowniej = wyborniej mu bardziej = pożyteczniej

ciśnięto = wrzucono = utopiony został

kamień młynny [lithos mulikos] = młyn ośli [mulos onikos]

Większa jednak część tekstu jest zbieżna co pozostawia pole do dyskusji.

Przykład drugi: Nauczanie o porozumieniu polubownym (Łk 12.58-59 = Mat 5.25-26).

Łukasz pisze o leptonie (moneta grecka), Mateusz kodransie (rzymska). Łukasz - komorniku (gr. praktor) i urzędniku miejskim (gr. archont) , Mateusz — słudze i sędzim. Albo więc Łukasz „hellenizuje" tekst pierwotny Mateusza, albo obaj inaczej tłumaczą identyczny tekst aramejski (lub korzystają z odmiennych tłumaczeń Quelle).

Przykład trzeci: Lampa.

U Łukasza chowana jest pod leżanką (8.16) lub "w ukryciu" (dublet w 11.33). U Mateusza: pod korcem (koszem). U Marka: "pod leżanką lub pod korcem" (4.21)! Prawdopodobnie każdy z ewangelistów inaczej tłumaczy to samo, wieloznaczne słowo aramejskie (ang. split words).

To łączenie dwóch odmiennych wyrażeń jest również znamienne. Jeden ewangelista używa zwrotu A, drugi B, a trzeci łączy oba wcześniejsze pisząc A+B ...

Uwagę zwracają również dublety — te same fragmenty teksty występujące dwukrotnie w różnych miejscach (tak jak powyżej Łk zawiera dwie wersje przypowieści o Lampie) i zgadliście, w każdym ztych dwóch miejsc tekst — za każdym razem! — przedstawia to samo, tylko innymi słowami.

Np.:
Mt 10.26. ...Nie ma bowiem
nic zasłoniętego,
co nie będzie odsłonięte
i nic ukrytego,
co nie będzie poznane.

vs:
Mk 4.22. Nie ma bowiem
nic ukrytego,
co by nie miało być ujawnione,
ani nie zdarza się skryte,
jeśli by nie miało wyjść na jaw.

To samo tylko inaczej...

Albo:
Mt 19.30. Wielu zaś
będzie pierwszych ostatnimi,
i ostatnich pierwszymi.

vs:
Mt 20.16. Takoż
będą ostatni pierwszymi,
i pierwsi ostatnimi

To samo, tylko na odwrót...

Przykład czwarty: Dalmanuta

W wersji Marka (8.10) Jezus … przybył w okolice Dalmanuty, Mateusza (15.39) — do ziemi Magadan. Tak brzmi wersja oficjalna, tymczasem łacińskie wersje Marka zawierają termin Magdalnuta a różnorakie wersje Mateusza, licząc od najbardziej popularnej: Magadan (w. aleksandryjska), Magdalę (w. bizantyńska), do tego jeszcze Magedan, Magedę, Magidam, Magdu (w. aramejska), Melegadę, Magaidę i Magidan !

Tak jak w wielu podobnych przypadkach rozwiązaniem może być źródło pierwotne, inaczej przełożone przez niezbyt rozgarniętego tłumacza (tu: Marka, który z „ziemi Magedan" zrobił „Dal-manutę"). Sposób w jaki z „synów burzy" powstali Boanereges wskazuje na poprawność powyższego rozumowania. R. Hams pisze:

Dalmanutha is the transliteration of the Aramaic equivalent of εἰς τὰ μέρη , which by some form of dittography took the place of the proper name.

I taki jest też ogólny pogląd — Marek źle przetłumaczył aramejski oryginał. Tylko zaraz... przecież Marek nie miał mieć żadnego dostępu do „aramejskich oryginałów" bo te po prostu nie istniały wg greek primacists.

Jednak faktyczny obraz skali błędów w tłumaczeniu da nam porównanie greckiego NT z aramejską Peshittą i przekładami starołacińskimi, ale o tym w kolejnym artykule.

Comment on this article..   See comments (8)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Krzysztof Sykta Zajmuje się głównie biblistyką i religioznawstwem. Prowadzi stronę synopsa.pl. Skończył ekonomię, jest dyrektorem w izbie gospodarczej i redaktorem w Magazynie Przedsiębiorczości i Integracji Lokalnej IMPULS. Był redaktorem naczelnym ezinu Playback.pl  Private site  Number of texts in service: 102  Show other texts of this author  Newest author's article: Niezmienność Pisma