1. Architektura przyszłości

„Gwałtowność przeobrażeń spowodowała, że ludzie żyjący obecnie przeszli w ciągu dwudziestu lat przez takie przemiany w warunkach bytowania i w świadomości społecznej, jakie dawniej przypadłyby wielu pokoleniom. Każdy z nas doświadczył na własnej skórze, że potrzebna jest nieustanna przebudowa nawyków, sposobów myślenia oraz zawodowych wiadomości i umiejętności, jeśli ktoś chce sprostać tej nieprzerwanej zmienności. Wynika z tego pewien głęboko sięgający wniosek. We wszystkich wcześniejszych epokach dziejów ludzie znajdowali oparcie w tradycji obyczajowej i kierowali się doświadczeniem. Doświadczenie i obyczaj stanowiły podstawę ludzkiej egzystencji. Dziś jednak ani doświadczenie, ani obyczaj nie są zdolne udźwignąć życia. Warunki zmieniają się tak szybko i tak radykalnie, że wszystko, co dawniej było obyczajem, popada w sprzeczność z sytuacją społeczną, w której żyjemy, to zaś, co dziś uważamy za oczywistość, może się za lat dwadzieścia okazać bezsensowne." ^{[ 1 ]}

Teraźniejszość jest kluczem do projektowania przyszłości. W świecie, gdzie nic nie jest pewne, wszelkiego rodzaju wizje, mogą stać się fundamentem nowej rzeczywistości.

„Utopia jest jedyną bazą, dzięki której można w ogóle projektować teorię przyszłej społeczności; następstwem bowiem wszelkiego innego założenia jako podstawy jest brak przyszłej społeczności. Jesteśmy przeto do utopii zmuszeni." ^{[ 2 ]}

Utopia jest napędem rozwojowym człowieka. Jego własne wyobrażenia przyczyniły się do rewolucji nie tylko  technicznej ale i mentalnej strony człowieczeństwa. Dzięki niej wstąpiliśmy na drogę niewyobrażalnych możliwości, jak również nowych zagrożeń. Obecnie człowiek znalazł się w trudnej sytuacji, bowiem technika i nauka jeszcze nigdy nie dawały tyle perspektyw rozwoju, z drugiej jednak strony nigdy nie alarmowano o takim niebezpieczeństwie, jakim jest zagłada wszelkiego istnienia na ziemi. Cywilizacja rzekomo chyli się ku upadkowi. Wśród uczonych zdania są podzielone: dotyczy to przede wszystkim próby racjonalnej oceny rzeczywistości.

„Oto powód, dla którego dzisiaj także krytycznie myślący uczeni — i właśnie oni — czują się zmuszeni uczynić przedmiotem metodycznego badania możliwe na­stępstwa ich własnej nauki. Wiedzą oni, że bez nauki nie można wyżywić rosnącej liczby ludności Ziemi i zapobiec katastrofom, które muszą nastąpić, jeśli pozostawi się rzeczy ich własnemu biegowi. Zarazem jednak wiedzą też, że nauka uprawiana na ślepo, nie zastanawiająca się na własnymi możliwymi następstwami, mogłaby wielorako zagrozić istnieniu ludzkości, nawet ją zniszczyć." ^{[ 3 ]}

Zagrożenia zniszczenia własnego gatunku, przyczyniają się do powstawania kolejnych Utopii. Są to wizje, które mają stworzyć dla ludzi nowe miejsca do życia, zamknięte przestrzenie, oddzielające go na stałe od świata zewnętrznego. Jedną z nich jest m.in. ekoutopia, opierająca się na poglądzie ekologii głębokiej ^{[ 4 ]}. Jej twórcy przyczyniają się do powstania społeczności zamkniętych, współegzystujących na łonie natury. Jest to pogląd dość radykalny, zważając na współczesny postęp technologiczny, niemniej jednak owa technika może pomóc zbudować całkowicie odseparowane od metropolii kolonie. Grupa ludzi, pragnąca żyć w zamknięciu, żywić się tym co uprawili, jest dość specyficznym stylem życia. Jednak ekotopie to również poglądy, które mają zwalczyć głód na świecie i uratować Ziemię przed zagładą. Jest to rozgałęziona grupa, która od edukacji społeczeństwa i uświadamiania o zagrożeniu zajmuje się również projektowaniem śmiałych urządzeń, mających pomóc w ratowaniu świata (są to również działania na polu medycznym). Jest to próba stworzenia nowego życia, choć wszyscy w jakimś stopniu żyjemy w Utopii:

„Utopijne życie, chodzi tu o jakąś alternatywę wobec utrwalonych schematów rozumienia rzeczywistości i zasad działania, wobec ekstrapolacji, która w planach dotyczących przyszłości umacnia to, co panuje w teraźniejszości, i to nawet wówczas, gdy jest to kierunek prowadzący do katastrofy. Z tego punktu widzenia utopia nie powinna być traktowana jako igraszka intelektualna czy artystyczna, chociaż niekiedy ma ona taki właśnie charakter, powinna być traktowana jako ważna orientacja w teraźniejszości, właśnie dziś obowiązkiem i odpowiedzialnością ludzi jest budowanie przyszłości dla pokoleń, które zamieszkiwać będą ten glob ziemski, w takich warunkach naturalnych i społecznych jakie im pozostawi dzisiejsza ślepota czy lekkomyślność." ^{[ 5 ]}

W ostatnich latach coraz częściej i śmielej przedstawiane są wizje przyszłego świata, oraz chętniej rodzą się kolejne Utopie. Między innymi do kolejnych wizji można zaliczyć pomysły zamkniętych osiedli, projektowane przez architektów konstrukcje, które zdolne będą zaspokoić w pełni ich mieszkańców. Jest to swego rodzaju mini centrum konsumpcyjno-rozrywkowe, w którym człowiek egzystowałby przez całe swoje życie.

