Komunikacja w sytuacjach oporu emocjonalnego w negocjacjach i zarządzaniu

Wszystkie trzy zasady stanowią szersze rozumienie związku przyczynowo-skutkowego, zasada druga stanowi węższe rozumienie związku przyczynowego.

W teoriach systemowych (przekładających zagadnienia społeczne czy psychologiczne na ogólną teorię systemów) sformułowano opinię, zgodnie z którą w okresie gwałtownych zmian konieczne jest utrzymanie obowiązywania zasady drugiej (ścisłego związku) i trzeciej (zasady utrzymania kierunku), natomiast może zostać pominięta, a przynajmniej w znacznym stopniu zredukowana, zasada ciągłości.

Krytyka. Algorytm: w krytyce kierowanej bezpośrednio pod naszym adresem niejednokrotnie zawiera się jakieś życzenie. Często warto wprost zapytać czego sobie krytykująca osoba życzy. Jakie warunki powinniśmy spełnić, by przestała nas krytykować?

Rozszyfrowywanie intencji krytyka bywa bardzo trudne. Jednak, gdy uzyskamy choćby przybliżoną wiedzę o życzeniu, które należałoby spełnić, by zadowolić osobę, której krytycyzm nas dotyka, lepiej ją zrozumiemy. Dlatego też niektórzy uważają algorytm krytyki za „najsłabszy". Bywa, że w czyjejś krytyce skrywa się lęk, agresja, frustracja, urażone ambicje itp. W takiej sytuacji stosujemy kolejne pytania-algorytmy, by uzyskać jeszcze lepsze zrozumienie. Niekiedy jednak ludzie krytykują tych, od których są w jakimś stopniu zależni, ale nie chcą ujawnić przyczyny, gdyż naraziłoby to na szwank ich interesy i skutkowało niemiłymi konsekwencjami. W sytuacjach publicznych trudne jest wyjaśnienie przyczyn krytyki, gdyż partner może skrywać swoje uczucia. Na przykład powziął na nasz temat pewne wyobrażenia, które się nie sprawdzają, otrzymał informacje, których nie chce lub nie może ujawnić, obawia się, że wyjawiając nam powód swej krytyki będzie musiał ujawnić źródło owych niepochlebnych dla nas opinii. Będąc obiektem krytyki, warto się w nią wsłuchać i zastosować słowa najbliższe do tych, których używa krytykująca nas osoba. Wszystko to jednak nie powinno nas odstręczać od próby dowiedzenia się, jakie życzenia skrywa krytyka osoby, z którą pragniemy się porozumieć.

2. Metamodele — używanie języka zniekształcające proces komunikacji

Twórcy NLP (neurolingwistyczne programowanie) ^{[ 8 ]}starają się weryfikować doświadczenia badawcze na polu badań językoznawstwa strukturalnego N. Chomskiego. Uczony ten ustalił jednolitą strukturę głęboką dla większości języków używanych na świecie ^{[ 9 ]}. To właśnie przy pomocy języka człowiek buduje modele komunikacyjne. Nurt neurolingwistyczny w psychologii owe modele rekonstruuje i układa w poziomy komunikacyjne oraz ukazuje związki pomiędzy poszczególnymi poziomami.

Język, którego używamy, jako mowy ojczystej, to pewien systemowy, dynamiczny model. W ujęciu twórców NLP model to bezpośrednia konstrukcja możliwa do wyodrębnienia np. w trakcie przysłuchiwaniu się komunikatowi interpersonalnemu. Używanie języka ze świadomością stosowanych konstrukcji i wagi każdego słowa — to poziom meta. Metamodel zaś wymaga wyodrębnienia fragmentu komunikatu, a następnie poddania go dodatkowym zabiegom interpretacyjnym. Podczas interpretacji możemy sięgać zarówno do analiz języka, jak i do wiedzy o otaczających daną jednostkę realiach społecznych i kulturowych.

Obserwując i analizując proces komunikacji, udało się skonstruować system, dzięki któremu jeden i ten sam model językowy, w zależności od psychologicznego kontekstu, posiada dwa różnorodne zastosowania.

Zastosowanie metamodeli burzy niedokładne komunikaty. Zastosowanie metamodelu polega zatem na sklasyfikowaniu wypowiedzi, których powinniśmy unikać, gdy chcemy, żeby nasze komunikaty były przejrzyste znaczeniowo.

