Neutrum » Reports »
Stan prawny w zakresie równości wyznań i światop. [2] Author of this text: Ernest Zienkiewicz
Ważnym elementem niezależności kościołów i związków wyznaniowych jest ich prawo swobodnego wykonywania władzy duchownej, w tym także jurysdykcji oraz zarządzania swymi sprawami. Samorząd obejmuje też
uprawnienie do samodzielnego ustalania struktur organizacyjnych, systemu powoływania
organów i trybu ich funkcjonowania z reguły na podstawie przepisów prawa wewnętrznego.
Granice samorządu normują przepisy prawa państwowego. [ 18 ] Zasada autonomii przyjęta w art. 25 ust. 3
oznacza uznanie przez państwo możliwości rządzenia się kościołów i związków
wyznaniowych w swoich sprawach własnym prawem wewnętrznym oraz ich swobodę w zakresie zmiany prawa wewnętrznego i jego tworzenia. Wykluczona jest także
kontrola stosowania prawa wewnętrznego kościoła lub związku wyznaniowego
przez sądy państwowe. Jego skuteczność ograniczana jest do ich forum wewnętrznego,
zaś ewentualne oddziaływanie na zewnątrz zależy od swobodnego uznania państwa.
Normy prawa wewnętrznego nie mają charakteru bezwzględnego. [ 19 ]
Zawarta w art. 25 ust. 3 zasada kształtowania
stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi
wzorowana jest na art. 1 konkordatu z 1993 r., zgodnie z którym
„Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół
są — każde w swojej dziedzinie — niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują
się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach we współdziałaniu
dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego". Zapis art. 25 ust. 3 Konstytucji
likwiduje przedmiotowość zarzutów braku konstytucyjnych podstaw do przyjęcia
art. 1 konkordatu oraz jego zgodności z zasadą rozdziału Kościoła i państwa w ujęciu przepisów ustawy zasadniczej poprzednio obowiązującej. [ 20 ]
Kształtuje jednocześnie w tym zakresie w identyczny sposób sytuację
wszystkich kościołów i związków wyznaniowych w Polsce.
W odróżnieniu od poprzednio obowiązujących
przepisów konstytucyjnych, art. 25 ust. 4 i 5 Konstytucji przesądzają sprawy
związane z trybem normowania sytuacji prawnej kościołów i związków
wyznaniowych w Polsce. Przewidują one jednocześnie odmienny sposób regulacji
sytuacji Kościoła Katolickiego względem innych kościołów oraz związków
wyznaniowych.
Przyjęty w art. 25 ust. 4 mieszany system
regulacji sytuacji Kościoła Katolickiego w Polsce, tj. w formie umowy międzynarodowej i ustaw, staje się jednocześnie formalną podstawą do przyjęcia podpisanego w 1993 r. Konkordatu. [ 21 ] W związku z tym na
podstawie art. 91 ust. 1 i 2 Konstytucji — w przypadku ratyfikacji — Konkordat będzie
mógł być bezpośrednio stosowany w krajowym porządku prawnym w zakresie nie
wymagającym wydania zgodnych z nim ustaw wykonawczych, mając jednocześnie
pierwszeństwo przed innymi nie dającymi się z nim pogodzić ustawami.
Jednocześnie Konkordat może stać się jako umowa międzynarodowa przedmiotem
orzekania Trybunału Konstytucyjnego co do jego zgodności z Konstytucją (art.
188 pkt. 1 Konst.).
Art. 25 ust. 5 przyjmuje, iż określenie stosunków
pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a innymi niż Kościół Katolicki kościołami
oraz związkami wyznaniowymi następuje w drodze ustaw uchwalanych na podstawie
umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami. W chwili obecnej sytuację prawną kościołów i związków wyznaniowych określają w sposób indywidualny następujące źródła ustawowe:
Kościół Katolicki. Ustawa z 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U.
nr 29, poz. 154, zm. 1990 r., nr 51, poz. 297, nr 55, poz. 321; nr 86, poz. 504; z 1991 r., nr 95, poz. 425; nr 107, poz. 459; z 1993 r., nr 7, poz. 34, z 1994
r., nr 1, poz. 3, z 1997 r., nr 96, poz. 590) wraz z aktami wykonawczymi.
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego. Ustawa z 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 97, poz. 481).
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny.
Ustawa z 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła
Prawosławnego (Dz. U. nr 66, poz. 287, zm. 1991 r., nr 95 poz. 425; z 1993 r.,
nr 7, poz. 34; z 1994, nr 1, poz. 3).
Kościół Chrześcijan Baptystów. Ustawa z 30
czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 97, poz. 480) z aktami wykonawczymi.
Kościół Ewangelicko-Augsburski. Ustawa z 13
maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 73, poz. 323) z aktami wykonawczymi.
Kościół Ewangelicko-Metodystyczny. Ustawa z 30
czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 97, poz. 479) z aktami wykonawczymi.
Kościół Ewangelicko-Reformowany. Ustawa z 13
maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 73, poz. 324).
Kościół Katolicki Mariawitów. Ustawa z 20
lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 41, poz. 252).
Kościół Polskokatolicki. Ustawa z dnia 30
czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 97, poz. 482) z aktami wykonawczymi.
Kościół Starokatolicki Mariawitów. Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Starokatolickiego
Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 41, poz. 253).
Wschodni Kościół Staroobrzędowy. Rozporządzenie
Prezydenta RP z dnia 22 marca 1928 r. o stosunku Państwa do Wschodniego Kościoła
Staroobrzędowego, nie posiadającego hierarchii duchownej (Dz. U. nr 38, poz.