Pierwszą podobną budowlą była Villa Sonneveld, potem Futuro House Matti’ego Suuronena oraz osiedle z okolic Bashiawan na Tajwanie. Są to utopijne, zrealizowane projekty mieszkaniowe.

Utopie są tworzone przez tych, którzy mają pomysły, oraz przez sponsorów, którzy te pomysły realizują. Oczywiście powstają one w procesie negacji do zaistniałej rzeczywistości — tutaj szczególnie dominują ekotopie — ale częściej celem staje się sam powód zmiany, wniesienia kolejnych szczebli nowej rzeczywistości. Człowiek w tym wypadku staje się demiurgiem, który buduje nowy świat, tak jak sam sobie tego życzy. Owym demiurgiem są głowy korporacji i ich podwładni naukowcy.

Osiedle z okolic Bashiawan

Najnowszym pomysłem są zamknięte już nie tyle osiedla co miasta. Przedstawiony poniżej rysunek to Ziggurat — samowystarczalne miasto, które będzie korzystać z ekologicznych rozwiązań i samodzielnie produkować energię. Ma przynieść ułatwienia w wielu dziedzinach życia, głownie komunikacji. W takim osiedlu — mieście będzie mogło żyć ponad milion osób.

Ziggurat

Innym pomysłem jest Osiedle zaprojektowane przez Yiftacha Ben Meira na wybrzeżu Tel Awiwu.

To tylko nieliczne projekty, które czekają na realizację.

Projekt osiedla na wybrzeżu Tel Awiwu.

W dobie problemów globalnych, architekci chcą pomóc, projektując domy, osiedla i miasta odporne na działania sił przyrody, np. infrastruktura pływająca na powierzchni wody. Osoby, które je zamieszkają będą miały możliwość częstej zmiany miejsca zamieszkania.

Projekt domu na wodzie

Utopie XXI wieku powinny spełniać jeden podstawowy warunek, niezależnie na jakim problemie się skupiają i co chcą poprawiać:

„Utopia XXI wieku musi mieć charakter ponadnarodowy i globalny — tak jak globalne są problemy i wyzwania stojące przed ludzkością." ^{[ 6 ]}

Takie projekty wydają się być idealnym rozwiązaniem. Dopóki nie ma postawionego bezpośredniego zagrożenia, człowiek może budować własne wizje przyszłości. Jednak jak dużo jest owych projektantów, tak zdanie na ten temat są podzielone, skoro już są tworzone plany zamieszkania na Marsie, czy na dnie oceanu. Wszystkie projekty związane są ściśle z przyszłym rozwojem nauki. Jedno jest pewne:

„Rewolucja naukowa postawiła ludzkość w sytuacji przymusowej — wobec konieczności produkowania własnej przyszłości. Produkcja możliwa jest tylko wtedy, gdy uprzednio zaprojektowano, co ma być produkowane. Już dziś trzeba zaprojektować w zarysach sztuczny świat, który musimy skonstruować, aby zapewnić przyszłej ludzkości podstawy egzystencji; w przeciwnym razie jego budowa nie może się udać. [...] Jedna z najważniejszych konsekwencji rewolucji naukowej polega na tym, że świat nasz znalazł się wskutek niej w stanie, w którym oświecona utopia i możliwe dzięki niej racjonalne planowanie stały się dla całej ludzkości warunkiem egzystencji. Nie mamy takiej swobody, by opowiedzieć się dowolnie za utopijnym myśleniem lub przeciw niemu. Jesteśmy do utopii zmuszeni. Ale między utopią ślepą i oświeconą istnieje niepokojąca przestrzeń; w przestrzeni tej wystawiona jest na próbę wolność człowieka i tym samym cała jego przyszłość." ^{[ 7 ]}

Jednak nauka i technika rządzą się własnymi prawami, dlatego ich ogólny rozwój stoi pod znakiem zapytania.

"Wydaje się, że zagadnienie utopii jest najczęściej analizowane w kontekście polityki i państwa. Jednak co najmniej dwa powody mogą skłaniać do refleksji nad utopią w powiązaniu ze światem organizacyjnym. Po pierwsze, warto przyjrzeć się możliwościom zastosowania tego pojęcia jako punktu odniesienia do wyjaśniania funkcjonowania współczesnych wielkich organizacji świata biznesu w czasach, gdy państwo traci na znaczeniu [...], ponieważ coraz większy wpływ mają na polityków ogromne korporacje i instytucje między- lub ponadnarodowe (które same odpowiadają tylko przed inwestorami). Po drugie, w koncepcji Karla Mannheima utopia miała być kreowana przez wolną inteligencję, a ta, przynajmniej częściowo, przekształca się obecnie w knowledge class — kosmopolityczną, bezideową, praktyczną i bezkrytyczną warstwę profesjonalistów zarabiających dzięki swej zdolności do pracy koncepcyjnej, którzy w jakimś stopniu zasilają także kadrę zarządzającą wielkimi korporacjami." ^{[ 8 ]}

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Racjonalność alternatywna czyli racjonalizm fundamentalizmu Logika intelektualnego getta

See comments (2)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word