1. Strukturalne algorytmy świadomości w rozpoznawaniu emocji

Podstawowe emocje, które mogą pojawiać się w procesie negocjacji i w zarządzaniu, wywołujące opór u naszych partnerów to: gniew, lęk, smutek, frustracja, odpowiedzialność, krytyka. O ile gniew, lęk czy frustracja mają w rozumieniu potocznym konotację negatywną, to poczucie odpowiedzialności jest postrzegane pozytywnie, smutek i krytycyzm zaś, w zależności od sytuacji, ambiwalentnie. Kluczowym dla takiego wyboru emocji jest kategoria oporu. Gniew, lęk, smutek, frustracja są emocjami wyrazistymi, przejawiają się one w widocznych zachowaniach zewnętrznych naszych partnerów, natomiast poczucie odpowiedzialności i krytyka mogą przejawiać się w postaci komunikatów zawoalowanych. O dołączeniu tych stanów do zestawu analizowanych emocji decydującym kryterium okazało się nie tylko to, że często stanowią one „elegancki" sposób wyrażania oporu, ale także fakt odkrycia strukturalnych algorytmów świadomości do ich analizy.

Przez strukturalny algorytm ^{[ 1 ]} świadomości będziemy rozumieli wzór postępowania w sytuacji wystąpienia omawianych emocji. W psychologii nie jest możliwa przewidywalność wszelkich sytuacji życiowych, dlatego też zamiast podawania gotowych recept należy dostarczyć instrumentarium do samodzielnego ich układania ^{[ 2 ]}. Takimi instrumentami mogą być pytania podane po to, by stosować je tak, jak stosujemy algorytm. W psychologii algorytmy mogą być wyrażone w postaci pytań. Zastosowanie pytań-algorytmów do komunikacyjnego rozszyfrowywania emocji pomaga naszym partnerom w uwolnieniu się od nich, a nam umożliwia dokładniejsze zrozumienie uwarunkowań tych odczuć ^{[ 3 ]}.

Gniew. Algorytm: jakie reguły zostały pogwałcone, tak że wywołało to gniew u naszego rozmówcy lub jakie reguły naruszono wobec mnie, kiedy odczuwam gniew?

Uczucie gniewu pojawia się, gdy inne osoby z naszego otoczenia w sposób drastyczny naruszają lub nie przestrzegają określonych reguł ^{[ 4 ]}. Okazywanie gniewu i towarzysząca mu agresja pojawia się zarówno u zwierząt, małych dzieci, jak i u dorosłych. W sformułowaniu określonych reguł możemy dopatrywać się zarówno instynktów, odruchów warunkowych, jak i skomplikowanych zasad obowiązujących w życiu społecznym. Możemy zatem zdefiniować sytuację: wywołujemy gniew przez naruszenie reguł, których nie znamy lub których nie akceptujemy.

Lęk. Algorytm: jakich informacji potrzebujesz lub potrzebuje twój partner/partnerzy, żeby przestać żywić obawy?

Lęk występuje najczęściej wówczas, gdy brakuje nam informacji dotyczących zjawisk, które mogą się wydarzyć. Gromadzona w kolejnych doświadczeniach wiedza może być zapamiętywana razem ze stanami lęku lub przeciwnie, jako uwalniająca od niego. Ludzki mózg w swej części świadomej w ciągu minuty przeciętnie zapamiętuje około dziewięciu informacji, natomiast szacuje się, iż w tym samym czasie, swą częścią podświadomą - około dwudziestu tysięcy. Wysiłki naszego gatunku zmierzające do zapewnienia mu w miarę powszechnego bezpieczeństwa są imponujące. Jednocześnie równie imponujące są umiejętności świadomego opanowywania lęku czy też zmiany odczuć związanych z nim na przyjemne lub wręcz ekscytujące. Obserwacja ta legła u podstaw mechanizmu asocjacji i dysocjacji psychicznej ^{[ 5 ]}. Po treningu możemy samodzielnie zmieniać, asocjacje w dysocjacje czy dysocjacje w asocjacje, wiążąc te pożądane stany z określonymi, skojarzonymi sytuacjami.

Frustracja. Frustracja może być wywołana między innymi przez niemożność jasnego sprecyzowania działań na bliską przyszłość. Wówczas musimy jasno ustalić cel ^{[ 6 ]}. Często jednak pojawia się wewnętrzne przeświadczenie, iż ogrom zadań, których pragnęlibyśmy się podjąć, przerasta nas.

Algorytm: (I wersja) jakie postawić pytania, aby jaśniej określić cel zadań na możliwą do przewidzenia przyszłość?

