Podobną dwoistą, czasem antynomiczną rolę, wpływającą na proces stanowienia prawa, może odgrywać opinia publiczna. Szerzej pisał o tym B. Wróblewski w Studiach z dziedziny prawa i etyki: „Chodzi o to, że każdy normodawca, w szczególności ustawodawca, wyjawiający stanowione normy dla drugich, przy stosowaniu własnych ocen jest uzależniony od ocen całości albo części tej grupy ludzi, wśród których wykonywa swe czynności ustawodawcze. W ogóle w każdym punkcie psychicznego przebiegu stanowienia norm, gdzie występuje ocena ustawodawcy, z reguły jest ona powtórzeniem względnie jest podobna do odnośnej oceny zbiorowej albo oceniającego nastawienia zbiorowego" ^{[ 47 ]}. Stanowi ona czynnik nabierający coraz większego znaczenia w społeczeństwach demokratycznych, wpływający na oblicze parlamentaryzmu, w którym polityczna elita podzielona jest na aktualnie sprawujących władzę i na tych, którzy przygotowują się do jej przejęcia. Zasiadający w ciałach przedstawicielskich, coraz częściej licząc się z opinią publiczną, postulując reformy legislacyjne, opinią tą manipulują. Wykorzystują w tym celu najrozmaitsze mechanizmy: odwołują się do szczytnych idei, do narodowych tradycji, do opinii osób cieszących się powszechnie uznanym autorytetem. Jednakże tymi samymi lub podobnymi mechanizmami może posługiwać się opozycja. Dochodzi do tego, jak to trafnie zauważał B. Wróblewski, skażenia współczesnego parlamentaryzmu demagogią i krasomówstwem.

Bardziej złożonym problemem jest oddziaływanie wojny na działalność legislacyjną. W swojej publikacji Zjawianie się norm B. Wróblewski pisał o wojnie dwukrotnie: raz jako o czynniku korzystnie wpływającym na proces stanowienia norm, a drugi raz, gdy omawiał warunki dwustronnego oddziaływania na proces stanowienia norm. Rzecz w tym, że działania wojenne mają bezpośrednie i pośrednie oddziaływanie na działalność legislacyjną. Rozpatrując bezpośredni wpływ wojny na stanowienie prawa widzimy, że jest on szczególnie widoczny w zakresie prawa wojennego i międzynarodowego. Równocześnie jednak na sytuacji wojennej cierpią całe obszary życia społecznego i te wszystkie dziedziny pozostają poza regulacją prawną. Natomiast, zdaniem B. Wróblewskiego, pośrednie działanie wojny ma często konsekwencje twórcze wobec cywilizacji. Na twórczą rolę wojny w okresie międzywojennym wskazywało wielu ówczesnych antropologów społecznych. Wybuch wojny bywa poprzedzany licznymi konfliktami społecznymi, bywa też tak, że konsekwencją zwłaszcza przegranej wojny jest ujawnienie się gwałtownego konfliktu wewnętrznego, który znajduje swe odzwierciedlenie w stosunkowo licznym, na nowo tworzonym ustawodawstwie. Ponadto konsekwencją wojny bywa towarzyszące jej często rozprężenie społeczne i pogorszenie obyczajów panujących w zwaśnionych społeczeństwach. W obydwu wymienionych sytuacjach B. Wróblewski upatrywał pośrednie oddziaływanie wojny na potrzebę podjęcia konkretnych działań legislacyjnych, stających przed władzami, wobec konieczności zaradzenia opisanym sytuacjom. Tym samym, w warunkach powojennych na ogół zwiększa się zarówno liczba tworzonych aktów prawnych, jak i tempo ich opracowywania i ustanawiania.

* * *

Studium B. Wróblewskiego Zjawianie się norm prawa stanowionego stanowi ciekawą pracę filozoficzno-prawną, w której argumentacja praktyczna i obserwacyjny materiał doświadczeń społecznych dominuje nad analizą intelektualną. Z tych też powodów syn profesora, Jerzy Wróblewski, zaliczył swego ojca do prekursorów fenomenologii w teorii prawniczej ^{[ 48 ]}. Inni badacze analizujący prace B. Wróblewskiego z dziedziny prawa karnego, przypisywali mu neokantyzm ^{[ 49 ]} (głównie ze względu na uznawanie odwetu za istotę kary, odróżniającą ją tym samym od innych działań zabezpieczających i resocjalizujących). Bez względu na przyjęte zaklasyfikowanie dorobku tego wileńskiego uczonego jego studium, opisujące sytuacje towarzyszące procesowi stanowienia prawa, jest pracą niezwykle oryginalną. Wprowadza on bowiem kryteria zarówno po stronie nadawcy, jak i po stronie odbiorcy komunikatu jurydycznego. Wzajemne współdziałanie zarówno nadawcy, jak i odbiorcy komunikatu jurydycznego stanowi punkt wyjścia do nowego, dynamicznego zdefiniowania prawa, np. ujęcia prawa jak relacji ontologicznej lub ontologiczno-antropologicznej ^{[ 50 ]}, tworzonych po II wojnie światowej.

Nauki filozoficzne, gdy przyjrzeć się ich dziedzinom zasadniczym, takim jak ontologia czy epistemologia, rozwijają się zgodnie z zasadą wymiany paradygmatów. Różnice i przecięcia między koncepcjami są gwałtowne i ostre. Ale kiedy skupić się na pograniczach takich, jak filozofia sztuki, czy omawiana w tym studium filozofia prawa, wówczas obserwowane zmiany rysują się znacznie bardziej dokładnie a ich przebieg jest płynny.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Czy sądy tworzą prawo? Prawo a racjonalność

Comment on this article..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Jerzy Kolarzowski Doktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy  Number of texts in service: 51  Show other texts of this author  Newest author's article: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice