Spis treści: Natura psychoz religijnych * Wpływ religii na urojenia religijne * Urojenia Abrahamowe * Nerwica odkościelna * Polski neurotyzm religijny * Ateizm jako objaw chorobowy * Natręctwa bluźniercze i dewocyjne * Lekarstwo, co z wiary leczy * Racjonalizm psychoterapeutyczny

W Wielkiej Brytanii pojawił się kolejny przypadek dzieciobójstwa związanego z urojeniami religijnymi: cierpiąca na zaburzenie afektywne dwubiegunowe kobieta, zamordowała swą córkę (m.in. wpychając jej kartki Biblii do ust) w przekonaniu, że opętał ją diabeł.

Podkreślenie religijnego tła zbrodni oraz wskazanie, że w niektórych chorobach psychicznych uczucia i przekonania religijne szczególnie wyraźnie się manifestują, ^{[ 1 ]} wywołało pewnie poruszenie wśród niektórych czytelników. Nie można wiązać tego z religią, to wina choroby psychicznej!

Problem polega na tym, że w wielu sytuacjach ciężko odróżnić silnie przeżywaną religijność od choroby psychicznej; jak ujął to profesor psychiatrii klinicznej z Georgetown University Medical School, Leon Salzman, często trudno jest „wskazać, gdzie kończy się religia a zaczyna się choroba" ^{[ 2 ]}. W publikacji Amerykańskiego Stowarzyszenia Psychiatrycznego poświęconej kwestiom religijnym w diagnostyce psychiatrycznej, autorzy wskazują, jak trudno jest odróżnić religijne urojenia od „normalnych doświadczeń religijnych", odwołując się do badania zespołu Stiflera z 1993, w których porównano ze sobą trzy grupy: 30 pacjentów z psychozami religijnymi, 30 starszych członków wspólnot kontemplacyjno-mistycznych oraz 30 pracowników szpitala — w świetle popularnej Skali Mistycyzmu Hooda. O ile ostatnia grupa odróżniała się od pozostałych, o tyle nie dało się odróżnić mistyków od pacjentów z psychozami ^{[ 3 ]}. Dlatego psychiatrzy muszą się odwoływać do innych różnic. Niejednokrotnie dopiero kiedy dojdzie do przestępstwa lub gwałtownego zachowania, stawia się grubą kreskę i mówi: to jest choroba.

Natura psychoz religijnych

1.

Szczególnie dużo pacjentów diagnozowanych jako chorzy psychicznie z urojeniami religijnymi rejestruje Szpital Świętego Ducha, mieszczący się nieopodal Bazyliki św. Piotra w Rzymie. Straż papieska odsyła tam tych gorliwców religijnych, którzy pomiędzy kolumnadami Berniniego podejmują nieakceptowalne zachowania. Pracownicy naukowi z wydziału zdrowia psychicznego tego szpitala, M. Raja, A. Azzoni i L. Lubich, piszą w publikacji poświęconej urojeniom religijnym: „Pacjenci z urojeniami religijnymi w stosunku do innych pacjentów wykazywali wyższy poziom psychopatologii oraz, w szczególności, cięższe psychotyczne objawy pozytywne". ^{[ 4 ]} Obserwacje włoskich psychiatrów zostały potwierdzone w późniejszym badaniu brytyjskich psychiatrów z Głównego Szpitala w Północnym Manchesterze: „Pacjenci z urojeniami religijnymi mieli większe natężenie objawów chorobowych..., gorzej funkcjonowali… i otrzymywali więcej leków niż ci pacjenci ze schizofrenią, którzy mieli inne typy urojeń" ^{[ 5 ]}.

Badacze ze Szpitala św. Ducha zauważyli, że urojenia religijne „zazwyczaj są bardziej skomplikowane i usystematyzowane w stosunku do urojeń o innej treści (jak np. prześladowcze, wielkościowe, ksobne)". Jak rzymscy psychiatrzy wyjaśniają związek urojeń religijnych z cięższymi atakami psychopatologicznymi? Jako najbardziej prawdopodobne wskazują "bardziej opanowujący wpływ urojeń religijnych na myśli, uczucia i zachowania pacjentów". Czemu można przypisać ten wpływ? Czy nie temu, że urojenia te mają mocne „zaplecze społeczne"? W każdym razie chorzy psychicznie z urojeniami religijnymi mogą być bardziej niż pozostali narażeni na ekstremalne zachowania.

Urojenia religijne najczęściej pojawiają się przy schizofrenii. W badaniu z 2008 przeprowadzonym wśród 295 schizofreników z Wileńskiego Centrum Zdrowia Psychicznego, u 63,3% pacjentów stwierdzono urojenia religijne, przy czym charakterystyczne były tendencje płciowe urojeń: kobiety najczęściej roiły sobie, że są świętymi, mężczyźni najczęściej widzieli się w roli bogów. ^{[ 6 ]}

Wpływ religii na urojenia religijne

Obecnie coraz więcej psychiatrów oraz kryminologów postuluje branie czynnika religijnego pod uwagę: religijność może bowiem wpływać na przebieg choroby oraz utrudniać leczenie (kwestie istotne dla psychiatrów), może także ułatwiać przemianę symptomów choroby w drastyczne zachowania (istotne dla kryminologów).