Algorytm-Pytanie (II wersja) jak podzielić nałożone lub podjęte przez nas zadanie na mniejsze etapy, aby nie mieć poczucia, że ono nas przerasta, że mu nie podołamy? Uzupełniający wariant tego algorytmu brzmi: jaką przyjąć kolejność realizacji celów, jeśli musimy podołać wielu zadaniom?

Poczucie frustracji może pojawić się, gdy spotkał nas zawód związany z niemożnością osiągnięcia tego, co zamierzaliśmy lub też, gdy nasz sukces nie spotkał się z oczekiwaną gratyfikacją. Wówczas należy obniżyć pułap oczekiwań, podzielić niezrealizowane zadania na mniejsze etapy, zwolnić tempo życia.

Smutek. Algorytm: jak zamknąć uczucie smutku w określonej „przestrzeni", obudować go swoistym rytuałem tak, by odgraniczony, przynajmniej na pewien czas, dał nam początkowo krótkie, a następnie coraz dłuższe chwile wytchnienia?

Smutek (często wszechogarniający) bez względu na to, czy występuje w stanach depresyjnych, czy też na skutek okoliczności, które przeżywamy (np. po stracie bliskiej osoby) towarzyszy prawie zawsze odczuciu niezrozumienia otaczającej nas rzeczywistości, z którą nie możemy się pogodzić. Owo beznadziejne niezrozumienie zmieszane z niemożnością pogodzenia się i poczuciem rezygnacji — to najbardziej rozpoznawalne symptomy u jednostek ogarniętych smutkiem. Różne sposoby odwracania uwagi, zmiana myślenia i zdolność jego wyłączania należą do najczęściej stosowanych sposobów radzenia sobie z wyżej wymienionymi symptomami. Sytuacjom walki ze smutkiem dobrze służy zrytualizowanie obszaru związanego z problemami, na które reagujemy smutkiem. Upływ czasu stanowi sam w sobie cenną pomoc.

Smutek jest najtrudniejszym psychicznie stanem, by móc go przetransformować na kategorie racjonalnego myślenia. Jest bowiem dla naszej psychiki stanem w swej istocie „nie do objaśnienia".

Zauważono, iż w sytuacjach silnych zaburzeń emocjonalnych, negatywne stany emocjonalne układają się w pary silniejsze/słabsze. Silnie odczuwany lęk może wywoływać u pewnych osób chroniczną depresyjną apatię (smutek), u innych zaś prowadzi do kumulującej się irytacji (gniewu). Podobnie, ciągłej frustracji może towarzyszyć trwały lęk lub smutek.

Odpowiedzialność. Algorytm: poczucie odpowiedzialności polega na uświadomieniu sobie związku przyczynowo-skutkowego i jego kontekstu. Przy związku przyczynowym między A i B musimy brać pod uwagę przeszłość A i przeszłość B, która wpływa na związek A i B (zasada ciągłości). Jednocześnie musimy uwzględnić, że związek przyczynowy między A i B posiada kierunek i on określa dalszy kierunek postępowania A i B lub tylko B, lub tylko A (zasada kierunku).

Zagadnieniem odpowiedzialności zajmują się nie tylko prawnicy-konstytucjonaliści czy teoretycy nauk politycznych, ale także filozofowie w obrębie różnych gałęzi filozofii, od etyki po filozofię nauki. Zagadnienie to jest złożone, ponieważ zawiera w sobie nie tylko problematykę związku przyczynowego, ale także problemy analizy systemów, w których ów związek przyczynowo-skutkowy się realizuje. Należy również wziąć pod uwagę liczne i różne aspekty ludzkiego działania zależne od intencji, świadomości, postrzegania otaczającego jednostkę świata, posiadanych przekonań, nawyków, towarzyszących emocji.

Dla zagadnienia odpowiedzialności strukturalnie istotnym wątkiem jest złożona problematyka związku przyczynowego. Instruktywnym naświetleniem tego zagadnienia jest ukazanie związku przyczynowo-skutkowego w szerszym i węższym rozumieniu ^{[ 7 ]}.

Związek przyczynowo-skutkowy obejmuje trzy zasady:

1. zasadę ciągłości;
2. zasadę logicznego związku między działaniem i efektem działań;
3. zasadę przestrzegania obranego kierunku działań.

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Lat tysiąc i dziś. Ociosywanie Mgły Manipulacja w reklamie i sprzedaży

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Jerzy Kolarzowski Doktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy  Number of texts in service: 51  Show other texts of this author  Newest author's article: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice