Jakkolwiek by się EK nie zarzekała, pracy jej nie można traktować jako naukowej nie dlatego, że jest „niepoprawna politycznie", ale dlatego, że nie spełnia wymogów takim pracom stawianych. Poza manipulacją źródłami i opracowaniami autorka nie czyni nic, aby swoich tez dowieść. Przewód myślowy, mający pokazać ścisły związek pomiędzy postulatem autonomii dla Żydów, zgłaszanym w polskim Sejmie w 1920 r., a zorganizowanymi przez władze nazistowskie gettami (jako realizacją tej upragnionej autonomii terytorialnej) biegnie tym trybem, który — wg Lévinasa — poprzedza wszelką logikę lub też po niej następuje. Nie mnie, nieodwracalnie skażonej logikami (niewyłącznie tą prostą, binarną) takie otchłanie przeniknąć. Wszak nawet logiczna dusza prosta ma prawo zżymać się, gdy napotka passus taki: "Różnica pomiędzy władzami żydowskich gmin wyznaniowych (...) a powołanymi jesienią 1939 roku do życia na mocy niemiecko-żydowskiego porozumienia Judenratami była taka, że przedwojenne żydowskie władze były wybierane przez żydowskie społeczeństwo i zajmowały się gównie sprawami związanymi z kultem i rytuałem religijnym (opieką społeczną, szkolnictwem podstawowym, religijnym sądownictwem itp.) (...)" (s. 150) — bo twierdzenie, że opieka społeczna razem ze szkolnictwem podstawowym były w społeczności żydowskiej sprawami kultowo-rytualnymi, to jednak zbytek ekstrawagancji. Pozwala on przypuszczać, że tym samym może być twierdzenie o niemiecko-żydowskim porozumieniu, dającym Żydom w Polsce upragnioną autonomię w postaci getta.

Na koniec nieco o języku pracy, który też nader specyficznie ma się do postulowanego dla dzieł naukowych dystansu. Wykładając swoje rozumienie polonizacji Żydów, w przypisie autorka zdaje sprawę z reakcji polskiej społeczności na spolonizowanych Żydów: "(...) w przeciwieństwie do osób, którym Polacy długo nie zapominali pochodzenia — nikt z zaakceptowanych przez Polaków Żydów nie obnosił się ze swoim rodowodem (...)". Dalej dowiadujemy się, że owa akceptacja sięgała tak daleko, ze neofitka mogła nawet zgromadzenie zakonne założyć, wszelako nadal clou tej „akceptacji" w tym tkwi, że owa założycielka — mówiąc słowami EK — „(...) nie afiszowała się ze swymi korzeniami". (przyp. 49, s. 34). Być może nie dopatrzyłam, że usus polszczyzny zmienił się tak dalece, iż zwroty obnosić się, afiszować się stały się neutralne. Jeśli tak, to zapewne nie byłoby nic niestosownego w powiedzeniu np. o Zbigniewie Brzezińskim — ze obnosi się ze swoim rodowodem; tudzież — też np. — o niektórych polskich europosłach, że afiszują się i ze swoimi korzeniami, i ze swoimi wierzeniami. Jednakowoż w przyzwoitym (taki też jeszcze się zdarza) dyskursie publicznym takich fraz nie słyszałam; wnoszę więc, że jednak frazy te nadal są pejoratywami i przepraszam za taką przykładową ich demonstrację.

JJeśli jednak mowy obraźliwej (w przeświadczeniu ludzi jako tako z polszczyzną obeznanych) używa się jako mowy opisowej dla scharakteryzowania postaw i zachowań jakiejkolwiek grupy etnicznej czy społecznej, to wykracza się zarówno przeciw dobrym obyczajom oraz wymogowi naukowej bezstronności. Uprawia się albowiem tym sposobem nie co innego, jak zarówno piętnowanie oraz relatywizację. Wolna droga dla swobody, pozwalającej ten sam zespół zachowań raz nazwać „afiszowaniem się ze swymi korzeniami", a innym razem — być może - „wiernością wobec tradycji" lub zgoła „wiernością wobec Narodu"; w zależności od okoliczności, czyli od tego, o jakim narodzie mowa!

Problem winy metafizycznej i wpisana w nią kwestia powszechnej solidarności stawiane przez Jaspersa zawiera konkluzję, że w tej winie uczestniczmy wszyscy — a Instancją jest tylko Bóg. EK cytuje tę sentencję (s. 14), deklaruje, że czyni ją leitmotivem swojej pracy, po czym zabiera się do wyręczania wskazanej w niej Instancji i usiłuje wykreować całkiem nową przeszłość. Co oczywiste, nie pojęła więc z myśli Jaspersa nic. Ale myśl Jaspersa bywa trudna — nie do zrozumienia lecz do zaakceptowania. Wypada zacząć nieco bardziej przyziemnie. Zdaje się, że do kanonu lektur, których tu zdecydowanie zabrakło, trzeba koniecznie dopisać L. Poliakova Histoire d'antisémitisme t. 1 (Paris 1955); t. 2, Suicidal Europe (History of Anti-Semitism), Oxford 1985. Rozpoczęcie od niej znakomicie zapobiegłoby „widzeniu wszystkiego oddzielnie". A wszystkim — i odczuwającym potrzebę pisania o sprawach, o których dysponują taką wiedzą, że ona sama kwalifikuje się jako przedmiot badań np. socjologicznych i antropologicznych; i tym, którym skutki tych potrzeb przychodzi poznawać — oszczędziłoby całkiem sporo czasu.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Kara boska za ateizm i aborcje Błędne twierdzenia o wyczerpywaniu się zasobów

Comment on this article..   See comments (5)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Romana Kolarzowa Profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego (zakład aksjologii wydziału filozoficznego). Wcześniej pracowała na Uniwersytecie Jagiellońskim, w Akademii Muzycznej w Poznaniu oraz na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Była redaktorką wydawnictwa Rebis. Była związana z organizacjami: Ruch Obrony Praw Kobiet, NEUTRUM, Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami. Autorka książek: "Postmodernizm w muzyce" (Warszawa 1993), "Przekroczyć estetykę" (Kraków 2001), "Wprowadzenie do tradycji i myśli żydowskiej" (Rzeszów 2006), "Kilka ćwiczeń z myślenia praktycznego" (w przygotowaniu).  Number of texts in service: 4  Show other texts of this author  Newest author's article: Krwawe majaki kultury