W ramach obchodzonych w Tychach Dni Szwecji odbyło się spotkanie z ministrem ds. gospodarczych i ekonomicznych Ambasady Szwecji w Polsce Hansem Anderssonem poświęcone przemianom postakcesyjnym w szwedzkiej gospodarce, w którym to miałem przyjemność wziąć udział. Wpływ członkostwa w Unii Europejskiej na polską gospodarkę będzie z pewnością wymierny, warto więc przyjrzeć się bliżej doświadczeniom naszego północnego sąsiada, państwa, które osiem lat temu stawało przed podobnymi dylematami.

Droga do wspólnego rynku

Szwedzka droga do wspólnego rynku rozpoczęła się już w 1959 roku, wraz z utworzeniem Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu. Członkostwo to aż do końca lat 80-tych zaspokajało potrzeby branż eksportowych. Wraz ze zmniejszającym się znaczeniem EFTA, przemianami geopolitycznymi w Europie Środkowo-Wschodniej oraz powstaniem idei "a single european market", debata o wstąpieniu do UE weszła na nowe tory.

Rozmowy o członkostwie prowadzono szybko i skutecznie. Wynikało to głównie z tego, że już w 1991 r. podpisany został European Economic Area Treaty, regulujący stosunki pomiędzy krajami EFTA i EWG, tworzący największą wówczas strefę wolnego handlu, obarczony jednakże pewnymi klauzulami ochronnymi i ograniczeniami.

Szwecja została członkiem UE 1 stycznia 1995 r. wraz z Austrią i Finlandią. W referendum przeprowadzonym w listopadzie 1994 r. zwolenników wstąpienia do UE było niewiele ponad 52%. W okresie poprzedzającym akcesję trwała ożywiona dyskusja. Przeciwnicy integracji odwoływali się do szwedzkiej tradycji neutralności, niezbyt wyraźnych korzyści finansowych, związanych z koniecznością wpłat netto do unijnego budżetu oraz troski o środowisko naturalne.

Integracja z UE nastąpiła z przyczyn ekonomicznych oraz politycznych. Głównym promotorem integracji był sektor eksportowy, nastawiony od dziesięcioleci na działania ekspansywne i stałe poszerzanie rynków zbytu. Przemysł ciężki był dobrze przygotowany pod względem technologicznym. Posiadał liczne agendy w krajach ówczesnej Dwunastki. Ponad połowa eksportu ukierunkowana była na obszar UE, stąd też szwedzkim przedsiębiorcom zależało na maksymalnym zmniejszeniu ograniczeń w handlu z krajami Unii.

Dużą rolę odegrały względy polityczne. Wejście w struktury unijne oznaczało uzyskanie istotnego wpływu na decyzje podejmowane w Komisji i Parlamencie Europejskim. Szwedzi postanowili włączyć się w procesy decyzyjne dotyczące całego kontynentu.

Wpływ akcesji na sektor MSP

Jaki wpływ miała integracja na szwedzką gospodarkę? Przystąpienie do UE oznaczało pewne zmiany dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw, zarówno pozytywne jak i negatywne. Oznaczało uzyskanie dostępu do szeregu środków pomocowych ze specjalnych programów unijnych. Szwedzkie firmy korzystały już wcześniej z pomocy rządu, ale ograniczała się ona do działań doradczych i szkoleniowych.

Zwiększeniu uległa wymiana handlowa oraz możliwości eksportowe. Centra Informacji Europejskiej udzielały porad i pomagały w nawiązywaniu nowych kontaktów handlowych. Sektor ten mógł również liczyć na korzystne kredyty z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Dzięki funduszom strukturalnym wyraźną poprawę zanotowano w wyludnionych regionach północnych, o zmniejszonej aktywności ekonomicznej.

Otwarcie granic i zniesienie ograniczeń doprowadziło do zwiększenia wymiany handlowej z krajami UE. Jednocześnie import z krajów leżących poza Unią stał się bardziej skomplikowany z powodu wspólnej polityki handlowej. Szczególnie mali importerzy mieli problemy z nowymi procedurami.

Dla handlu detalicznego, przemysłu spożywczego i rolnictwa integracja oznaczała zwiększenie konkurencji, wejście na szwedzki rynek firm i towarów dotąd w mniejszym stopniu obecnych.

