The RationalistSkip to content


We have registered
199.549.222 visits
There are 7364 articles   written by 1065 authors. They could occupy 29017 A4 pages

Search in sites:

Advanced search..

The latest sites..
Digests archive....

 How do you like that?
This rocks!
Well done
I don't mind
This sucks
  

Casted 2991 votes.
Sklepik "Racjonalisty"
« People, quotes  
Aleksander Głowacki: 'filozofia jeziora zmian, inspiracji i naśladownictwa' [5]
Author of this text:

XIII. Filozofia w twórczości Bolesława Prusa - uwagi końcowe

Aleksander Głowacki przez całe swe życie targany był wątpliwościami, a na każdej kolejnej zasłyszanej koncepcji wypracowywał nowy wzorzec dla swych dzieł. Co taka wiedza może nam zapewnić? Sama w sobie niewiele, lecz gdy dokonamy odniesienia do czasu pisania konkretnych utworów — wydobędziemy części składowe ich budowy. To dopełnia obraz pisarza i pozwala na zadanie pytania: jak wiele połączonych tez, pojęć i zamysłów koegzystuje ze sobą w spuściźnie artystycznej Prusa? Uzyskamy wniosek, którego sam Prus bez uprzedniego spojrzenia na domową biblioteczkę, nie byłby w stanie dedukcyjnie wyprowadzić. Jak twierdzi Ignacy Matuszewski: "W głowie tego pisarza mieszkają zgodnie i pracują współcześnie dwie — wyłączające się zwykle — władze duchowe, a mianowicie: spokojny rozum i ruchliwa fantazja oraz ich potomstwo: poczucie i zamiłowanie świata realnego i skłonność do bujania w sferach nadzmysłowych; uwzględnianie na każdym kroku potrzeb utylitarnych i sympatia do wzniosłych, choćby niepraktycznych porywów; liczenie się z drobnymi nawet szczegółami życia i — zdolność ogarniania szerokich horyzontów myślowych; sumienny, szczery realizm w robocie artystycznej i podniosły idealizm w nastroju i poglądach na cele istnienia. To rzadkie niezmiernie skojarzenie się dwóch tak różnych czynników nadaje właśnie twórczości Prusa ów oryginalny i pociągający charakter."[82]

Nie można skwitować poglądów takiego myśliciela, jakim w tej pracy Prusa określono, zamykając w odosobnieniu mając nadzieję, że wraz z pojawieniem „nowego" ustąpią mu miejsca. Aleksander Głowacki nigdy nie stał się idealistą, patrzącym na świat w sposób całkiem monochromatyczny. Nie patrzył również przez pryzmat jednego konkretnego systemu filozoficznego. Korzystał raczej ze zbioru, owego jeziora prawd elementarnych, odszukując w danej chwili potrzebne mu analogie. Tak jak i w jeziorze, może następować swobodne mieszanie się wody, tak i wiedza i doświadczenie Bolesława Prusa były podatne na wszelkie formy łączne. Nie ma w tym cienia hipokryzji, jest to raczej argument przemawiający za niezwykłą głębią myśli pozytywisty. Nie ogranicza poznania, a jedynie poszerza spektrum możliwych obserwacji i pozwala się stać wszechwiedzącym narratorem, przy jednoczesnym poczuciu grania jednej z wielu ról. Mówiąc inaczej, to właśnie zupełna nieokreśloność, wręcz chaotyczność wzburzonego jeziora, pozwala Prusowi, zaznajomionemu ze znaczną liczbą doktryn, wcielić się niemalże w każdego, a w konsekwencji czyni z niego tego, kim jest, wybitnego odtwórcę i twórcę realiów - pisarza epoki realizmu. Nazwa więc akwenu — "jezioro mimesis".

Bibliografia:

Bolesław Prus. Twórczość i recepcja., pod red. Eugenii Łoch, Stanisława Fity, Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin 1993;

Bolesław Prus: pisarz nowoczesny, pod red. Jakuba A. Malika, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 2009;

Kalendarz życia i twórczości, oprac. Krystyna Tokarzówna i Stanisław Fita, pod red. Zygmunta Szweykowskiego, PIW, wyd. I, 1969;

Księgozbiór Bolesława Prusa, Halina Ilmurzyńska, Agneszka Stepnowska, pod red. Zygmunta Szweykowskiego, Warszawa 1965;

Katalog rękopisów Biblioteki Publicznej M. St. Warszawy, Tom I,oprac. Jadwiga Rudnicka, Janina Górka, Warszawa 1974;

Mój pozytywizm, Jan Tomkowski, Instytut Badań Literackich, Warszawa 1993;

Pozytywizm. Podręcznik literatury dla klasy drugiej szkoły średniej., Tadeusz Bujnicki, WSIP, Warszawa 1999;

Prusa filozofia życia, Grażyna Borkowska, Jubileuszowe „Żniwo u Prusa" Materiały z międzynarodowej sesji prusowskiej w 1997 r,pod red. Zbigniewa Przybyły, Częstochowa 1998;

Prus, Z dziejów recepcji twórczości, oprac. Edward Pieścikowski, PWN, Warszawa 1988;

Twórczość Bolesława Prusa, Państwowy Instytut Wydawniczy, wydanie drugie, Zygmunt Szweykowski, Warszawa 1972;

Wiek XVI — XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. Melania Sobańska- Bondaruk, Stanisław Bogusław Lenard, Warszawa 1997;

Wiedza astronomiczno-fizykalna w twórczości literackiej Bolesława Prusa,Henryk Piersa, oprac. Józef Józkowicz, Lublin 2007;

Życie literackie Warszawy w latach 1864-1892, Janina Kulczycka-Saloni, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970;



[1] Prusa filozofia życia, Grażyna Borkowska, Jubileuszowe „Żniwo u Prusa" Materiały z międzynarodowej sesji prusowskiej w 1997 r., pod red. Zbigniewa Przybyły, Częstochowa 1998, s. 72

[2] Wczesne osierocenie Głowackiego, jego ciągłe przekazywanie z „rąk do rąk", trafienie do Puław — opieka Babci; Lublin i Lubartów — opieka ciotki Domiceli z Trembińskich; Siedlce i Kielce — opieka brata Leona.

