Ateńscy nierządnicy, podobnie jak ich koleżanki po fachu, płacili podatki od uzyskiwanych dochodów. Domy, w których świadczyli usługi znajdowały się m.in. na wzgórzach Lykabettos oraz Pnyks. Sprzedajnych chłopców można było napotkać także w łaźniach, warsztatach golibrodów (cyrulików), w perfumeriach lub aptekach. Najbardziej znanymi w czasach Ajschinesa (390 — po 330 p.n.e.) byli wspomniani w mowie „Przeciw Timarchowi" (158) Kefisodor, syn Molona, Mnezyteos — syn rzeźnika i Diafantos zwany Sierotką. Pewne wyobrażenie o tym jak mogło wyglądać nawiązywanie kontaktu klientów z nierządnikami daje nam malowidło na mocno uszkodzonej czarze z około 490 r. p.n.e. Przedstawiono na niej różne etapy pertraktacji. Po lewej stronie mężczyzna ogląda i obmacuje sprzedajnego chłopca, przy czym obaj rozsunęli płaszcze, ukazując wszystkie swe wdzięki, w środku mężczyzna najprawdopodobniej podaje chłopcu monety, natomiast po prawej obnażony chłopiec wypina pośladki w stronę mocno już podnieconego klienta, na znak, że gotowy jest zaspokoić jego potrzeby ^{[ 30 ]}

We wnętrzu ateńskich domów, podczas kończących uczy sympozjonów, w których mężczyznom towarzyszyli ich lubi, hetery oraz męskie i żeńskie prostytutki, życie seksualne rozochoconego winem towarzystwa rozwijało się w sposób niemal nieskrępowany. Był to moment, w którym mężczyźni folgowali swym cielesnym żądzom ze służącymi lub prostytuującymi się chłopcami a często także z lubymi. Społeczeństwo ateńskie akceptowało takie wyzwolone z ograniczeń seanse zmysłowości do tego stopnia, że w końcu VI i początkach V w. p.n.e. były one tematem malarstwa wazowego. Na malowidłach ukazujących początkowe fazy uczty widzimy miłośników spoczywających na łożach ze swymi lubymi i usługujących im niewolników, często pozwalających mężczyznom na intymne pieszczoty. Jednakże wraz z coraz większą ilością wypitego wina sympozjon przeradzał się często w orgię. A ponieważ malarze na ogół przedstawiali w ten sam sposób lubych i nierządników, analizując ich dzieła nie potrafimy określić statusu młodych uczestników miłosnych igraszek.

Na pucharze z około 510-500 r. p.n.e., ozdobionym przez attyckiego malarza Nikostenesa, widzimy seksualną orgię podczas biesiady, w której uczestniczą młodzi mężczyźni i hetery. Jeden z młodzieńców, siedzący na kolanach, trzyma dłonie na biodrach drugiego, kucającego tyłem do niego, zwróconego pośladkami ku jego wzwiedzionej męskości. Pochodzącą z tego samego okresu czarę zdobi scena przedstawiająca biesiadników oddających się swawolnym pląsom i zbiorowej rozpuście. Jeden z uczestniczących w niej młodzieńców dociska pośladki dwóch pochylonych, zwróconych do siebie tyłem rówieśników i wsuwa między nie swego członka. Młodzieniec stojący po lewej stronie chwyta za czuprynę jednego z pochylonych, chcą zapewne by wziął do ust jego okazałą męskość. Często rzeczywistość przedstawiano w nieco zawoalowanej postaci scen mitologicznych. Na czarze z około 500 r. p.n.e. widzimy orgię satyrów. Jeden z nich pochyla się i chwyta w usta członka stojącego przed nim partnera. Inny zaś, lekko przyklęknąwszy, odbywa stosunek analny z partnerem leżącym przed nim na plecach i trzymającym nogi na jego ramionach ^{[ 31 ]}. W późniejszym okresie tematyka ta stopniowo znikała z malarstwa, co oznacza, że opinia publiczna zaczęła cenzurować seksualność, spuszczając zasłonę milczenia na wieńczące biesiady orgie.

Małżeństwo nie ograniczało swobody seksualnej ateńskiego mężczyzny. Prawo i moralność nie zabraniały mu utrzymywania związków z prostytutkami i romansów z chłopcami. Jednocześnie za najważniejszą ze cnót i moralny obowiązek, zarówno w związkach z kobietami, jak i w związkach z chłopcami, uważano zachowanie umiaru. Było ono podstawowym kryterium oceny jednych i drugich. Alkibiadesowi zarzucano rozpustę, ponieważ -jak zapisał Diogenes Laertios („Żywoty i poglądy ..., IV 49)- "jako młodzieniec odwodził mężów od żon, a w późniejszym wieku żony od mężów". Za niedościgniony wzór powściągliwości uważano natomiast ludzi takich jak Ikkos z Tarentu, który według Platona („Prawa" VIII 840 a), przygotowując się do zawodów olimpijskich był w stanie wyrzec się zarówno kobiet jak i chłopców. Jednakże wielu miłośników pięknych młodzieńców oraz wielu młodzieńców przekraczało wszelki umiar a nawet granice zdrowego rozsądku.