Wg Hansa Anderssona niemożliwe jest jednakże wyciąganie wniosków ogólnych. Efekty integracji uzależnione były od wielkości przedsiębiorstw, powiązań lokalnych, nastawienia proeksportowego. Dla niewielkich zakładów, działających wyłącznie na rynkach lokalnych, wejście do UE nie przyniosło żadnych zmian. Jednocześnie sektor małych i średnich przedsiębiorstw, pomimo pewnych fluktuacji, nie uległ zawężeniu utrzymując swą dotychczasową pozycję.

Specyfika polska

Należy zaznaczyć, że obecne warunki akcesyjne różnią się w znacznym stopniu od sytuacji, w której byli Szwedzi. Z jednej strony państwa unijnie wykazują o wiele mniejszy entuzjazm co do rozszerzenia o kolejne kraje, z drugiej, szwedzki przemysł już przed integracją był w dużym stopniu zorientowany na eksport i przystosowany do działalności na rynku unijnym, był ekspansywny i nowoczesny. W przypadku Polski mamy do czynienia z poważnymi problemami związanymi z odejściem od gospodarki planowanej do w pełni rynkowej. Wstąpienie do UE może w pewnym zakresie stanowić bodziec do dokonania odwlekanych zmian restrukturyzacyjnych pozwalających na zwiększenie konkurencyjności rodzimego przemysłu.

Jak szwedzcy inwestorzy oceniają nasze szanse? Wg Hansa Anderssona polski przemysł da sobie doskonale radę na wewnętrznym rynku unijnym. Już teraz 60% polskiego eksportu trafia do krajów Unii. Małe i średnie przedsiębiorstwa nie powinny obawiać się konkurencji ze strony europejskich eksporterów na rynku polskim. W przypadku małych firm nie nastąpią zbyt istotne zmiany, zwiększy się jednakże możliwość korzystania z unijnych funduszy.

Na korzyść polskiej gospodarki przemawiać mają trzy faktory: warunki płacowe, wysoki poziom wykształcenia i wysoka kultura pracy w produkcji. Andersson nie uwzględnia jednak barier dla rozwoju polskiej przedsiębiorczości: wysokich kosztów pracy, obciążeń fiskalnych czy wadliwych, a czasami wręcz kuriozalnych, uregulowań prawnych utrudniających zakładanie i funkcjonowanie nowych firm. Wykształcenie ma charakter często wyłącznie nominalny i nie przystający do rynkowych wymogów. Warunki płacowe z jednej strony korzystne są dla osób lokujących nowe inwestycje, z drugiej prowadzić mogą do emigracji zarobkowej osób o najwyższych kwalifikacjach. Rzetelna analiza strategiczna powinna opierać się nie tylko na identyfikacji szans, ale również zagrożeń, po to by w miarę wcześnie im zapobiegać.

Badania prowadzone w Szwecji wykazały, że nie tylko szwedzka gospodarka, ale również samorządy lokalne skorzystały na integracji. Fundusze strukturalne wykorzystane zostały w znacznym stopniu na rewitalizację obszarów zdegradowanych i ekonomicznie zacofanych. Nastąpiła zwiększona internacjonalizacja a zarazem regionalizacja, przeniesienie ciężaru decyzyjnego na poszczególne regiony. Szwedzkie gminy współpracują z gminami w innych krajach członkowskich a pomoc regionalna z UE promuje współpracę ponad granicami państw. Należy mieć nadzieję, że w przypadku akcesji podobne pozytywne zmiany nastąpią również w Polsce.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Euroarabia – fikcja czy przyszłość Unii Europejskiej? Podróż do Ciemnogrodu: Wstęp

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Krzysztof Sykta Zajmuje się głównie biblistyką i religioznawstwem. Prowadzi stronę synopsa.pl. Skończył ekonomię, jest dyrektorem w izbie gospodarczej i redaktorem w Magazynie Przedsiębiorczości i Integracji Lokalnej IMPULS. Był redaktorem naczelnym ezinu Playback.pl  Private site  Number of texts in service: 102  Show other texts of this author  Newest author's article: Niezmienność Pisma