[3] "Bóg stworzył [mnie] zdaje się z granitu"; Twórczość Bolesława Prusa, Państwowy Instytut Wydawniczy, wydanie drugie, Zygmunt Szweykowski, Warszawa 1972, s. 6

[4] "Nadszedł nowy rok 1863 i dzień 22 stycznia, wybuchu powstania zbrojnego.[...] Pierwsza lekcja z rana miała być u nas łaciny. Wszyscy mieliśmy z sobą Aeneis Wergilego. Wtedy kolega Aleksander Głowacki zawołał:
'Moi kochani, teraz nie czas na Eneidę', obszedł kolejno ławki, zebrał wszystkie egzemplarze Wergilego [...] otworzy duże drzwiczki do zimnego pieca nieopalonego, wpakował weń wszystkie Eneidy i zamknął z wielką powagą. Wkrótce nadszedł młody profesor łaciny [...] i kazał [...] tłumaczyć zadany ustęp Eneidy. Z końcowych ławek odezwały się głosy: 'Panie profesorze, teraz nie czas na tę epopeję'." Bolesław Prus 1847-1912, Kalendarz życia i twórczości,
oprac. Krystyna Tokarzówna i Stanisław Fita, pod red. Zygmunta Szweykowskiego, PIW, wyd. I, 1969, s. 35; Pamiętniki, S. J. Czarnowski, z. 4, s. 32

[5] "Przede wszystkim Głowacki mniema, że do powstania popchnęła go decyzja rozumu i silnej woli,
a nie uczucia."; Twórczość Bolesława Prusa, op. cit
., s. 6

[6] Kalendarz życia i twórczości, op. cit., s. 39; Listy, s. 15-18; S. Zieliński: Bitwy i potyczki 1863-1864, s. 91-92

[7] Tamże, s. 46; W. Horodyński: Rok 1863, s. 40-43; L Żychliński: Pamiętniki, s. 145; Listy, s.24

[8] Twórczość Bolesława Prusa, op. cit., s. 8

[9] Już w klasie V Szkoły Powiatowej w Siedlcach w roku 1862, Prus wykazywał wartość matematyki i nauki logicznej nad treściami metafizycznymi: "Metafizyka jest umiejętnością łatwiejszą, lżejszą — rzekłbym — lekkomyślniejszą. Bywa ona też często romansem duszy. W geometrii zaś wypada liczyć i mierzyć —
i to bezwzględnie, okrutnie… Trud ten wymaga wysiłków, ale my nad trudy przenosimy marzenia."

Kalendarz życia i twórczości, op. cit.,s. 32 Głowacki w ty okresie, jako początkujący publicysta może
się wykazywać w artykułach pisywanych pod pseudonimem „Jana w Oleju", który to: "[...] powstał przypuszczalnie od ulicy Olejnej, przy której mieszkał u Olszewskich w Lublinie." Tamże,s. 50

[10] Twórczość Bolesława Prusa, op. cit., s. 19; Również koledzy gimnazjalni Głowackiego o ty wspominają: "Zdradzał wielką zdolność i ochotę do matematyki. Jeszcze w gimnazjum zapuszczał się w badania [...]
o budowie wszechświata, chcąc dociec początku początków. Tego rodzaju zajęcie dla młodego umysłu zaczęło być szkodliwe." Kalendarz życia i twórczości,
op. cit., s. 67

[11] Twórczość Bolesława Prusa, Państwowy Instytut Wydawniczy, wydanie drugie, Zygmunt Szweykowski, Warszawa 1972, s. 20; Zeszyt, s. 114

[12] Zeszyt, s. 90

[13] "Prócz ukochanej matematyki studiował Głowacki podczas pobytu w Szkole Głównej logikę, psychologię
i dzieła treści filozoficznej i przyrodniczej." Kalendarz życia i twórczości,
op. cit., s. 71; Z księgi pamiątek, Wspomnienia o Bolesławie Prusie, G. Doliński s. 53


1 2 3 4 5 6 7 8 Dalej..
 See comments (3)..   


« People, quotes   (Published: 15-07-2014 )

 Send text to e-mail address..   
Print-out version..    PDF    MS Word

Adam Pawłowski
Student historii UW i pracownik Muzeum Wojska Polskiego. Religiosceptyk, z zamiłowaniem do fizyki teoretycznej i geopolityki, amator psychologii ewolucyjnej i kofeiny.

 Number of texts in service: 17  Show other texts of this author
 Newest author's article: Czy trwały pokój w Syrii i Iraku jest możliwy? cz. 3
All rights reserved. Copyrights belongs to author and/or Racjonalista.pl portal. No part of the content may be copied, reproducted nor use in any form without copyright holder's consent. Any breach of these rights is subject to Polish and international law.
page 9698 
   Want more? Sign up for free!
[ Cooperation ] [ Advertise ] [ Map of the site ] [ F.A.Q. ] [ Store ] [ Sign up ] [ Contact ]
The Rationalist © Copyright 2000-2018 (English section of Polish Racjonalista.pl)
The Polish Association of Rationalists (PSR)