O Temistoklesie (527 — 459 p.n.e.) i Arystydesie (540- 468 p.n.e.) mówiono w Atenach, że w młodości pałali miłością do tego samego chłopca, Stesileosa a rywalizacja o jego względy poróżniła ich tak bardzo i trwale, że do końca życia pozostali swymi przeciwnikami politycznymi. Około 394 r. p.n.e. niejaki Simon oskarżył przed Areopagiem nieznanego nam z imienia obywatela o uszkodzenie ciała z zamiarem pozbawienia życia. Z mowy napisanej przez Lizjasza oskarżonemu („Mowy" III) wynika, że mężczyźni przez kilka lat rywalizowali ze sobą o względy sprzedajnego chłopca Theodotosa, dopuszczając się wobec siebie rękoczynów. Wielokrotnie wyżej wspomniany Ajschines przyznawał, że jako miłośnik pięknych chłopców uczestniczył w sporach i zatargach, był obrzucany obelgami a nawet bity. W latach 317- 307 p.n.e. macedońskim namiestnikiem w Atenach był Demetrios z Faleronu, wielki miłośnik chłopców, o którego zainteresowanie zabiegało wielu młodych Ateńczyków. Według piszącego w II połowie II w. p.n.e. Karystiosa z Pergamonu (Atenajos, „Dejpnosofistae" XII 542f — 543a), wszyscy zazdrościli jego ulubieńcowi Diognisowi i pragnęli zająć jego miejsce, toteż by zwrócić na siebie uwagę namiestnika i zawrzeć z nim bliższą znajomość, udawali się popołudniami w miejsca, w których zwykł on spacerować.

Z kolei jeden z macedońskich władców, Demetrios Poliorketes, który zajął Ateny w 307 r., upodobał sobie Demoklesa, który był jeszcze małym chłopcem. Wciąż czatował na niego i usiłował zyskać jego przychylność obietnicami, prezentami a w końcu groźbami. Demokles, chcąc uniknąć miłosnych zasadzek, jakie urządzał na niego Demetrios, zrezygnował z wizyt w gimnazjonach i łaźniach publicznych. Został jednak wytropiony przez nieustannie go szukającego Demetriosa w pewnej łaźni prywatnej. Jak dowiadujemy się od Plutarcha („Demetrios" 24), osaczony przez niechcianego, lecz posiadającego ogromną władzę miłośnika, owładnięty poczuciem rozpaczy i bezradności Demokles, popełnił samobójstwo rzucając się do kotła z wrzącą wodą. Przez wiele stuleci opowiadano w Atenach historię Timagorasa, który kochał się w chłopcu Melesie lub Meletosie, jednakże był traktowany przezeń bardzo nieprzychylnie. Według Pauzaniasza, który pisał na ten temat w swych „Wędrówkach po Helladzie" (I, 30, 1), pewnego dnia Meles zażądał od Timagorasa, by ten wszedł na szczyt skalnego wzgórza i rzucił się w dół. Nieszczęśliwie zakochany mężczyzna uczynił to, ponieważ bardziej niż swe życie cenił sobie spełnienie każdego życzenia ukochanego. Wówczas Meles wpadł w rozpacz i sam również rzucił się w przepaść ^{[ 32 ]}.

Przywoływana przez wielu autorów negatywna ocena stosunków mężczyzny z mężczyzną i kobiety z kobietą jako sprzecznych z naturą i przeciwstawienie ich związkom mężczyzny i kobiety, dokonane przez Platona w „Prawach" (636 c) było w swej istocie przede wszystkim pragmatycznym przeciwstawieniem braku umiaru i wstrzemięźliwości. Owładnięty szaleńczą miłością do chłopca obywatel (pajdomanes) był znacznie mniej przydatny idealnemu państwu niż obywatel zachowujący trzeźwy umysł i płodzący następne pokolenia polityków i żołnierzy. Wielu starożytnych badaczy natury ludzkiej uważało, że akt seksualny pozbawia organizm substancji mających istotne znaczenie dla jego funkcjonowania a występujących w ograniczonych ilościach. Osobom nie zachowującym umiaru w miłości zagrażało osłabienie przyrodzonego potencjału a nawet bezpotomna śmierć. Toteż Platon, tworząc w podeszłym wieku wizję państwa, w którym całe życie każdego obywatela miało być podporządkowane interesowi ogółu, postulował nie tylko zlikwidowanie pederastii, lecz także zakaz prostytucji, cenzurę literatury i sztuki a nawet tak szokującą potomnych wspólnotę żon i dzieci ^{[ 33 ]}

W starożytnych Atenach mężczyzna mógł jednocześnie lub w dowolnej kolejności kochać się w chłopcu i dziewczynie a zawarłszy małżeństwo zachowywał prawo posiadania kochanek lub kochanków. W większości przypadków po młodzieńczych związkach z osobami tej samej płci następowała faza dorosłości, zdominowana przez związki z kobietami. Wszystko to możemy uznać za przejaw ponadczasowej biseksualności człowieka, której szerszymi lub węższymi skrajami są orientacja niemal wyłącznie heteroseksualna i niemal wyłącznie homoseksualna ^{[ 34 ]}. A ponieważ seksualność nie była u starożytnych Greków skrępowana przez prawo i obyczajowość tak silnie jak w wielu innych ówczesnych i późniejszych społeczeństwach, odegrała znaczącą rolę w kształtowaniu ich kultury. Mimo różnorodnych ograniczeń, miłość łącząca mężczyzn znajdowała w Atenach VI — IV w. p.n.e. znacznie swobodniejsze warunki rozwoju niż w większości współczesnych nam społeczeństw europejskich.

*

(Skrócona wersja tekstu ukazała się w roczniku „Etyka", t. 36, 2003, s. 175-192)

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Szokujące przemilczenie Wpływy biol. na fizyczny i psych. rozwój seks. (1)

Comment on this article..   See comments (6)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word