2. Proroka Elizeusza Bóg zawsze wysłuchiwał: „Kiedy zaś postępował drogą, mali chłopcy wybiegli z miasta i naśmiewali się z niego wzgardliwie, mówiąc do niego: Przyjdź no, łysku! Przyjdź no, łysku! On zaś odwrócił się, spojrzał na nich i przeklął ich w imię Pańskie. Wówczas wypadły z lasu dwa niedźwiedzie i rozszarpały spośród nich czterdzieści dwoje dzieci" (2 Krl 2, 23-24)

W USA wkrótce zapadnie ważne rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego, czy niepoczytalność jest prawem konstytucyjnym. Jakkolwiek niemal wszystkie stany uznają czynnik niepoczytalności w czasie obrony (wówczas chorego należy leczyć a nie zamykać w więzieniu), jednak kilka wciąż mu się opiera (zdominowane przez mormonów Utah i Idaho, centrum kreacjonistów — Kansas). Sprawa dotyczy Johna Josepha Dellinga, któremu roiło się, że jest nowym Jezusem i że dwóch jego znajomych sprzed lat „kradnie mu energię". W 2007 przejechał 6,5 tys. mil, by ich zamordować. Na jego nieszczęście — mieszkali w Idaho. W jego sprawę zaangażowało się wielu prawników oraz psychiatrów, jako że oczywiste jest, iż cierpi on na poważne urojenie, które przede wszystkim należy leczyć a nie karać. W piśmie Amerykańskiego Stowarzyszenia Psychiatrów i Amerykańskiej Akademii Psychiatrii i Prawa z 16 lipca 2012, organizacje te wskazują, że urojenia religijne mogą „dostarczać… kontekstu w którym… pobudki do przemocy wydają się… usprawiedliwione i nieodparte… ponieważ presja ta związana jest ze sprawami ostatecznymi życia i śmierci, zbawienia i potępienia, posłuszeństwa i nieposłuszeństwa najwyższemu autorytetowi — Bogu".

Powiązanie urojeń religijnych z czynami zabronionymi to związek istotny a nie przypadkowy. I to nie tylko medialnie, gdzie regularnie co pewien czas pojawiają się sprawy zabójstw w związku z urojeniami religijnymi. We Wprowadzeniu do psychologii sądowej Stacey L. Shipley i Bruce A. Arrigo wyróżniają kategorię dzieciobójstwa z religijnego urojenia: „W niektórych przypadkach, kobiety doświadczające ciągłego urojenia wielkościowego, rozwijającego się na silnym podłożu religijnym, mogą wierzyć, że Bóg nakazał im zabicie swoich dzieci jako próbę ich wiary i dla zapewnienia wejścia do nieba, zarówno dla matki, jak i dzieci. Mogą one, w związku z tymi stanami urojeniowymi i kontekstem silnie religijnego wychowania, nie tylko wierzyć, że powinny wykonać polecenie Boga bez kwestionowania, ale i nadto, że to co robią, leży w najlepszym interesie ich dzieci" ^{[ 7 ]}. Odpowiednie byłoby tutaj określenie „kompleks Abrahama".

Psycholog sądowy, dr Kathryn Seifert, podaje, że urojenia religijne dominują u matek, które zabijają swe dzieci z powodu urojeń psychicznych ^{[ 8 ]}. W wyróżnionej pracy zbiorowej na ten temat z 2005 opublikowanej w Journal of Forensic Sciences, amerykańscy psychiatrzy sądowi podają, że większość (54%) przypadków dzieciobójstw przez psychicznie chore matki, były tzw. zabójstwami altruistycznymi. Wśród tych z kolei, większość (85%) miała podłoże psychotyczne, takie jak chęć zaoszczędzenia dziecku męczenia przez demona. Wśród niepsychotycznych zabójstw altruistycznych znalazły się matki, które planowały samobójstwo wraz z dzieciobójstwem, by mogli razem znaleźć się w Niebie. „Często — piszą autorzy — urojeniowe myślenie zawiera przekonania o opętaniu ich dziecka przez diabła lub demony albo że sama matka jest Bogiem lub postacią religijną lub też że ich dziecko mogłoby zostać zgwałcone, męczone, zamordowane lub zmuszone do uległości" ^{[ 9 ]}.

Charakterystyczny związek urojeń religijnych i dzieciobójstwa jest także przedmiotem zainteresowania psychologów związanych z placówkami religijnymi. W tym roku ukazała się publikacja na ten temat psychologów z kalifornijskiego uniwersytetu Azusa Pacific, prowadzonego przez ewangelikalnych chrześcijan ^{[ 10 ]}, oraz z mennonickiego szpitala Philhaven. Formułują oni hipotezę, że matki popełniające dzieciobójstwo z powodu urojeń religijnych, czynią to pod wpływem dynamicznych i wzajemnych interakcji pomiędzy chorobą psychiczną, psychologicznym funkcjonowaniem oraz psychologiczną rolą odgrywaną przez religię ^{[ 11 ]}.

See comments (41)..

Send text to e-mail address..

Print-out version..    PDF    MS Word

Mariusz Agnosiewicz Redaktor naczelny Racjonalisty, założyciel PSR, prezes Fundacji Wolnej Myśli. Autor książek Kościół a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).  Private site  Number of texts in service: 952  Show other texts of this author  Number of translations: 5  Show translations of this author  Newest author's article: Oceanix. Koreańczycy chcą zbudować pierwsze pływające miasto