363, zm. 1945, nr 48, poz. 273).
Kościół Zielonoświątkowy. Ustawa z dnia 20
lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 41, poz. 254).
Karaimski Związek Religijny. Ustawa z dnia 21
kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Karaimskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 30, poz. 241, zm. 1945, poz. 271; nr 48,
poz. 273).
Muzułmański Związek Religijny. Ustawa z dnia 21
kwietnia 1936 r. o stosunku Państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 30, poz. 240; zm. 1945 r., nr 48, poz. 271;
nr 48, poz. 273).
Gminy wyznaniowe żydowskie. Ustawa z dnia 20
lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 41, poz. 251).
W odniesieniu do innych kościołów i związków
wyznaniowych ich sytuacja regulowana jest w trybie administracyjnym w oparciu o przepisy ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania.
Uchwalenie tej ustawy przy jednoczesnym zniesieniu w 1989 r. systemu
koncesyjnego w zakresie trybu tworzenia nowych kościołów i związków
wyznaniowych i zastąpieniu go systemem deklaracyjnym doprowadziło do gwałtownego
wzrostu ilości związków wyznaniowych wpisanych do rejestru. [ 22 ]
Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania reguluje także tryb
rejestracji nowo powstających związków wyznaniowych.
W związku z powyższą ustawą wydaje się, że
zbyt daleko idącym rozwiązaniem jest możliwość wykreślenia z rejestru kościoła
lub innego związku wyznaniowego, który nie przejawiał swojej działalności w okresie dwóch lat (art. 36 ust. 1 pkt 3) W tym przypadku przysługuje od
decyzji o wykreśleniu z rejestru prawo skargi do Naczelnego Sądu
Administracyjnego w trybie przepisów K. p. a. [ 23 ]
Zgodnie z obowiązującymi przepisami
zalegalizowanym kościołom i związkom wyznaniowym a także ich jednostkom
organizacyjnym przysługuje osobowość prawna. System powstawania, działania i likwidacji wyznaniowych osób prawnych regulowany jest w ustawach
indywidualnych, w przypadku zaś kościołów i związków wyznaniowych nie mających
uregulowanej sytuacji prawnej odrębnymi ustawami, określane jest to ich prawem
wewnętrznym lub statutami (nabywają osobowość prawną z chwilą wpisu do
rejestru).
3. Wolność sumienia i wyznania
Sprawom wolności
sumienia i religii poświęcony został art. 53 Konstytucji. Zapewnia on
wszystkim, zarówno obywatelom polskim jak i cudzoziemcom, poszanowanie ich
wolności w tym zakresie, ograniczenie uzewnętrzniania której nastąpić może
jedynie w przypadkach, wcześniej już wskazanych. Zgodnie z art. 53. ust. 6
nikogo nie można zmuszać do uczestniczenia ani do nie uczestniczenia w praktykach religijnych. [ 24 ]
Nikt też nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do
ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania (art. 53
ust. 7). Stosownie do art. 32 ust. 2 wyznanie bądź bezwyznaniowość nie może
być przyczyną dyskryminacji żadnej osoby w życiu politycznym, społecznym
lub gospodarczym. [ 25 ]
Wyznaczony
został także zakres pojęcia „wolność religii", która obejmuje wolność
wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania
indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez
uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych
miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do
korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują (art. 53 ust. 2 Konst.).
Z wolnością
religii związane jest także prawo rodziców do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Odpowiednio
do art. 48 ust. 1 Konstytucji wychowanie to powinno jednakże uwzględniać
stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz
jego przekonania (art. 53 ust. 3) r. [ 26 ] Z prawem tym wiąże się możność, zapisana w art. 53 ust. 4 Konstytucji,
uczynienia z religii kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej
sytuacji prawnej przedmiotu nauczania w szkole. [ 27 ]
Nauka religii nie może naruszać wolności sumienia i religii innych osób.
1 2 3 4 Dalej..
Footnotes: [ 18 ] M. Pietrzak, jw., s. 264 i nast. [ 19 ] M. Pietrzak, jw., s. 264 [ 20 ] K.
Krasowski: w recenzji pracy Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów
źródłowych z lat 1993 — 1996, PiP 6/97, s. 98 [ 21 ] Możliwość zawarcia umowy międzynarodowej regulującej sytuację Kościoła
Katolickiego w obrębie danego państwa wynika z uznania podmiotowości
publicznoprawnej Stolicy Apostolskiej w stosunkach międzynarodowych. [ 22 ] Kościoły i związki wyznaniowe działające w dniu wejścia w życie
ustawy jako stowarzyszenia zarejestrowane podlegały wpisowi do rejestru z urzędu, zaś jako stowarzyszenia zwykłe po spełnieniu wymogów
przewidzianych dla powstawania nowych kościołów i związków wyznaniowych
( odp. art. 41 ust. 1 i 2 ustawy). [ 23 ] M. Pietrzak, j.w., str. 251 [ 24 ] patrz też: art. 196 k.k. z 1969 r. [ 25 ] patrz też: art. 192 k.k. z 1969 r. [ 26 ] Patrz też art. 14 Konwencji Praw Dziecka z 1989 r., i deklaracje
interpretacyjne Polski co do wykonywania praw przez dzieci, Dz. U. nr 120,
poz. 526. [ 27 ] Patrz też art. 2 Pierwszego protokołu dodatkowego do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1995 r., nr 36,
poz. 175) « (Published: 31-10-2003 )
All rights reserved. Copyrights belongs to author and/or Racjonalista.pl portal. No part of the content may be copied, reproducted nor use in any form without copyright holder's consent. Any breach of these rights is subject to Polish and international law.page 2863 |