Wieloma modelami językowymi posługujemy się w mowie potocznej bez namysłu nad ich klasyfikacją. Istnieje bardzo dużo obszarów zniekształconej, nieskutecznej mowy, których po uświadomieniu sobie ich niespójności z poziomu meta oraz po odpowiednim treningu możemy unikać. Dlatego też ich rozpoznanie oraz umiejętność zadawania celnych pytań, rozbijających niezrozumiałe zwroty syntaktyczne, może mieć duże znaczenie w uściśleniach otrzymywanych komunikatów. Zajmiemy się nimi, analizując cztery podstawowe grupy wzorców językowych. Będą to usunięcia, generalizacje, zniekształcenia oraz zwroty podpierające.

Przez usunięcia będziemy rozumieć zdania zbudowane tak, jakby były urwane bądź niedokończone, gdyż występują w nich nieokreślone rzeczowniki, nieokreślone czasowniki, nominalizacje (rzeczowniki odczasownikowe, np. robienie, pisanie itp.) nie dość wyjaśnione sądy, niejasne porównania. W prawidłowym, pełnym zdaniu owe rzeczowniki, czasowniki, nominalizacje, porównania i sądy są dopełniane przez dodatkową część zdania (np. przez dopełnienie, przydawkę).

Generalizacje to przede wszystkim zdania zawierające słowa nazywane kwantyfikatorem ogólnym (np. nikt, żaden, wszyscy, każdy, nic, itp.). Ponadto za generalizacje uważa się zdania zawierające operatory modalne: modalny operator możliwości, modalny operator konieczności (operatory możliwości to, np. mogę, powinienem; operatory konieczności, np. muszę, nie mogę, powinienem, trzeba).

Zniekształceniami są zdania złożone, zawierające supozycje dotyczące nie dość jasno wyrażonej równoważni lub implikacji. Konstrukcje takie mogą zawierać: niejasny związek przyczynowy, błędną perspektywę, sugestie posiadanej wiedzy o partnerach (czytanie w myślach).

Podpórki to zwroty, którymi przerywamy w sposób natrętny płynny tok wypowiedzi.

[ 8 ] Twórcami NLP są Richard Bandler i John Grineder. W latach sześćdziesiątych jako początkujący asystenci w Palo Alto (Kalifornia) byli uczniami Gregory Batesona. Profesor amerykański Gregory Bateson (1904 - 1980, syn Williama, który też był amerykańskim profesorem nauk biologicznych i udowodnił stosowanie prawa Drwina w świecie zwierząt) zajmował się biospołecznym kontekstem antropologii. W latach sześćdziesiątych G. Bateson związał się z Langley Porter Neuropsychiatric Institute w San Francisco, gdzie zajął się szerzej neuropsychiatrią. Był zwolennikiem przeniesienia struktury praw genetyki na grunt neurologii. Sformułował cybernetyczną teorię umysłu i cybernetyczną teorię prawidłowego uczenia się. Współpracując ze szpitalem w Palo Alto rozwinął koncepcję podwójnego wiązania w schizofrenii. Był zdania, że schizofrenię wywołuje nie tyle dodatkowy gen inteligencji na chromosomie, ale umiejscowienie i otoczenie tego genu. To powoduje, że podstawowe kategorie poznawcze, które ugruntowują się u dojrzewającej młodzieży, takie jak wewnętrzne/zewnętrzne, subiektywne/obiektywne u chorych psychicznie na tę chorobę zanikają. W tym ostatnim ośrodku koordynującym interdyscyplinarne badania neuropsychologiczne spotkał wielu znanych naukowców i lekarzy np. brytyjskiego psychiatrę R. D. Lainga, z którym G. Batesona połączyła współpraca, długo toczone spory i przyjaźń. G. Bateson wywarł znaczący wpływ na kilka pokoleń naukowców w różnych dziedzinach, takich jak nauki społeczne, psychiatria, psychoterapia i neurologia. W kalifornijskim szpitalu G. Bateson wpłynął na swoich uczniów — twórców NLP, którzy nie pozostali pracownikami kliniki poświęcając się nauce lecz stworzyli podstawy terapii krótkoterminowej o ogromnej skali zastosowania (pedagogika, zdrowie, negocjacje, sport, konflikty prawne, a także psychoterapia). Praca G. Batesona zatytułowana Umysł i przyroda, ukazała się po polsku. Warszawa 1996. Anglojęzyczna bibliografia dotycząca NLP znajduje się w pracy J. O`Conora & J. Seymoura, NLP. Wprowadzenie do programowania neurolingwistycznego, Poznań 1996.